فلسفه دین به مثابه پایگاه دفاع در برابر هجمه به دین به کار می‌رود
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام والمسلمین علی اکبر رشاد، رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در آیین افتتاحیه قطب علمی فلسفه دین اسلامی که امروز 27 مهرماه در تالار اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی دفتر قم برگزار شد به ارائه تعریف جدیدی از فلسفه دین پرداخت و از اندیشمندان و صاحب‌نظران این حوزه خواست تا نقطه نظرات خود را درباره این تعریف ارائه کنند.
وی در ابتدا از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به سبب اعطای امتیاز قطب به پژوهشگاه تشکر کرد و گفت: امروز فلسفه دین به مثابه پایگاه دفاع در برابر هجمه به دین به کار می‌رود، چراکه برخی روشنفکران داخلی، دغدغه و التزام به دین ندارند اما دین را مطالبه می‌کنند و با صورتی متکلمانه، اما با رویکردی فیلسوفانه با دین مواجه می‌شوند.
رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در ادامه به بیان تعریف کوتاهی از حوزه فلسفه دین پرداخت و گفت: منطقین دو شرط جامعیت و مانعیت را برای ارائه تعریف صحیح قائل شده‌اند و شرط سومی را بر آن می‌افزایم که عدم رعایت آن سبب مزاح‌های بسیاری می‌شود و آن جهت‌مندی تعریف است؛ آنچه را تعریف می‌کنیم پیشاپیش مشخص کنیم که آیا نگاه پیشینی به آن داریم یا نگاه پسینی.
حجت‌الاسلام والمسلمین رشاد گنجانیدن همه عناصری که معرف را تشکیل می‌دهند در تعریف، برخورداری حداکثری اطلاعات و تهی بودن از واژگان غریب و مشترک را از شرایط تعریف برتر برشمرد و افزود: ارائه تعریف پسینی برای فلسفه دین دشوار است، یا آنقدر باید فراگیر و عام تعریف کنیم که فایده‌ای نخواهد داشت و تعریف قلمداد نمی‌شود.
وی با اشاره به فلسفه دین پویشی، صدرایی و مشایی، گفت: معطوف به مصداق فلسفه‌ها و مصداق دین‌ها می‌توان تعریفی را که بتوان با آن تعبیر به همه انواع فرض‌هایی که می‌تواند از ترکیب فلسفه‌ها و دین‌های گوناگون پدید آید، ارائه کرد، از این‌رو تعبیر پسینی کردن با هر دو تلقی، دست کم دشوار است.
رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ارائه تعریف پسینی از فلسفه دین را امکان‌پذیر ندانست و پیشنهاد کرد: فلسفه دین را دانش تلقی کنیم نه صرف ژرف‌اندیشی و تعابیر دیگر از آن، دانشی که عهده‌دار مطالعه فرانگر عقلانی درباره یک دین و در یک دین برای دستیابی برای احکام کلی آن دین و امهات و مسائلش است.
وی با بیان این‌که فلسفه دین دانش تلقی شده و مطالعه فرانگر عقلانی است یعنی منهج آن عقلانی و تماشانگرانه است و از بالا مشرفانه دین را مطالعه می‌کند، گفت: فلسفه دین صرف مطالعه درون‌دینی نیست، موضوع و مسائل آن دین است، مسائلش معطوف به کل دین، درباره یک دین است و بار دیگر به امهات مدعیات آن دین می‌پردازد.
وی، غایت فلسفه دین را دستیابی به احکام کلی آن برای فلسفه شدن عنوان و اظهار کرد: کار فلسفه بحث از احکام کلی است، از این‌رو نمی‌توان مسائل جزئی را در فلسفه دین مطرح کرد و باید غایت دستیابی و احکام کلی متعلق به آن طرح شود که در این صورت به موضوع، منهج، مسائل و هویت معرفتی این دانش اشاره کرده‌ایم.
حجت‌الاسلام والمسلمین رشاد در پاسخ به سؤالی که این تعریف را در قالب چند مثال جویا شده بود، گفت: فلسفه دین به تعریف دین، منشأ دین، غایت و روش فهم دین می‌پردازد و این‌ها مسأله‌ها و مسائل فراعلمی و معطوف به کلیت علم است.
رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تصریح کرد: در فلسفه دین درباره براهین اثبات واجب و آیا این‌که براهین کارآمد هست یا خیر و مبتلا به تکاپو هست یا نیست سخن می‌گوییم و مباحثی را معطوف به مسائل خاص یک دین مطرح می‌کنیم، این‌ها درباره کلیت دین نیست بلکه درباره مدعیات این دین خواهد بود. /920/پ202/ن