هفتاد سال مجاهدت علمی علامه‌‌ای کثیر السفر

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نجیم فلاحتی، داماد علامه عزیزالله عطاردی قوچانی(ره) شب گذشته در برنامه ضیافت شبکه قرآن سیما خاطرنشان کرد: زندگی این علامه سراسر تحقیق با مشقت به همراه مسافرت بوده است؛ از سال 1331 مقارن با مسائل انقلابی، به تهران می آید و در مدرسه برهانیه در شهر ری بوده است.

داماد علامه عطاردی درباره اهمیت داشتن آرمان بی نهایت از نگاه این عالم اظهار داشت: می گوید که روزی گفتم خدایا راهی پیش راه من قرار بده که هیچ گاه به انتها نرسد، بعد از مدتی با آیت الله علی اکبر غفاری آشنا شدم و چند سال در زمینه آثار خطی فعالیت می کند و ارتباط او با حوزه ها و علما برقرار می شود و در سال 1340 دست به تحقیقات مستقل می زند؛ آرمان و ایده آل بی نهایت داشتن در زندگی، بسیار مهم است.

وی درباره روی آوردن آیت الله عطاردی به علوم دینی تصریح کرد: ایشان وقتی که آرمان ها و ایده آل ها را برای خود تعریف کرده بودند و عزمشان بر ادامه تحصیل جزم شده بود، پدرشان به ایشان می گویند که بیا و همین جا برای تو کاری جور می کنیم و پیش ما باش، اما ایشان راضی نمی شد و می روند، مادرشان گریه می کند و دعا می کند که خدا عمرت را به ستاره ها برساند وجودت را برای دیگران نافع کند.

تلاش علمی علامه عطاردی در طرح عظیمی درباره حوزه تمدنی خراسان بزرگ

فلاحتی درباره تألیفات علامه عطاردی گفت: این عالم هفتاد درصد آثارشان که تابحال چاپ شده، دینی است و در این میان، ده جلد آثار وی، رضویات و درباره امام رضا(ع)، آستان قدس رضوی و اخبار و آثار آن حضرت است؛ کلیه آثار ایشان ذیل فرهنگ خراسان شکل گرفته است و طرح عظیمی درباره حوزه تمدنی خراسان بزرگ بوده که در ذهن خود پرورانده و شکل گرفته بوده است.

داماد علامه عطاردی یادآور شد: ایشان می گفت که من در پیشرفت کارهایم، مورد لطف حضرت عبدالعظیم حسنی قرار گرفتم و همواره بر آن تأکید می کردند؛ وقتی او کتاب مسند عبدالعظیم حسنی را می نویسد، یک جستجوگری با پشتکار شناخته می شود و به عراق می رود و مورد لطف علمای معروف عراق قرار می گیرد و پس از شنیدن دیدگاه های تحقیقاتی این عالم، مورد تشویق علمایی از جمله علامه امینی، شیخ آقابزرگ تهرانی و آیت الله حکیم قرار می گیرد و اینجا بود که به عنوان محقق به معنای واقعی شناخته می شود.

وی با بیان این که علامه عطاردی نسبت به صدق تحقیقات خود پای بند بود و خاطرنشان کرد: از لحاظ تفکر و شخصیت، الزام به تحقیق داشت، یعنی به صدق تحقیق پای بند بود و در زندگی خود چنین انسانی بود؛ او تندیس صداقت بود و درباره رسیدن به حق تحقیق اهمیت داشت و پافشاری می کرد؛ تمام یافته های این عالم در زمینه های علوم فکری و با مطالعات میان رشته ای او نتیجه تحقیق او بود. ایشان تحقیقات کلاسیکی به جز نزد علی اکبر غفاری و ادیب نیشابوری نداشته است و تمام معلومات او، نتیجه تحقیقات عمیق وی بوده است.

فلاحتی اظهار داشت: ایشان پس از سفر به عتبات عالیات، سفری به سرزمین حجاز داشتند و از کتابخانه های حرمین شریفین و مدینه منوره بازدید کردند و کتابی درباره فهرست کتب این کتابخانه ها نوشتند و نسخه برداری کردند، چرا که یک بخش شخصیتی ایشان، نسخه شناسی بوده است.

داماد علامه عطاردی تصریح کرد: پس از به چاپ رساندن برخی از کتاب های خود، روی طرح فرهنگ خراسان که فکر می کردند، تمام مخطوطات موجود در ایران را با نگاه منابع دست اولی که برای تحقیقات خود داشتند، مورد بررسی قرار می دهند و احساس می کردند که این تحقیقات کتابخانه ای در زمینه حوزه تمدنی فرهنگ خراسان کافی نیست و به تحقیقات میدانی روی می آورند و فلسفه سفرهای مرحوم علامه عطاردی این مسأله است که در اولین سفر خود، به شبه قاره هند می روند.

20 سال سفر علمی به کشورهای مختلف

وی به مدت زمان سفرهای علامه عطاردی اشاره کرد و گفت: سفرهای علمی این عالم از سال 1344 شروع و تا سال 1367 ادامه پیدا می کند و بیش از 20 سال به سفرهای علمی می پردازد و در این مدت به برخی از کشورهای آسیایی و اروپایی سفر می کند؛ از سال 1367 به بعد به تدوین کوله باری از اسناد و مدارکی که ثمره تحقیقات میدانی و کتابخانه ای بود، پرداخت.

