روحانیت و هدایت معنوی؛ از لزوم تلاش برای حفظ هویت اسلامی تا راهکارهایی برای ایفای نقش نخبگان حوزوی

اشاره: رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار جمعی از مدیران، مدرسان و طلاب حوزه های علمیه تهران، «هدایت فکری و دینی»، «هدایت سیاسی و بصیرت افزایی» و «راهنمایی و حضور در عرصه خدمات اجتماعی» را سه وظیفه عمده روحانیت برشمردند و تأکید کردند: طلاب باید با کسب صلاحیت ها و آگاهی های لازم در دنیای متفاوت امروز خود را برای ایفای مسئولیت های تعیین کننده در جامعه آماده کنند.

رهبر معظم انقلاب اسلامی در توصیه خود به طلاب برای قدر دانستن ارزش ها و مسئولیت های طلبگی افزودند: اگر همه تخصص های مورد نیاز یک جامعه به بهترین شکل وجود داشته باشد اما جامعه، دینی نباشد، آن ملت در دنیا و آخرت دچار خسران و مشکلات واقعی خواهد بود و این مسئولیت عظیم یعنی تبدیل جامعه به جامعه ای دینی، بر عهده علما و روحانیت و طلاب است.

در همین راستا خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا با حجت الاسلام حسین فخر روحانی مدیر دفتر امور نخبگان و استعدادهای برتر حوزه های علمیه، درباره نقش نخبگان حوزوی در هدایت معنوی جامعه گفت وگویی انجام داده است که مشروح آن را در ادامه می خوانید.

رسا ـ کمی از نقش تاریخی روحانیت در تحولات مهم ایران در زمان مشروطه بفرمایید.

بنده هم تشکر می کنم که در رابطه با این موضوع مهم دغدغه داشتید. از نقطه خوبی هم بحث را شروع کردید. مشروطه ایران از ابتدا با حضور پررنگ روحانیت همراه بود. بزرگانی همچون شیخ فضل‌الله نوری تلاش کردند مشروطه را بر مبنای اصول دینی حفظ کنند، اما با کنار گذاشتن روحانیت، مسیر مشروطه منحرف شد و کشور دچار نفوذ بیگانگان و سرکوب علما گردید. رهبر معظم انقلاب در چند موضع از بیانات گهربارشان این غفلت را «یک گناه اجتماعی بزرگ» دانسته‌اند. شما می بینید همین تجربه تلخ در نهضت ملی شدن صنعت نفت هم تکرار شد. هنر بزرگ مرد عصر حاضر امام خمینی(ره) این بود که اجازه نداد حضور روحانیت در انقلاب اسلامی متوقف شود؛ چراکه بدون حضور روحانیت، نه انقلاب به پیروزی می‌رسید و نه استمرار می‌یافت.

جلوه‌های فراوانی از مجاهدت روحانیون رزمی تبلیغی در زمان دفاع مقدس ظهور و بروز پیدا کرد. امروز هم روحانیت همچنان محور هدایت جامعه و پاسدار هویت دینی و انقلابی مردم است.

رسا ـ به نظر شما در عصر حاضر چه چالش‌هایی پیش روی روحانیت و طلاب حوزه های علمیه قرار دارد؟

رهبر معظم انقلاب بارها تأکید کرده‌اند که امروز میدان اصلی، میدان جنگ فکری و فرهنگی است. فضای مجازی، بستر اصلی القای شبهات دینی و افکار منحرف شده است. در یک‌سو «اسلام ارتجاعی و متحجر» و در سوی دیگر «اسلام التقاطی و آمریکایی» در حال مقابله با اسلام ناب هستند. اگر جامعه در همه تخصص‌ها پیشرفت کند اما دیندار نباشد، در دنیا و آخرت دچار خسران خواهد شد. بنابراین، مسئولیت اصلی علما و طلاب، هدایت جامعه به سمت دینداری و حفظ هویت اسلامی است. ما می بینیم که دشمنان تلاش دارند روحانیت را از صحنه سیاست و اجتماع حذف کنند که این نیز یکی از چالش‌های جدی امروز است.

