ایران «جامعه‌تر» از دیگر ملل با بحران‌ها روبرو می‌شود
ما نظم مدنی‌ای داریم که به شدت یاریگر است. خیلی سریع یاد می‌گیرد چگونه با بحران مواجه شود. ظرف یک ماه ده‌ها کنش یاریگرایانه‌ای که هیچ سابقه‌ای نداشته را ابداع می‌کند.
به گزارش خبرگزاري رسا، فکر می‌کنم تا کنون به میزان قابل توجهی در مورد ناکارآمدی دولت در مقابله با کرونا حرف زده‌ایم؛ در نقد آمار، در نقد صداوسیما، در نقد نهادهای عمومی غیردولتی و این کارهایی که صدقاتی بسیار کوچک‌تر از وظیفه‌شان است هم به میزان قابل توجهی حرف زده‌ایم. بعدها هم خواهیم گفت اما نباید این نقدها باعث شود فراموش کنیم پاسخی که کلیت جامعه ما به کرونا داد، واقعاً از جهات مختلف بی‌نظیر بود. ما واقعا لیاقت بودن، لیاقت ماندن و پیشرفت را داریم.
بی آن که قصد مقایسه شهر به شهر باشد، کرونا در تهران را مقایسه کنیم با کرونا در نیویورک. نیویورک را مپنداریم که شهری است در میان شهرها؛ نیویورک آرمانشهر تمدن موجود است. جمعیت تهران و نیویورک با هم مساوی است تقریباً. تازه تراکم تهران بیشتر است. چرا کشته‌های نیویورک با نه با تهران بلکه با کل کشور ما برابری می‌کند؟
ما واقعا «جامعه‌تر» هستیم. ما نظم مدنی‌ای داریم که به شدت یاریگر است. خیلی سریع یاد می‌گیرد چگونه با بحران مواجه شود. ظرف یک ماه ده‌ها کنش یاریگرایانه‌ای که هیچ سابقه‌ای نداشته را ابداع می‌کند؛ هسته‌ها و حتی گروه‌های اجتماعی‌ای بنا می‌کند؛ سازوکارها ساختارهای موجود، از غسالخانه، تا بیمارستان تا نقاهتگاه را بازطراحی می‌کند؛ برای حمایت از افراد مسن طراحی می‌کند، برای بازتولید مناسک خود در فضای مجازی ابتکار می‌کند؛ برای ابراز سوگ بازماندگان در شرایط جدید طراحی می‌کند؛ از عقبه فطری و ایرانی خود بهره می‌برد و نهادی مثل واره را بازتولید می‌کند؛ نهادهایی که در فرهنگ اسلامی وجود دارد؛ مثل مواسات، انفاق و غیره را فعال می‌کند؛ تجربه انقلابی خود، مثلا نحوه خاص پشتیبانی‌ای که در زمان جنگ داشته را فعال می‌کند؛ حتی سرمایه اجتماعی را که حول حل بحران‌های دیگر مثلا در جریان سیل‌های ابتدای سال گذشته به وجود آمده بود، فراخوان می‌کند و ده‌ها موارد دیگر. این‌ها همه ظرفیت‌های جامعه ماست برای پاسخ به این بحران است.
از طرف دیگر واقعا انسان ایرانی گرگِ انسان نیست. ما به مراتب کمتر آز داریم. در همین ایام برای مشاهداتی در زمینه مسایل کرونا، به فروشگاه‌های مختلف سر می‌زدم؛ به داروخانه‌ها می‌رفتم و به مشاهده و ثبت رفتار مردم می‌پرداختم. واقعا نحوه خرید مردم نشان‌دهنده این بود که این انسان‌ها تا عمق وجود گرگ انسان نیستند.
از طرف دیگر نظام کار و سلامت ما به مراتب کمتر از وضع نیویورکی، کالایی است و الان متوجه شدیم چقدر همین تأکید نیم‌بند بر حق سلامت و حقوق کار، امکان مهمی به جامعه می‌دهد.
البته یاریگری‌های مدنی تنها در جامعه ما بروز نیافته و دشواری کرونا واقعا امر انسانی را در جوامع مختلف احیا کرد. مسئله اما این است که کدام سازوکار فرهنگی و ساختار اجتماعی به این گرایش‌های انسانی امکان بروز بیشتری می‌دهد؟
رهیافت صدرایی برای اثبات وجود جامعه از مسیر وجود تشکیکی می‌گذرد؛ بر این اساس وجود جامعه یا جامعه بودن امری تشکیکی است و ارزیابی پاسخی که ما به این بحران دادیم نشان داد که ما «جامعه‌تر» هستیم.
مجتبی نامخواه
پژوهشگر دانش اجتماعی مسلمین
/1360/
منبع: فارس
ارسال نظرات