رییس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران:
اسلامی‌شدن علوم در گرو پیوستن به حکمت الهی است
خبرگزاری رسا ـ رییس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در همایش فارابی و تأسیس فلسفه گفت: تأسیس مدینه فاضله بدون بهره‌مندی از حکمت الهی ممکن نیست.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، همایش فارابی و تأسیس فلسفه با حضور اندیشمندان و اساتید فلسفه کشور روز گذشته در بنیاد حکمت صدرای تهران برگزار شد.
در این همایش، غلامرضا اعوانی، رییس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در موضوع مسأله فضیلت و سعادت از دیدگاه فارابی به سخنرانی پرداخت.
وی گفت: فارابی یکی از بزرگترین فیلسوفان اسلام ملقب به معلم ثانی است و این القاب به رایگان برای کسی به دست نمی آید؛ وی برای نخستین بار علوم به ویژه علم سیاست الهی را به شیوه برهانی در آورد.
اعوانی افزود: پایه و اساس حکمت اسلامی، فضیلت است و حکمت و دیانت از طریق فضیلت است که به یکدیگر نزدیک می شوند، گر چه در اسلام لفظ فضیلت نیست ولی می توان فضیلت را همان عمل صالح و تقوا دانست که تقوا اصل و منشاء علم الهی، فضیلت و تمیز حق از باطل است.
وی به موضوع فضیلت در تاریخ فلسفه اشاره کرد و گفت: سقراط و افلاطون علم فضیلت را تحقق به فضیلت می دانستند و معتقد بودند که دانستن بدون عمل، علم و فضل نیست، اساس علم را در تحقق آن مانند تحقق صدق در شخص صدیق می دانستند.
رییس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران افزود: تمام فضائل، وجوه یک فضیلت واحده هستند که آن فضیلت وجوه و اسمای مختلف دارد و جامع فضایل را می‌توان به تقوا تعبیر کرد که در آن شدت و ضعف و مراتب تشکیکی وجود دارد.
وی گفت: عقل عملی و نظری دو اعتبار از یک عقل واحد است و این دو را نمی شود از یکدیگر جدا کرد، از نظر افلاطون حتی بین نفس و عقل هم تباین نیست و معتقد است که یک حقیقت است، هنگامی که به بدن تعلق بگیرد نفس و در صورتی که به غیر بدن تعلق گیرد عقل خواهد بود، گر چه فلاسفه مشاء نفس و عقل را چنین تفسیر نمی کنند.
اعوانی در باره ارتباط حقیقت و خیر ابراز داشت: غایت عقل نظری حقیقت و غایت عقل عملی خیر است و یکی بدون دیگری ممکن نیست؛ نزد فارابی حقیقت همراه با عقل عملی یعنی خیر است که مطلوب لذاته است و نباید برای چیزی طلب شود و همین مطلب را سعادت می داند که ابتدای آن در این دنیا و نتیجه و کمال آن در آخرت است و تا سعادت در دنیا به دست نیاید رسیدن به سعادت آخروی ممکن نیست.
وی افزود: از دیدگاه فارابی فضیلت اکتسابی است که کسب آن امری اختیاری محسوب می شود که اختیار را ملکه نفسانی می داند که بر اثر ممارست کسب می شود.
رییس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران با اشاره به فرق میان اختیار و اراده عنوان کرد: شوق بر سه نوع است که اول اراده ای است که مبدا آن حس است و دوم اراده ای است که منشا آن تخیل است و سوم اختیار است که از عقل ناشی می شود؛ تمامی اعمال حیوانات از اراده حسی و تخیلی نشات می گیرد ولی رفتار انسان نه تنها از اراده حسی و تخیلی بلکه از اختیار نشات می گیرد که با استفاده از عقل صورت می پذیرد و به نظر فارابی می گوید کسب فضل تنها از طریق اراده است.
