عضو هیئت علمی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان:
رشته‌های میان رشته ای در اسلامی شدن علوم نقش بسیار مهمی دارند
خبرگزاری رسا ـ عضو هیئت علمی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی، بزرگ ترین مانع اسلامی شدن علوم را در سطح نخبگان دانست و اظهار داشت: یک همت جمعی برای رقم زدن آشتی دین و علم وجود ندارد، مجموعه حوزه باید در این زمینه همت کرده و یک نهضت عظیم ایجاد کند.
« من درباره علوم انسانى گلایه‌اى از مجموعه‌هاى دانشگاهى کردم - بارها، این اواخر هم همین جور - ما علوم انسانى‌مان بر مبادى و مبانى متعارض با مبانى قرآنى و اسلامى بنا شده است. علوم انسانى غرب مبتنى بر جهان‌بینى دیگرى است؛ مبتنى بر فهم دیگرى از عالم آفرینش است و غالباً مبتنى بر نگاه مادى است. خوب، این نگاه، نگاه غلطى است؛ این مبنا، مبناى غلطى است. این علوم انسانى را ما به صورت ترجمه‌اى، بدون اینکه هیچگونه فکر تحقیقىِ اسلامى را اجازه بدهیم در آن راه پیدا کند، می آوریم تو دانشگاه‌هاى خودمان و در بخش هاى مختلف اینها را تعلیم می دهیم؛ در حالى که ریشه و پایه و اساس علوم انسانى را در قرآن باید پیدا کرد...»
رهبر معظم انقلاب
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، علوم انسانی به عنوان مبنا و اساس تمام علوم بشری و نقش هدایت کننده آن نسبت به علوم دیگر، نیاز به توجه جدی دارد. ضرورت اسلامی شدن مبانی علوم انسانی از مواردی است که بارها در سخنان رهبر معظم انقلاب مورد تأکید قرار گرفته ولی متاسفانه کمتر بدان پرداخته شده است، با توجه به نامگذاری سال جاری به نام « همت مضاعف کار مضاعف» در گفت و گو با حجت الاسلام علی رضایی تهرانی، مدیرگروه فلسفه و کلام اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی و مدرس حوزه و دانشگاه به بررسی موانع این امر و نیز راهکارهای عملی شدن آن در دهه عدالت و پیشرفت انقلاب اسلامی می پردازیم؛
رسا ـ اسلامی شدن مبانی علوم انسانی چه ضرورتی دارد؟
علوم انسانی، یکی از زیرساخت های حکومت اسلامی است که در سطح خواص، مورد کنکاش قرار می گیرد و باید پیش از پیروزی انقلاب موردتوجه قرار می گرفت ولی به دلیل نداشتن یک چشم انداز روشن از پیروزی انقلاب این کار در حوزه های علمیه جدی گرفته نشد و در دانشگاه ها هم اصلا فضای این بحث ها نبود.
در خصوص اسلامی شدن دانشگاه ها حدس و گمان های متفاوتی گفته شد و بعضا تا پای اجرا هم پیش رفته؛ اما نتوانست موفق باشد بنابراین اگر این بحث بخواهد به جد مطرح شود باید همایش های متعددی با همین موضوع و زیرفصل های جزئی تهیه شود که مقالات اخذ شود و سپس این مقالات در همایش های تخصصی مورد بررسی قرار گیرد.
اگر ما نتوانیم دانش هایی را که مبدأ بیرونی و غربی دارند بومی کنیم و در این بومی سازی اسلامیت را مدنظر داشته باشیم هرچه هم گذر زمان ما را به پیش برد توفیقی نخواهیم داشت.