فلاحتی درباره نحوه سفرهای علمی آیت الله عطاری قوچانی یادآور شد: یکی از دوستان این عالم می گفت در سیستان و بلوچستان علامه عطاردی را دیدم که تنها یک کیف در دست داشت، گفتم که کجا می روید؟ گفتند که می خواهم به پاکستان بروم و از آنها به هند سفر کنم؛ گفتم با این وضع که شما چیزی به همراه ندارید، گفت هر جا که بخواهم بخوابم، عبای خودم را فرش می کنم و می خوابم؛ ایشان توکل به خدا، پشتکار و همتش در تحقیق حد و وصف نداشت، هیچ مانعی را برای خود نمی دید.

علامه عطاردی انسانی کثیر السفر و کثیر التألیف بود

داماد علامه عطاردی افزود: این عالم، انسانی کثیر السفر و کثیر التألیف بود؛ عمده تألیفات این عالم ذیل حوزه تمدنی خراسان بزرگ شگل گرفت و معتقد بود که از قرن اول که اسلام وارد ایران شد، خراسانی ها با دیدگاه بازی اسلام را پذیرفتند و از قرن چهارم اسلام را به شبه قاره هند بردند.

وی به تقسیم بندی آثار علامه عطاردی پرداخت و اظهار داشت: آثار دینی ایشان به دو بخش دینی مسانید و نهج البلاغه و متفرقه راجع به تاریخ، تمدن، جغرافیا و سایر شئون تمدن حوزه خراسان بود؛ توانستند 130 جلد کتاب در 60 عنوان در زمان حیات خود چاپ کنند، ایشان توانستند که یازده جلد از کتاب فرهنگ خراسان را به چاپ برسانند، اما برآورد خودشان این بود که فرهنگ خراسان به صد جلد خواهد رسید.

سیره عملی و اخلاقی علامه عطاردی

فلاحتی به بیان خصوصیت های اخلاقی آیت الله عطاردی قوچانی اشاره و تصریح کرد: عمده خصائص ایشان، اخلاص به درگاه حق و حقیقت و ائمه اطهار بود؛ کسانی که ایشان را می شناختند، می دانند که این عالم تندیس اخلاص صداقت بود و ذره ای غل و غش در وجودش نبود.

داماد علامه عطاردی با بیان این که علی رغم مشغله زیاد خود، به فکر امور عام المنفعه هم بود، گفت: او زندگی خود را در نگاه دیگران نمی دید؛ اما مردم امروزه برای یکدیگر زندگی می کنند؛ ایشان می گفت که گاهی شب ها خوابم نمی آید و تا صبح مطالعه می کنم؛ روزی ایشان را دیدم در حالی که قبل از نماز صبح تا 4 ساعت بعد از نماز صبح، به صورت لاینقطع می نوشت.

در این برنامه و پس از سخنان فلاحتی، داماد علامه عزیزالله عطاردی قوچانی، مستندی از زندگی این عالم و سخنانی از علما و بزرگان درباره شخصیت ایشان پخش شد که در ادامه به بخشی از این مطالب اشاره می کنیم:

تحصیلات ابتدایی را در زادگاه خود شروع کرد. در چهارده سالگی جامع المقدمات را در همانجا فراگرفت؛ سپس به حوزه قوچان رفت و در سال ۱۳۲۷شمسی راهی مشهد شد و در مدرسه بالاسر ساکن شد؛ علاقه به کتاب شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید و بحار الانوار او را به تحقیق درباره نهج البلاغه و حدیث کشاند؛ در ۱۳۳۱شمسی راهی تهران شد و یک سال در مدرسه عبدالعظیم شهر ری و سپس در مدرسه شیخ عبدالحسین بازار حجره گرفت.

آیت الله عطاردی برای تکمیل خود از کتابخانه های بسیاری در ایران و کشورهای مختلف بازدید کرد و به مکه، مدینه، هند، پاکستان، افغانستان، یمن، مصر، سوریه، لبنان، انگلستان، ایتالیا، هلند، فرانسه و بلژیک سفر داشت و اطلاعات وسیعی در این راستا جمع آوری کرد؛ این عالم با هزینه شخصی این سفرها را انجام می داد و در مراکز و مدارس اسلامی سکونت می کرد.

عزیزالله عطاردی به تدوین مُسنَد اهل‌ بیت(ره) پرداخته است؛ مسند در اصطلاح به مجموعه حدیثی گفته می‌ شود که از یک راوی نقل شده باشند؛ با گذشت زمان دامنه معنای مسند گسترش یافته است.

عزیزالله عطاردی در سوم مرداد ۱۳۹۳ در تهران در سن ۸۶ سالگی درگذشت؛ پیکر او در تهران و مشهد تشییع شده و در حرم رضوی مدفون شد؛ رهبر معظم انقلاب، مراجع تقلید و شخصیت های بسیاری درگذشت وی را تسلیت گفتند./822/پ201/ی