وی گفت: انسان اختیار دارد، چون عقل دارد و و رفتار حیوان بر مبنای حس و وهم است و ثواب و پاداش و جزا به جهت اختیاری است که در انسان به واسطه قوه عقل او موجود است؛ زیرا از سوی عقل خوبی و بدی از هم تمییز داده می شود.
اعوانی اظهار کرد: فارابی فضایل را به نطقی و خلقی تقسیم بندی می‌کند که فضایل نطقی با تعلیم و عقل نظری به دست می‌آید که کسب فضایل نظری غایت آن است و همچنین فضایل خلقی از سوی عقل عملی و تربیت است که تادیب غایت آن است.
وی افزود: تقسیم بندی فضایل از نظر فارابی با تقسیم بندی ارسطو و افلاطون یکی نیست؛ زیرا او همه فضایل را مدنی می داند و بحث او در مورد اخلاق فردی نیست که نظرات او حول محور مدینه فاضله است و معتقد است که در یک مدینه جاهله(غیر فاضله) انسان عاقل کاری از پیش نمی برد و فضیلت تنها در یک امت و مدینه است که حاصل می شود.
رییس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران ابراز داشت: به اعتقاد فارابی مدینه فاضله مدینه ای است که قرض از اجتماع افراد و تعامل با یکدیگر در آن برای کسب فضیلت و سعادت باشد که در مدینه باید همه تحت فرمان حاکم باشند، و امت فاضله را بالاتر از مدینه فاضله می داند که همه مدن یک امت در تلاش برای کسب فضلیت هستند و بالاترین نوع کسب فضیلت را معموره (زمین) فاضله می داند که تمام امت های آن اهل فضیلت باشند و برای امر سعادت در تمامی ابعاد با یکدیگر همکاری کنند.
وی افزود: ولی در دیدگاه افلاطون کسب فضیلت از دو طریق ممکن است که اول از طریق عالم صغیر که بدن است و حاکم و اصل در آن قلب است که همه قوا باید تحت فرمان آن باشند و دوم از طریق جهان کبیر است که امت دارای روح است و اصل و ملک در آن نبی است که همه باید تحت فرمان او باشند.
اعوانی در موضوع فرق فیلسوف و نبی و این که کدام یک برترند، اظهار کرد: فارابی عالی ترین مراتب انسانی و اعلا درجه سعادت را نبی می داند و معتقد است که حکیم و نبی هر دو با عقل فعال در ارتباطند ولی نبی به جهت مشرع بودن و وظیفه او در موضوع ارتباط با افراد و راهنمایی به سعادت آنها به جزئیات اموری که سعادت توسط آنها ممکن است واقف است که در واقع نبی به قوه عاقله و متخیله و ارتباط صحیح این دو باهم به جهت وظیفه اش مسلط و واقف است ولی در فیلسوف عقل تنها مستفاد از عقل است.
وی عنوان کرد: تاسیس مدینه فاضله بدون حکمت الهی ممکن نیست و اگر این صفت یعنی استفاده از حکمت الهی در یک مدینه نباشد، آن مدینه جاهله خواهد بود و اگر رییس یک مدینه همه شرایط را غیر از حکمت داشته باشد آن مدینه به هلاکت می افتد؛ زیرا همان‌گونه که طبیب کسی است که مرض و صحت را هر دو با هم تشخیص دهد، حکیم نیز باید تمامی اضداد مدینه فاصله و راه چاره آن را بداند.
رییس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران به اسلامی شدن علوم اشاره کرد و گفت: علوم زمانی اسلامی می شوند که با حکمت الهی اتصال و ارتباط پیدا کنند و برای اسلامی کردن علوم باید از حکما و فلاسفه الهی استفاده کرد.
وی در پایان ابراز داشت: ایران بین تمامی کشور های اسلامی مهد فلسفه بوده است و این بزرگترین موهبت الهی به این میهن است که بزرگترین اولیای خدا از این خاک برخاسته اند و تمامی حکمای بزرگ به صورت سلسله وار تنها در این سرزمین وجود داشته اند./956/پ202/س
ارسال نظرات