تحریف گفتمان انقلاب اسلامی چالشی جدی است/ وظایف حوزه علمیه در پشتیبانی نظری از نظام

به گزارش خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام مهدی ابوطالبی عضو شورای علمی گروه تاریخ اندیشه معاصر مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) روز یکشنبه در نشست «حوزه و نظام؛ صد سال جهاد و اجتهاد، چالش‌ها و فرصت‌ها» از سلسله نشست‌های حوزه تمدن ساز در گذار به سده دوم که در خبرگزاری رسا برگزار شد، با تأکید بر اهمیت مقابله با تحریف گفتمان انقلاب اسلامی، اظهار داشت: یکی از دغدغه‌های مهم رهبر معظم انقلاب تحریف اندیشه امام خمینی(ره) است که حوزه‌های علمیه باید در برابر آن ایستادگی کنند.

وی با اشاره به جایگاه حوزه‌های علمیه در نظام اسلامی افزود: از جمله وظایف مهم حوزه‌ها، پشتیبانی فکری و تبلیغی از نظام اسلامی است که شامل تبیین گفتمان امام(ره) و رهبر معظم انقلاب و روشن‌سازی مبانی انقلاب می‌شود. همچنین حوزه‌ها باید نقش فعالی در نقد و نظارت بر عملکرد مسئولان داشته باشند و در صورت نیاز مسئولیت‌های اجرایی را نیز بر عهده گیرند.

تحریف انقلاب؛ نتیجه عدم شناخت صحیح از ماهیت آن

حجت‌الاسلام ابوطالبی با تأکید بر ضرورت شناخت دقیق ماهیت انقلاب اسلامی خاطرنشان کرد: انقلاب اسلامی بر پایه نگاهی الهی و تمدنی شکل گرفته و در تقابل با تمدن‌های مادی غربی قرار دارد. این واقعیت در برخی تحلیل‌های اندیشمندان غربی نیز به چشم می‌خورد که انقلاب اسلامی را تهدیدی برای تمدن غرب دانسته‌اند.

عضو شورای علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با اشاره به برخی رویکردهای نادرست در تحلیل انقلاب گفت: گاه دیده می‌شود که انقلاب اسلامی تنها به‌عنوان راه‌حلی برای مشکلات اقتصادی معرفی می‌شود، در حالی که امام خمینی(ره) سیاست را در قالبی الهی و جامع تعریف می‌کردند؛ سیاستی که هم‌زمان به دنیا و آخرت انسان توجه دارد.

وی افزود: تمرکز صرف بر ابعاد داخلی انقلاب و غفلت از تأثیرات جهانی آن باعث تضعیف درک عمومی از جایگاه واقعی انقلاب اسلامی می‌شود. این نگاه ناقص می‌تواند گفتمان انقلاب را از حقیقت خود دور کند و در ذهن مخاطبان تردید ایجاد نماید.

نقد عملکردها، نفی اصل انقلاب نیست

حجت‌الاسلام ابوطالبی در ادامه تصریح کرد: اگرچه در مسیر انقلاب اسلامی کاستی‌ها و ضعف‌هایی وجود داشته اما این امر نباید بهانه‌ای برای نفی اصل انقلاب قرار گیرد. حرکت امام خمینی(ره) بر پایه نگاهی الهی و جهانی استوار بود، چنان‌که ایشان فرمودند: «ما به دنبال آن هستیم که پرچم لا اله الا الله را بر فراز قله‌های بلند جهان برافرازیم.»

وی تأکید کرد: وظیفه حوزه‌های علمیه و اندیشمندان انقلابی آن است که با دقت و روشنگری به مقابله با تحریف‌ها برخیزند و گفتمان اصیل انقلاب اسلامی را بازخوانی، تبیین و به جامعه عرضه کنند.

حجت‌الاسلام ابوطالبی در ادامه سخنان خود با اشاره به ابعاد داخلی و بین‌المللی گفتمان انقلاب اسلامی اظهار داشت: این گفتمان هم در سطح مسائل داخلی اعم از سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی اثرگذار است و هم در عرصه بین‌الملل ابعادی گسترده دارد.

خطر تقلیل انقلاب به پروژه‌ای صرفاً مادی و داخلی

وی افزود: با این حال گاهی این نگاه بلند و الهی تنزل پیدا می‌کند و انقلاب اسلامی به پروژه‌ای صرفاً مادی و محدود به داخل کشور تقلیل داده می‌شود. نتیجه چنین نگرشی زیر سؤال رفتن پیشرفت‌ها و حتی اصل موفقیت انقلاب است. در حالی که ارزیابی صحیح انقلاب نیازمند نگاهی جامع چندبُعدی و واقع‌نگر است. نقش‌آفرینی حوزه‌های علمیه در روشنگری این ابعاد ضروری است.

