معرفی کتاب «نهضت عاشورا و تأثیرات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آن بر جامعه ایرانی»

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، کتاب «نهضت عاشورا و تأثیرات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آن بر جامعه ایرانی» تألیف اعظم فولادی‌پناه و مهشید کبیری توسط انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است. این اثر که در ۵۴۸ صفحه و در قطع وزیری در سال ۱۳۹۸ برای نخستین‌بار به چاپ رسیده، تلاش دارد با نگاهی جامع به بازخوانی نقش و تأثیر نهضت حسینی از سال ۶۱ هجری قمری تا سال ۱۳۹۹ قمری در جامعه ایرانی بپردازد.

 

این پژوهش علاوه بر بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای و مطالعات پژوهشی، بر اساس خاطرات و مصاحبه‌های آرشیوی مرکز اسناد انقلاب اسلامی و با روش تاریخ شفاهی نگاشته شده و بخشی از تحولات تاریخ معاصر ایران را که متأثر از قیام اباعبدالله الحسین(ع) بوده، به تصویر می‌کشد.

 

اگرچه تمرکز اصلی این کتاب بر حوادث دوره پهلوی دوم است، اما نویسندگان با توجه به تخصص خود در رشته تاریخ و تمدن ملل اسلامی، فصول ابتدایی را به بررسی تأثیرات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نهضت عاشورا بر جامعه ایران از سال ۶۱ هجری تا دوره قاجار اختصاص داده‌اند و همین امر موجب جامعیت اثر شده است.

 

کتاب در ده فصل تنظیم شده است. فصل نخست با عنوان «قیام‌های شیعی متأثر از نهضت حسینی» به واکنش‌های قهری شیعیان در برابر ظلم خاندان‌های بنی‌امیه و بنی‌عباس و سرنوشت این قیام‌ها می‌پردازد. فصل دوم تاریخچه‌ای از چگونگی برپایی عزاداری امام حسین(ع) از سال ۶۱ هجری تا دوره زندیه را بیان می‌کند. فصل سوم نیز به «قاجاریه و عزاداری سیدالشهدا(ع)» اختصاص دارد.

 

در فصل چهارم روند عزاداری‌ها در دوره پهلوی اول بررسی شده و به موضوعاتی همچون قدرت‌گیری رضا شاه، سیاست‌های او در محدود ساختن علما و ممنوعیت عزاداری و همچنین برپایی مجالس مخفی عزاداری پرداخته می‌شود. فصل پنجم با عنوان «محرم در سال‌های ۱۳۲۰-۱۳۴۰ش» به حوادثی چون ورود متفقین به ایران، تبعید رضا شاه، سیاست‌های مذهبی محمدرضا پهلوی و تأثیر نهضت حسینی بر حوادث سیاسی دهه سی می‌پردازد.

 

فصول ششم و هفتم روایت‌گر تحولات سال‌های ۱۳۴۰ تا ۱۳۴۲ش است؛ حوادثی که با آغاز نهضت امام خمینی(ره) گره خورد و رخدادهایی همچون تصویب لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، حمله به مدرسه فیضیه، تظاهرات تاریخی روز عاشورا در تهران و قیام ۱۵ خرداد را در پی داشت.

 

فصل هشتم به عزاداری‌های سیاسی محرم سال‌های ۱۳۴۳ و ۱۳۴۴ اختصاص دارد. فصل نهم نیز با عنوان «نمادهای انقلاب اسلامی» به نقش روحانیان، وعاظ، مساجد، هیئات مذهبی و حسینیه‌ها در شکل‌گیری نهضت امام خمینی(ره) می‌پردازد.

 

در فصل دهم و پایانی با عنوان «محرم در سال‌های ۱۳۵۶-۱۳۵۷ش»، به فعالیت‌های مبارزان در واپسین سال‌های رژیم پهلوی پرداخته شده است. در این بخش به‌ویژه تظاهرات روز عاشورای سال‌های ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷ در تهران و دیگر شهرها مورد بازخوانی قرار گرفته که در نهایت به سقوط رژیم پهلوی انجامید.

 

این اثر پژوهشی کوشیده است با روش تاریخ شفاهی و بهره‌گیری از اسناد و خاطرات، بخشی از تاریخ معاصر ایران را که به شدت تحت تأثیر نهضت عاشورا و فرهنگ عاشورایی بوده است، ثبت و در اختیار پژوهشگران و علاقه‌مندان قرار دهد.