جایگاه اقتصاد در سبک زندگی؛
جایگاه رزق و روزی در اسلام
خبرگزاری رسا ـ تمامی مباحث مربوط به مدیریت هزینه خانوار یا دخل و خرج که در بحث تدبیر منزل بحث می‌شود، ذیل غنا از مردم قرار می‌گیرد. به عبارت دیگر اگر کاری بتوان انجام داد که ما را از وابستگی به مردم می‌رهاند، از نظراسلام صحیح می‌باشد.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، یکی از تفاوت‌های دیدگاه اسلامی و سبک زندگی(امور اقتصادی و الگوهای مالی حاکم بر زندگی)، تفاوت در نگاه به مخارج و درآمدها می‌باشد. در کتب حدیثی مختلف و مطابق با دیدگاه اسلامی، نگاه خاصی به بحث تناسب دخل و خرج برای جلوگیری از فقر وجود ندارد و در ظاهر امر، این عدم تناسب را عامل فقیر شدن نمی‌دانند. اما در طرف دیگر، یعنی اندیشه غربی، عمده توجهات در مباحث اقتصادی، کاهش هزینه و... بوده و مدیریت اقتصادی خانواده، به معنی کاهش هزینه‌ها و افزایش درآمدها می‌باشد. این نتیجه هم از طریق حذف زواید زندگی، برنامه ریزی مالی، مشاغل خانگی و... به دست می‌آید. البته مباحث بسیار زیادی در این زمینه وجود دارد که برای مردم نیز اهمیت بسیاری دارد. اما نگاه اسلامی معطوف به افزایش رزق و نحوه کسب و کاری است که انسان را به معاد نزدیک کند.
جایگاه رزق در اسلام
جایگاه رزق در زندگی انسان، جهت رسیدن به سعادت دنیوی و اخروی بوده و کمتر به مباحث مالی، دخل و خرج و موارد جزیی می‌پردازد. اما جای این سؤال باقی است که آیا مدیریت هزینه در قالب کاهش هزینه و افزایش درآمد، جایگاهی در ادبیات دینی ندارد؟ یعنی اگر موارد فوق رعایت شود، در مدیریت هزینه کافی است؟ آیا صرف اعتقاد به رزق، در مدیریت هزینه کافی بوده و نیازی به برنامه ریزی‌های مالی نیست؟
هزینه‌های زندگی از دیدگاه ابن سینا
در میان قدما، ابن سینا در باب تدبیر منزل، بیان کرده است که «اولا؛ مال بدست آمده را باید سه قسمت کرد. قسمتی را برای مخارج ضروری، بخشی ذخیره برای احتیاجات آینده و مصائب و حوادث روزگار و قسمت دیگر را صرف زکات و صدقات و ابواب معروف و مصارف خیریه». «انفاقات و زکات باید بدون تأخیر، عاری از ریا، پیوسته و مستمر و در جای صحیح مورد رضای خداوند انجام گیرد». «حد مصارف شخصی از یک طرف اسراف و تضییع مال و از طرف دیگر خست و بخل زیاد است؛ بلکه باید در خرج، تقدیر و تدبیر بکار رفته و به اعتدال و میانه‌روی عمل شود». «شخص خردمند در عین این‌که از کفایت و حفظ خداوند متعال غافل نیست، برای روز حاجت خود هم مقداری از مال را ذخیره می‌کند تا با فقر و فلاکت مواجه نشود».[1] سؤال این است که با به کارگیری مفهوم رزق، نیازی به مدیریت اقتصادی در قالب تقسیم مال، برای روز حاجت، فقر و مخارج ضروری(قالبی که در کتب قدما به کار برده شده است) و... نمی‌باشد؟ ربط و نسبت این دستورات و اصول حاکم بر مدیریت هزینه خانواده با مفهوم رزق و فقر از دیدگاه اسلامی چیست؟
در جواب باید گفت که اسلام به بیان اصول حاکم بر روابط انسانی می‌پردازد و جزییات و موارد کاربردی‌تر بر عهده مردم، در زمان‌های مختلف می‌باشد.
بی‌نیازی معیار اقتصاد
با توجه به احادیثی که در باب رزق و روزی بیان شده، می‌توان گفت که در زمینه مدیریت هزینه، در خانواده معیار اسلامی « غنی عما فی ایدی الناس» می‌باشد. یعنی انسان باید طوری کار کند که از مردم بی‌نیاز باشد. لذاست که اسلام از اجیر شدن نهی نموده، امر به تجارت می‌کند، تا از این طریق روزی انسان در همان روز به انسان برسد و... . هم‌چنین مطابق این احادیث شریف، فرد تاجر اگر در تجارت هم زیان کند، اگر چه اجری ندارد و ستایش نمی‌شود، اما خداوند او را دوست دارد. لذا اگر کسی که محبوب خداست ضرر کند، حتما خداوند برای او جبران کرده و نمی‌گذارد که محتاج مردم بشود. اما این شرطی دارد و آن این است که فرد باید امین باشد. عدم صداقت و خیانت در امانت، سبب می‌شود که انسان از امداد الهی دور بماند و از آن منتفع نگردد.
برنامه اسلام برای اقتصاد خانواده
همان طور که مشاهده می‌شود، اسلام مطلبی را بیان کرده که در ظاهر بسیاری از حساب و کتاب‌های مادی انسان را به هم می‌ریزد و نگاه را کاملا برعکس می‌کند. اما آیا این به معنی آن است که حساب و کتاب در کارها نباشد؟! بحث تجارت و نهی اجیر شدن، یکی از موارد غنا از مردم است. لذا در طرف دیگر زندگی که معطوف به مخارج می‌باشد، رعایت الگوی مصرف صحیح، مدیریت اموال و استفاده بهینه از آنها، تناسب میان دخل و خرج، نیز باید مورد توجه قرار گیرد و با تناسب میان داشته‌ها و خواسته‌ها مصرف کرده و اصول آن را رعایت کرد. بحث در اصول حاکم بر مصرف و هزینه‌ها، نمی‌باشد؛ اما قصد بیان این نکته را داریم که اگر ما به دنبال غنا از دست مردم باشیم، باید هم اصول حاکم بر کسب رزق و کسب و کار را مدنظر قرار دهیم و هم آنکه اصول مصرف را رعایت کنیم. اسراف نکنیم، متناسب با شأنمان خرج کنیم، بدانیم هر چه که رزقمان باشد به دست می‌آوریم، حرص نزنیم و ... . لذا تمامی مباحث مربوط به مدیریت هزینه خانوار یا دخل و خرج که در بحث تدبیر منزل بحث می‌شود، با مدنظر قرار دادن تمامی موارد گفته شده در این بحث، ذیل غنا از مردم قرار می‌گیرد. به عبارت دیگر اگر کاری بتوان انجام داد که ما را از وابستگی به مردم می‌رهاند، از نظراسلام صحیح می‌باشد. از این رو اگر کاربرد بحث‌های مدیریت هزینه خانوار، کاهش هزینه و... به ما کمک کند که کمتر وابستگی به مردم داشته باشیم و چشممان به مال مردم کمتر بشود، از نظر اسلامی صحیح می‌باشد. اما نباید معیارها و موازین اسلامی در خصوص رزق و کسب و کار را فراموش کنیم و تنها به اصول مدیریت هزینه خانوار اکتفا کنیم. در این خصوص باید توجه داشت که استفاده از چنین اصولی باید در راستای اصول اسلامی و حاکم بر رزق باشد.
704/925/ر
ارسال نظرات