تلاش کردیم حدود طنز رعایت شود/ وضعیت زرد آگاهی بخشی درباره برجام بود

اشاره: در لابه‌لای سریال‌ها و آثار سینمایی که امروزه از تلویزیون پخش می‌شود، سریال وضعیت زرد از جمله آثاری است که از کارگردانی قوی تا داستانی جذاب و محتوایی که هم قابلیت این را دارد که مخاطب را بخنداند و هم می‌تواند از چشمان مخاطب اشک بگیرد.

سریالی که فارغ از بسیاری کلیشه‌ها، خانواده‌ای ایرانی را به نمایش می‌کشد و بسیاری از مسائل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را به صحنه نمایش می‌آورد.

سریال وضعیت زرد از جمله سریال‌هایی است که حرف مردم را فارغ از هر کلیشه‌ای بیان می‌کند. اگر سریال گاندو به نوع خود به‌عنوان یک سریال امنیتی می‌تواند دغدغه مردمی را روی آنتن ببرد، سریال وضعیت زرد نیز توانست به‌عنوان یک سریال طنز در نوع خود بی‌نظیر و شگفت‌انگیز عمل کند؛ چرا که کمتر نمونه موفق با صراحت لهجه و رعایت حدود طنز را می‌توان، چون این سریال پیدا و معرفی کرد.

به جهت توجه مخاطبان و موفقیت این سریال خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، به سراغ محمدرضا شهبازی، نویسنده سریال وضعیت زرد رفت تا پیرامون محتوای داستانی این سریال و ارتباط وضعیت زرد با مخاطبان رسانه ملی گفت و گو کند.

رسا ـ ایده نوشتن این سریال و چنین داستانی از کجا شروع شد؟

ما جلساتی را در بهار سال ۹۹ برای ایده پردازی این اثر شروع کردیم. ایده ما این بود که بحث هسته‌ای اهمیت بسیاری دارد و نمی‌توان برجام را فقط یک اتفاق سیاسی در سطح بین الملل دید. برجام حاصل نوعی نگاه و اندیشه‌ای جامعه شناختی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و ... توأم دید.

ما باید کاری می‌کردیم تا این اندیشه نقد می‌شد و اجازه نمی‌دادیم اتفاقی که در برجام رقم خورده بود در جامعه نهادینه می‌شد. تیم و ایده وضعیت زرد به دنبال این است که از لحاظ تاریخی تجربه برجام برای مردم روشن شود که سال‌های بعدی دوباره کسی نتواند با تکرار چنین تجربه‌ای به زندگی مردم ضربه بزند.

ما در حوزه سیاسی، اجتماعی، سبک زندگی و ... اندیشه‌ای را دیدیم که در بزنگاه به اتفاقی مثل برجام منجر می‌شد و در حقیقت به دنبال گرفتن درس عبرتی برای جامعه بودیم. ایده وضعیت زرد در چنین حالتی شکل گرفت. برای انتخاب قالب طنز نیز فکر کردیم که شاید بهترین قالب باشد و غیر از کلیشه‌هایی که تا کنون به این بحث پرداخته، بتوانیم از این قالب استفاده کنیم.

رسا ـ کمی درباره تیم سازنده توضیح بدید که قبل از این کار در رسانه‌های فضای مجازی مانند کش و ماست، حیف درخت و ... چقدر کار کردید؟

تولید سریال وضعیت زرد اثری مشترک بین مدرسه ماه و باشگاه طنز انقلاب بود. کار مدرسه ماه تولید آثار سینمایی و تلویزیونی است. وضعیت زرد در واقع ادامه فعالیت فعالان طنز پردازی است که سال‌ها در فضا‌های دیگر کار کرده بودند. افرادی که در این سریال به میدان آمدند از نظر فکری و اندیشه‌ای در حوزه طنز هماهنگ هستند و پیش‌تر نیز کار‌هایی را در فضای مجازی تولید کرده بودند.

برای مثال تیم‌ها و افرادی که در تولید دی بی سی یا آیتم‌هایی از صفحه کش و ماست مانند شیخ الاحلام را تولید کرده بودند در تیم ایده پردازی و تولید سریال وضعیت زرد حضور داشتند. آن‌ها چندین سال است که محصولات طنز را تولید می‌کنند و وقتی پای کار آمدند حاصل آن در واقع به متن وضعیت زرد تبدیل شد.