رسا ـ شما چه راهکاری در این زمینه پیشنهاد می کنید؟
برای بومی کردن دانش های وارداتی یک سوال اساسی در مباحث معرفت شناسی باید پاسخ داده شود و آن اینکه آیا دانش در ذات خود سکولار است یا با ایمان گره می خورد؟
از دیدگاه فرهنگ دینی ما دانش در ذات خود سکولار نیست و با ایمان گره می خورد و اگر دانشی در زبان یا ذهن یک انسان غیرمؤمن وجود داشته باشد گویا در جای اصلی خود قرار نگرفته است و حکمت در سینه او تموج دارد تا ان را بیرون ریخته و انسان مؤمن آن را گرفته و استفاده کند.
در جهان امروز یعنی پس از رنسانس، تفکر غالب در جهان غرب این است که دانش در ذات خود با هیچ دین و اعتقادی گره نمی خورد در حالی که ما معتقدیم این گونه نیست و دانش در لایه های مختلف با ایمان گره می خورد.
یکی از عوامل رشد علم و دانش در مغرب زمین این بود که تزهای دانشگاهی طراحی شد به ویژه تزهای دکتری چون دکتری هم به معنای اجتهاد و استنباط است، تزهای تحقیق در صورتی موفق هستند که مسأله محورباشند نه موضوع محور.
مسأله محور بودن یعنی محقق درصدد آن است که ایده نویی در اندازد که این ایده نو می تواند مبتنی بر آموزه های مذهبی و دینی حق باشد. یعنی محقق طرحی را بر اساس اعتقاداتش ارائه می کند و بر اساس این طرح، مسائلی را می چیند همانطور که در زمان انیشتین که هنوز زیراتم کشف نشده بود و بشر نمی دانشت پشت پرده اتم ها نظامی وجود دارد یانه انیشتین که بزرگ ترین متخصص فیزیک و ریاضی دنیا بود قاطعانه می گفت یقینا درون اتم نظم وجود دارد و خدای من در اداره جهان طاس نمی اندازد. انشتین این مساله را با الهام از ایمان اعتقاداتش مطرح کرد.
البته در این مسیر باید توجه داشت که این راه، راه نرفته است یعنی دینی کردن علوم و دانش ها که به تبع ان دانشگاه های ما اسلامی می شود کاری است که در قدم های اولیه آن هستیم لذا می طلبد ما ایدئولوژی و اعتقاد را توسط متخصصین به علم گره بزنیم تا بتوانیم دانش های اسلامی را به معنای واقعی کلمه رقم بزنیم .
رسا ـ نقش ایجاد رشته های میان رشته ای در اسلامی شدن مبانی علوم انسانی را چگونه ارزیابی می کنید؟
بشر در برهه ای نه چندان دور به این سمت و سو رفت که تمام رشته ها هرچه بیشتر تخصصی شود و حرف غیرمتخصص حجت نباشد، دانشمندان سال هاست به این نتیجه رسیده اند که این راه در کلیتش مورد قبول است اما اطلاقش موردقبول نیست یعنی ما به خاطر گستره و ارتباط علوم به متخصصانی نیاز داریم که تخصصشان میان رشته ایست زیرا اگر این متخصصان را نداشته باشیم نمی توانیم از ارتباط این علوم با یکدیگر نتایج لازم را استنباط کنیم.
یقینا رشته هایی که میان رشته ای تعریف و تا حدی دکتری و فوق دکتری طراحی می شود می تواند در اسلامی شدن علوم نقش بسیار مهمی داشته باشد به شرط اینکه در ارتباط این رشته های همگن با یکدیگر دقت لازم بشود.
چرا که امروزه براساس همان تفکر سکولار بودن علم، میان رشته ها هم به گونه ای تعریف شده که اگر بومی شود دارای تغییراتی خواهد بود مثلا در اروپا هیچ گاه مباحث کلامی با مباحث فیزیک به عنوان دو رشته ای که می توان میان رشته برایش تعریف کرد در نظر گرفته نمی شود اما قران و روایات دقیقا مباحث فیزیکی را به مباحث اعتقادی گره می زند.
