«مسئله‌شناسی فرهنگی»؛ تلاشی برای صورت‌بندی بومی سیاست‌گذاری فرهنگ در ایران

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، دکتر فرشاد مهدی‌پور، نویسنده کتاب «مسئله شناسی فرهنگی به روایت جریان مجدّد»، در آئین رونمایی و بررسی این کتاب که توسط گروه فرهنگ پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به صورت حضوری و مجازی شب گذشته، 23 آذر ماه برگزار شد، با بیان اینکه پایه نگارش این کتاب، یک دغدغه ریشه‌دار فکری بوده که به دوران کارشناسی وی بازمی‌گردد؛ گفت: زمانی که این پرسش اساسی برای من مطرح شد که آیا می‌توان یک چارچوب ساختاری و نظری بومی برای فهم و تبیین فرهنگ و رسانه در ایران طراحی کرد یا اینکه ناگزیر باید همواره از الگوهای وارداتی و جهانی استفاده کرد.

 

وی ادامه داد: در همان دوران، بررسی متون آموزشی رایج در حوزه روزنامه‌نگاری نشان داد که بسیاری از مفاهیم و واژگان، ترجمه مستقیم ادبیات «روزنامه‌نگاری جهانی» است؛ در حالی که روزنامه‌نگاران ایرانی به‌صورت عملی و تجربی، واژگان و مفاهیم بومی متعددی را خلق کرده‌اند. همین مسئله در دوره کارشناسی ارشد به پژوهشی درباره زبان روزنامه‌نگاری و واژگان ارتباطات در ایران منجر شد که بعدها در قالب کتابی مستقل منتشر شد.

 

مهدی‌پور با اشاره به تداوم این مسیر پژوهشی در دوره دکتری، خاطرنشان کرد: این دغدغه در مقطع دکتری نیز با تمرکز بر این پرسش دنبال شد که آیا در برابر مدرنیته، نوسازی و تجدد، جریانی فکری در ایران وجود دارد که بتواند برای فرهنگ، ارتباطات و رسانه، چارچوب، آداب و نظریه‌ای مستقل ارائه دهد یا خیر. پژوهش‌هایی درباره جریان‌های فرهنگی در ایران، بررسی اندیشه جلال آل‌احمد و مفهوم غرب‌زدگی، و همچنین تبارشناسی فرهنگی مدیران در دوره جمهوری اسلامی، همگی مقدمه‌ای برای شکل‌گیری این اثر بوده‌اند.

 

وی با تأکید بر اینکه کتاب «مسئله‌شناسی فرهنگی به روایت جریان مجدد» بر مبنای رویکرد سیاست‌گذاری فرهنگی تدوین شده است، تصریح کرد: در هر نوع سیاست‌گذاری، نخستین و اساسی‌ترین گام، شناخت دقیق مسئله است. این کتاب تلاش می‌کند پیش از ارائه راه‌حل یا نسخه اجرایی، به شناسایی و صورت‌بندی مسئله فرهنگی بپردازد و نشان دهد که مسئله از چه منظری تعریف می‌شود و بر چه مبانی نظری استوار است.

 

مهدی‌پور افزود: در این اثر، جریانی فکری و گفتمانی واکاوی می‌شود که خاستگاه انقلاب اسلامی و تعین جمهوری اسلامی به شمار می‌رود؛ جریانی که ریشه‌های آن در دهه‌های ۳۰ و ۴۰ شکل گرفته، در دهه ۵۰ به اوج رسیده و نهایتاً در ساختار جمهوری اسلامی متجلی شده است. بررسی نحوه مواجهه این جریان با سایر جریان‌های فکری، ادبیات شکل‌گرفته پیرامون آن، کلیدواژه‌ها و مسئله‌مندی‌هایش، هسته اصلی این کتاب را تشکیل می‌دهد.

 

وی با بیان اینکه این کتاب به حوزه‌های متنوعی از جمله صنایع فرهنگی، محصولات فرهنگی، فرهنگ عمومی، فرهنگ عامه و میراث فرهنگی می‌پردازد، گفت: ممکن است صورت برخی مسائل در نگاه اول مشابه برداشت‌های دیگر جریان‌ها باشد، اما تفاوت اصلی در عمق تعریف مسئله، نوع راه‌حل‌ها و شیوه اجرای سیاست‌هاست؛ تفاوتی که ریشه در مبانی فکری و گفتمانی دارد.

 

مهدی‌پور در پایان با اشاره به همکاری اساتید و پژوهشگران مختلف در فرآیند تدوین و داوری این اثر، اظهار داشت: این کتاب با راهنمایی‌ها، مشورت‌ها و داوری‌های علمی جمعی از صاحب‌نظران و همکاران پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی شکل گرفته و اگرچه تدوین آن در سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ به پایان رسیده بود، اما امسال به زیور طبع آراسته شد. امید است این اثر بتواند بخشی از خلأ موجود در حوزه سیاست‌گذاری فرهنگی کشور را پوشش داده و زمینه‌ساز گام‌های بعدی در نظریه‌پردازی و ایده‌پردازی فرهنگی باشد.