رسا ـ محدودیت‌های طنز در حوزه بیان مسائل سیاسی و اجتماعی چگونه است؟ برخی هستند همیشه از آن طرف بوم می‌افتند و به مستهجن‌نگاری می‌رسند و برخی از این طرف بوم می‌افتند و هر چیزی را به طنز می‌گیرند، کلید طلایی طنز شما چه بود که این حدود رعایت شد؟

ما در حوزه طنز چند شاخصه داشتیم و آن‌ها را رعایت می‌کردیم؛ اول اینکه خانواده باید بتواند با خیال راحت در حضور پدر و مادر و فرزندان بنشیند و یک اثر نمایشی و طنز را ببینند. به همین خاطر در نوع شوخی‌ها، ادبیات و زبان در حوزه‌های اجتماعی مراقب بودیم به سمتی نرویم که اثر ما از یک اثر شاخص خانوادگی دور شود. مسائل سیاسی و اعتقادی از طرفی برای ما اهمیت بسیاری داشت.

ما تلاش کردیم آن چیزی را که در سریال وضعیت زرد به تصویر می‌کشیم به زندگی واقعی مردم نزدیک باشد. برخی آثار سینمایی هستند که برای نماز خواندن سجاده سفیدی که گلبرگ ریخته شده و تسبیح فیروزه‌ای در آن وجود دارد را به تصویر می‌کشند در حالی که مردم در خانه خودشان به صورت طبیعی بیشتر فقط یک مهر می‌گذارند و نماز خود را می‌خوانند. حتی گاهی اوقات وقتی که آفتاب طلوع کرده است نماز خود را می‌خوانند یا اصلاً نماز صبح خواب می‌مانند. رفتار‌های دیگری که در خانواده‌های ایرانی وجود دارد مثل اینکه وقتی برق می‌آید صلوات می‌فرستند یا وقتی که می‌ترسند یا ابوالفضل می‌گویند را در این سریال استفاده کردیم.

رفتن مردم به مسجد و مسائل اعتقادی در تیکه کلام‌ها سعی کردیم حدود مشخص را رعایت کنیم. حدود شوخی‌ها و طنز را همیشه چک می‌کردیم تا وهن کننده نباشد. برای مثال ما سکانس‌های زیادی گرفتیم، ولی بعد از گرفتن آن‌ها می‌گفتیم شاید طنز آن به مسائل دینی ضربه بزند و برای همین بسیاری از آن‌ها را خودمان حذف کردیم.

علت هم این بود که خود تیم تولید افراد متدینی هستند از نویسنده، کارگردان، تهیه کننده تا افرادی که در گروه هستند همگی متدین‌اند. وقتی آن‌ها احساس کنند که این سکانس شوخی با مسائل دینی و اعتقادی زیاده‌روی می‌کند؛ به این دلیل که تدین دارند، به او بر می‌خورد.

وقتی خود تیم متدین می‌گفتند یک سکانس خوب نشده، ما آن را کار نمی‌کردیم. یا وقتی می‌گفتند خیلی باحال و بامزه است و حدود رعایت شده است ما می‌فهمیدیم که کار در حدود و اندازه خود در حال پیشرفت است.

رسا ـ سکانسی که استندآپ کمدی و البته روضه‌ای بر جسد نیمه جان هسته‌ای ایران بود چه واکنش‌هایی داشت؟

اصل خود این سکانس نوآورانه نبود؛ یعنی موقعیتی است که پیش‌تر در سینما دیده شده است. اما استفاده آن در این فضا و محتوا برای این بود که می‌خواستیم مقداری حرف‌های جدی خودمان را بیان کنیم. گفتیم درست است که کار ما در قالب طنز تولید می‌شود؛ ولی حرف‌هایی است که باید به صورت جدی بیان شود.