رسا ـ مهمترین موانع تئوری و اجرایی در این عرصه چیست؟
متاسفانه عمده فارغ التحصیلان دانشگاهی ما چون یا مستقیما در غرب تحصیل کرده اند و یا آموزه های غربی را در دانشگاه گرفته اند که بومی نیست، اصولا در ناخوداگاه ضمیرشان این شکل گرفته که دین باید کار خود را انجام دهد و دنیا و علم کار خود را و تنیدن این دو در یکدیگر روا نیست.
این مهمترین مانع است که در سطح نخبگان یک همت جمعی برای رقم زدن آشتی دین و علم و اسلام و دانشگاه وجود ندارد چون اعتقاد بر این آشتی وجود ندارد.
رهبر معظم انقلاب تأکید کردند که علوم انسانی وارد شده در جامعه در ساختار خود اشکالات اساسی دارد لذا این عدم اعتقاد به امکان تطبیق این دو و تکمیل هر یک با دیگری در میان نخبگان جامعه بالاترین و بدترین مانعی است که در سر راه داریم وبه یک پروسه نسبتا طولانی نیاز است که رفع شود.
رسا ـ برای رفع موانع چه راهکارهایی را مؤثر می دانید؟
به فرموده رهبر معظم انقلاب اسلامی، امروزه از بهترین راهکارهای تحقیقات، برگزاری همایش هاست؛ اگر بتوانیم در سطح کشور سلسله همایش هایی را با زیرفصل های خاص در همین موضوع رقم زده وضمن دعوت از اساتید حوزه و دانشگاه در سطح مقاله، طرح و ایده و سخنرانی، پوشش رسانه ای مناسب هم بدهیم، این یک نهضتی را در این عرصه ایجاد می کند که بیشترین اثر را در تصحیح اذهان دارد.
رسا ـ عدم اعتماد اندیشمندان علوم انسانی و علوم اسلامی به مبانی یکدیگر از موانع اسلامی شدن علوم انسانی مطرح می شود، دیدگاه شما در این خصوص چیست؟
در حوزه، می گویند یقین در علم وجود ندارد علم از تئوری ها تشکیل شده که تا بخواهد تبدیل به قانون، قانون مسلم و .. شود باید پروسه طولانی طی کند از سوی دیگر علوم مبتنی بر تجربه هستند و تجربه مبتنی بر استقراء است؛ استقراء ناقص که مفید نیست و استقرائ تام هم کمتر در دسترس است لذا کمتر می توان به نتایج علمی به عنوان آخرین گزاره اعتماد کرد.
در حالی که در حوزه با قیاس و قواعد یقینی سروکار دارند لذا این مساله، اعتماد به علوم انسانی را از حوزیان ما را گرفته و در این میان، دانشگاهیان نیز ازحوزه گله دارند که در حوزه مواد خام فراوان داریم اما تبدیل آن به سیستم و نظام و کتاب عملیاتی کمتر وجود دارد.
دولت ها پس ازا نقلاب بارها به سمت حوزه ها دست دراز کرده اند برای گرفتن نظام، اقتصادی، حقوقی، اجتماعی، سیاسی، روانشناسی و.... اما چیز قابل توجهی به دستشان نرسیده بنابراین اعتمادشان سلب شده است.
جلب این اعتماد طرفینی با کار و در صحنه عمل امکانپذیر است یعنی حوزویان با علوم روز و علومی که فراورده های یقینی دارد بیشتر آشنا شوند و دانشگاهیان هم به حوزیان نزدیک تر شده و به طور جد این را از حوزه مطالبه کنند تا حوزه در این زمینه به نهضتی عظیم دست بزند.
کمبود نظام سازی در حوزه ها مشهود است، بعد انقلاب با تشکیل چند موسسه در قم قدم هایی برداشته شد اما ناکام ماند چون این عرصه، عرصه ای نیست که اینگونه طی شود بلکه مجموعه حوزه باید همت کند تا بتواند نظام سازی کند. /930/ گ402/ص
ارسال نظرات