آب از دل دریا تا دل کویر؛ بررسی پروژه انتقال آب به استان کرمان

در دل سرزمین خشک و تشنه‌ای، چون کرمان، سال‌هاست که مردمانش چشم‌انتظار جرعه‌ای آب سالم و پایدارند. در میان این انتظار طولانی، طرحی بزرگ و ملی به نام انتقال آب از خلیج فارس به کرمان، بارقه‌ای از امید را در دل مردم این دیار روشن کرده است؛ طرحی که نه‌تنها نوید زندگی می‌دهد، بلکه می‌تواند چرخ‌های صنعت، کشاورزی و توسعه را هم به حرکت درآورد.

این پروژه در دو فاز تعریف شده است. فاز نخست در سال ۱۳۹۹ افتتاح شد و آب دریای جنوب پس از نمک‌زدایی، راهی استان کرمان شد. در این مرحله، آب ابتدا به صنایع بزرگ استان مانند شرکت معدنی و صنعتی گل گهر سیرجان و مجتمع مس سرچشمه رفسنجان رسید. در واقع، قطعه اول این مسیر شامل تأسیسات نمک‌زدایی در بندرعباس و خط لوله‌ای به طول ۳۰۰ کیلومتر بود که آب را تا مجتمع گل گهر منتقل کرد.

در آبان ۱۳۹۹ این قطعه افتتاح شد؛ مسیری که برای انتقال ۴.۴ مترمکعب آب در ثانیه طراحی شده و شامل ۷ ایستگاه پمپاژ و ۹ مخزن ذخیره آب با ظرفیت ۱۸۵ هزار متر مکعب است. سپس در اسفند ۱۳۹۹، قطعه دوم این خط لوله که از گل‌گهر به سرچشمه به طول ۱۵۰ کیلومتر می‌رسید نیز به بهره‌برداری رسید؛ با ۴ ایستگاه پمپاژ و ۴ مخزن، و ظرفیت ۳ مترمکعب در ثانیه.

اما هنوز کار تمام نشده است. فاز دوم پروژه که هدف آن تأمین آب شرب شهر‌های کرمان و رفسنجان است، در دست اجراست و هنوز به بهره‌برداری نرسیده. قرار است در قالب طرحی اضطراری، حدود ۱۰۰۰ لیتر در ثانیه آب به این شهر‌ها برسد. بر اساس برنامه‌ریزی‌ها، سالانه ۳۰ میلیون مترمکعب آب برای مردم این مناطق تأمین خواهد شد. طول این خط اصلی ۱۴۵ کیلومتر است و برای آن دو ایستگاه پمپاژ و دو مخزن بزرگ نیز در نظر گرفته شده است.

این طرح، تنها مخصوص استان کرمان نیست. در واقع، این پروژه عظیم ملی قرار است در آینده، استان‌های خراسان جنوبی و خراسان رضوی را نیز پوشش دهد و خط لوله انتقال آب، در مجموع بیش از ۱،۵۵۰ کیلومتر طول خواهد داشت.

مسیر اجرای این پروژه، خالی از مشکل و سختی نبوده است

از همان ابتدا، هزینه‌های سنگین اجرای این طرح یکی از بزرگ‌ترین موانع بوده‌اند. انتقال آب از دریا تا کویر، نیازمند تجهیزات پیچیده، تکنولوژی‌های روز، ایستگاه‌های پمپاژ متعدد، و خطوط لوله عظیم است که همه اینها به میلیارد‌ها تومان بودجه نیاز دارد؛ آن هم در شرایطی که اقتصاد کشور روز‌های سختی را سپری می‌کند.

از سوی دیگر، پروژه با مشکلات فنی و مهندسی زیادی مواجه بود. عبور از زمین‌های سخت، مناطق کوهستانی، و طراحی زیرساخت‌هایی که باید سال‌ها دوام بیاورند، کاری نیست که ساده انجام شود. کوچک‌ترین نقص فنی می‌تواند به تعویق‌های طولانی و هزینه‌های اضافی منجر شود.

همچنین تغییرات مدیریتی و اجرایی در طول پروژه، روند کار را کند کرد. مجری طرح، یعنی شرکت آب منطقه‌ای کرمان، چندین بار با تغییر در ساختار و تصمیم‌گیری مواجه شد که همین موضوع باعث تأخیر در اجرای پروژه شد. استانداری کرمان هم دلیل اصلی این تأخیر‌ها را همین مسئله اعلام کرده است.

گذشته از این موارد، مسائل زیست‌محیطی نیز مطرح هستند. برداشت بی‌رویه آب از خلیج فارس و نمک‌زدایی آن، می‌تواند به اکوسیستم دریایی آسیب برساند. همچنین تغییرات اقلیمی در مقصد نیز باید با دقت بررسی شود تا از آسیب به منابع طبیعی جلوگیری شود.

با تمام این سختی‌ها، پروژه همچنان پیش می‌رود. طبق اعلام مسئولان، تا سال ۱۴۰۴ تنها ۵ کیلومتر از خط انتقال باقی مانده و امید است به‌زودی به بهره‌برداری کامل برسد.

پیشرفت ۹۰ درصدی خط انتقال آب کرمان؛ افتتاح فاز اول تا بهمن ماه

سید علیرضا ساداتی‌فر، مجری طرح انتقال آب کرمان، درخصوص آخرین وضعیت پروژه اظهار کرد: خط انتقال آب تقریباً به پایان رسیده و تا پایان ماه جاری لوله‌گذاری که کاری بسیار عظیم بود، تکمیل می‌شود.

وی افزود: دو ایستگاه پمپاژ که باید احداث شود، تاکنون حدود ۴۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته‌اند و در صورت تأمین اعتبارات، ظرف سه ماه آینده عملیات احداث این ایستگاه‌ها به پایان خواهد رسید.

ساداتی‌فر با اشاره به حجم بالای کار گفت: بخش عمده اعتبارات این طرح ملی است و بخشی از اعتبار نیز باید توسط سه صنعت استان جذب می‌شد که متأسفانه تاکنون تحقق نیافته است.

وی ادامه داد: سهم صنایع در انتقال آب به کرمان مبلغ ۳ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان بود که تنها ۲۰۰ میلیون تومان آن پرداخت شده است.

مجری طرح تصریح کرد: متأسفانه همکاری لازم از سوی صنایع در این پروژه مشاهده نشده است.

وی تأکید کرد: ما به عنوان دستگاه ملی و کارفرمای طرح امیدواریم فاز اول انتقال آب به شهر کرمان تا بهمن ماه اجرایی شود.

امروز، نگاه‌های پر امید مردم کرمان به این طرح دوخته شده است؛ طرحی که می‌تواند تشنگی سال‌ها را پایان دهد، و آب را، نه تنها به خانه‌ها، بلکه به دل صنعت، کشاورزی و اقتصاد این سرزمین خشک بازگرداند. آرزو می‌کنیم این پروژه به‌زودی تکمیل شود و دست تشنه کویر را، با آبی زلال از دل دریا، سیراب کند.