رسا ـ راهکارهای حوزه و روحانیت و به خصوص نخبگان حوزوی برای هدایت معنوی و جذب دل‌ها چیست؟

این بحث مفصل است اما اگر خلاصه بخواهم عرض کنم باید بگویم: هدایت معنوی دو بُعد دارد؛ یکی هدایت فکری از طریق تبیین اندیشه‌های ناب اسلامی، پاسخ به شبهات و عمق‌بخشی به اعتقادات موروثی مردم. دوم، هدایت عملی از طریق دعوت به عبادت، صداقت، امانت، تقوا، امر به معروف و نهی از منکر و ارائه سبک زندگی صحیح.

این رسالت امروز نیازمند بهره‌گیری از ابزارهای نوین رسانه‌ای است. در دفتر امور نخبگان، نمونه‌های عینی این هدایت معنوی را در قالب فعالیت‌های جهادی، تولید محتوای دینی در فضای مجازی، اردوهای تبلیغی و خدمات اجتماعی در مناطق محروم تجربه کرده‌ایم. این حضور میدانی و جهادی، بیش از هر چیز موجب جذب دل‌ها و نورانیت جامعه شده است.

رسا ـ به نظر شما نورانی کردن دل‌ها در این برهه چگونه محقق خواهد شد؟ 

نورانیت دل‌ها در گرو عمل صادقانه و همراهی واقعی با مردم است. روحانی اگر متقی، ساده‌زیست و خدمت‌گزار باشد، مردم دل‌های خود را به او می‌سپارند. رهبر معظم انقلاب تأکید کرده‌اند که باید هم خودسازی کرد و هم با مردم همراه شد؛ از میدان‌های جهادی و خدمت‌رسانی گرفته تا عرصه‌های فرهنگی و پاسخگویی به نیازهای نسل جوان. در واقع، نورانی کردن دل‌ها امتداد همان مسیری است که انبیای الهی پیمودند: هدایت به اندیشه صحیح و رفتار درست.

رسا ـ از دیدگاه حضرت آقا وظیفه حوزه‌های علمیه در تداوم این نقش چیست؟

رهبری معظم در «بیانیه حوزه پیشرو و سرآمد» تأکید کرده‌اند که حوزه باید نوآور، بالنده و پاسخگو به مسائل نوپدید باشد، معارف اسلامی را با بلاغ مبین تبیین کند، نیروی مهذّب و کارآمد تربیت نماید و برون‌گرا باشد تا در متن جامعه اثر بگذارد. حوزه باید زمینه‌ساز تمدن نوین اسلامی باشد و با علم، اخلاق و بصیرت، جامعه را به سوی تعالی معنوی هدایت کند.

رسا ـ هدایت سیاسی چه جایگاهی در رسالت روحانیت دارد؟

هدایت سیاسی بخشی جدایی‌ناپذیر از هدایت دینی است. اگر حوزه‌ها انقلابی نباشند، مسیر جامعه منحرف می‌شود. تجربه نشان داده که هر جا روحانیت از صحنه سیاست کنار گذاشته شده، حرکت‌های بزرگ اجتماعی ناکام مانده است. از قضیه تنباکو تا مشروطه و نهضت ملی، حضور علما عامل بیداری مردم بود و در انقلاب اسلامی نیز این حضور استمرار یافت. دشمنان انقلاب از ابتدا در پی حذف روحانیت بودند، اما به فضل الهی ناکام مانده‌اند و ناکام خواهند ماند.

رسا ـ نگاه جهانی به هدایت معنوی چه جایگاهی دارد؟

هدایت معنوی تنها محدود به ایران نیست، بلکه رسالتی جهانی است. نمونه بارز آن، بیانیه رهبر انقلاب پس از جنگ ۱۲ روزه بود. ایشان در آن پیام، امت اسلامی را به بصیرت، اتحاد، حمایت از مظلومان و مقابله با صهیونیسم و استکبار فراخواندند. و وظیفه روحانیت را هدایت معنوی جامعه و دعوت به صبر و سکینه دانستند. این نگاه جهانی نشان می‌دهد که روحانیت باید در طراز تمدن اسلامی بیندیشد و عمل کند؛ زیرا امروز، هدایت معنوی رسالتی برای کل امت اسلامی است.

رسا ـ بسیار سپاسگزاریم از زمانی که اختصاص دادید‌.

بنده هم مجددا برای شما و همکاران خدوم خبرگزاری رسا آرزوی موفقیت روزافزون می‌کنم.