ما می‌خواستیم این حرف‌ها بیان شود که دیدیم وقتی سوژه طنز است، نمی‌توانیم آن‌ها در قالب طنز بیان کنیم. در برجام اتفاقاتی افتاد و حرف‌هایی مطرح شد که غیرمنطقی و عجیب و غریب بود به قدری که ما بررسی کردیم که اگر این حرف‌ها بخواهد در قالب طنز بیان شود، مقصود به دست نخواهد آمد. به همین دلیل ما تصمیم گرفتیم تا در یک بسته چهار-پنج دقیقه‌ای به صورت جدی این حرف‌های جدی را بیان کنیم. در نهایت طراحی به این مسأله رسیدیم که این حرف‌ها را در قالب این شکل سکانس با مخاطب درمیان بگذاریم.

واکنش‌های زیادی به دنبال این سکانس برای ما ارسال شد. افراد بسیاری تحت تأثیر این سکانس قرار گرفته بودند و به ما پیام دادند. پیام‌های بسیاری داشتیم که به ما می‌گفتند که با این سکانس گریه کرده‌اند. حتی کسی در پیامی به ما گفته بود همسر من از دانشمندان هسته‌ای بود که بعد از برجام اخراج شده و در یکی از کارخانه‌ها مشغول شده است و تا مردم عادی که تحت تأثیر قرار گرفتند. البته از طرف دیگری هم شاهد واکنش‌های تندی بودیم. افرادی از طرفداران برجام بودند که محتوای کار، آن‌ها را رنجانده بود و می‌گفتند که نباید این حرف‌ها را می‌گفتید. البته به نظر من می‌رسد که این سکانس در مجموع جزو سکانس‌های مهم سریال به شمار می‌رود.

رسا ـ جای چنین آثاری و چنین تیم‌های تولیدی چقدر در رسانه ملی احساس می‌شود؟

رسانه ملی به قدری جای دارد که همه می‌توانند در آن اثر هنری تولید کنند. کار‌های نکرده، بار‌های زمین مانده، محتوای دست نخورده و موضوع پرداخته نشده‌های بسیاری وجود دارد که جای خالی برای انواع تیم‌ها و گروه‌های تولیدی با نگاه‌ها و سلیقه‌های مختلف وجود دارد که می‌توانند بیایند کار کنند و هیچ کدام، جای دیگری را تنگ نکنند. گروه‌های مختلف و معتقد به جمهوری اسلامی ایران و انقلاب اسلامی با سلیقه‌های مختلف می‌توانند به میدان بیایند، کار و اثر هنری خود را بسازند و همه مخاطب‌های خود را داشته باشند و به هم افزایی برسند.

من فکر می‌کنم که برای همه در رسانه ملی جا وجود دارد. این قبیل برنامه‌ها و نگاه نیز در رسانه ملی جا دارد. باید اجازه داد تا همه مخاطبان با هر سلیقه و دغدغه‌ای بتواند به رسانه ملی بیاید و آثار خودشان یا کسانی را که دوست دارند را از این طریق تماشا کنند. بخش‌های زیادی از افراد جامعه ما هستند که امروز ما به ازای خود را نمی‌توانند در سینما و تلویزیون مشاهده کنند؛ چرا که وقتی قشر خاصی دغدغه‌ها و ناراحتی خود را تنها از طریق رسانه ملی به مردم نشان می‌دهد، به نظر من باید جا را باز کرد تا مخاطبان با سلیقه‌های دیگر نیز در اینجا حضور پیدا کنند.

رسا ـ به عنوان سؤال آخر قطعا که در دولت قبل برای بیان چنین مطالب و انتقاداتی با محدودیت روبرو بودید آیا برای این فصل کمترین توصیه به مصلحت اندیشی شدید؟

ما چه در دولت قبل و چه دولت فعلی محدودیت بیرونی نداشتیم. باید توجه داشت که روز‌های آخر کار دولت قبل بود و رمق و انگیزه‌ای برای مخالفت نداشتند. از طرفی ما در این دولت هم در واقع بازخوردی از آن‌ها نداشتیم. البته در هر دو فصل خود ما مراقب بودیم که حرف ناصواب و ناحق بیان نکنیم. حتی در فصل قبل که در دولت آقای روحانی بود خودمان گفتیم که این شوخی با دولت یا آقای روحانی حق و انصاف نیست. ما خودمان رعایت می‌کردیم در این دولت نیز سعی می‌کنیم رعایت کنیم تا اتفاقی نیفتد.

رسا ـ با تشکر از فرصتی که در اختیار خبرگزاری رسا قرار دادید.