حجت‌الاسلام ابوطالبی با اشاره به یکی از مهم‌ترین دستاوردهای انقلاب اسلامی گفت: حکومت اسلامی دستاوردی بزرگ و بی‌بدیل است که امام خمینی(ره) آن را بنیان‌گذاری کردند. همان‌گونه که رهبر معظم انقلاب نیز تأکید کرده‌اند، امام راحل دو اقدام اساسی انجام دادند؛ نخست سرنگونی رژیم طاغوت و دوم تأسیس حکومت اسلامی بر پایه جمهوریت و اسلامیت.

وی با اشاره به دیدگاه امام خمینی(ره) در باب حکومت اسلامی تصریح کرد: ایشان با تعابیر نو و دقیق حکومت را در بطن دین تعریف کردند. جمله معروف «الاسلام هو الحکومة» و تأکید بر اینکه «تمام اسلام، سیاست است» نشان می‌دهد که امام(ره) حکومت اسلامی را صرفاً ابزاری برای اجرای احکام فقهی نمی‌دانستند، بلکه آن را جوهره و متن دین می‌دانستند.

تحریف نگاه امام(ره) به حکومت؛ آگاهانه یا از سر غفلت

عضو شورای علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در ادامه با اشاره به برخی برداشت‌های نادرست از اندیشه امام(ره) خاطرنشان کرد: متأسفانه برخی افراد چه از روی غفلت و چه از روی غرض نگاه امام(ره) به حکومت اسلامی را یا نمی‌فهمند یا تحریف می‌کنند و آن را فقط وسیله‌ای برای اجرای برخی احکام شرعی قلمداد می‌نمایند. در حالی که یکی از دلایل مهم طرح ولایت فقیه نیز همین درک عمیق از جایگاه حکومت در دین است.

وی تأکید کرد: حتی اگر به دلایل گوناگون در اجرای کامل برخی احکام شرعی با چالش مواجه باشیم، این بدان معنا نیست که اصل حکومت اسلامی بی‌فایده یا ناکارآمد است. امام خمینی(ره) به صراحت بیان کرده‌اند که حکومت اسلامی خود موضوعیت دارد و از احکام اولیه اسلام محسوب می‌شود. در برخی موارد حتی بر سایر احکام تقدم دارد.

حجت‌الاسلام ابوطالبی خاطرنشان کرد: این جایگاه ویژه حکومت اسلامی در منابع روایی نیز مورد تأیید قرار گرفته، اما گاهی در تحلیل‌ها مورد غفلت واقع می‌شود. باید توجه داشت که نگاه امام(ره) به حکومت همان نگاهی است که در تعبیر معروف ایشان نیز بازتاب یافته است: «فقه، برنامه اداره انسان از گهواره تا گور است.»

وی افزود: این نگاه، نگاهی فراگیر و تمدن‌ساز است. متأسفانه گاهی در فضای امروز هنگام طرح مباحثی مانند «علوم انسانی اسلامی» یا «الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت» ـ که مورد تأکید مقام معظم رهبری نیز هست ـ برخی دچار تردید می‌شوند. آیت‌الله مصباح یزدی نیز بر این نکته تأکید داشتند که اگر بناست یک نگاه اسلامی به این مسائل داشته باشیم، مهم‌ترین ابزار آن اجتهاد است؛ یعنی استفاده از کتاب، سنت و روش‌های معتبر استنباطی برای استخراج نگاه اسلامی.

عضو شورای علمی گروه تاریخ اندیشه معاصر مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در ادامه سخنان خود به تبیین ابعاد فقه مورد نظر امام خمینی(ره) پرداخت و گفت: فقهی که امام(ره) از آن سخن می‌گویند ناظر بر اداره همه‌جانبه زندگی انسان از آغاز تا پایان است.

فقه حکومتی؛ رویکرد تمدن‌ساز در اندیشه امامین انقلاب

وی افزود: رهبر معظم انقلاب نیز با اصطلاحاتی مانند «فقه حکومتی» به همین رویکرد اشاره دارند. این نوع نگاه باید در تمام ابواب فقهی جاری شود تا بتواند ظرفیت تمدن‌سازی و مدیریت جامعه را فراهم سازد.

عضو شورای علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با انتقاد از برخی دیدگاه‌های محدودکننده اظهار داشت: گاه شنیده می‌شود که پرداختن به مسائل سیاسی، اقتصادی یا اجتماعی از وظایف فقه نیست یا این توقعی فراتر از دین است. حتی بعضاً مطرح می‌شود که حوزه علمیه نباید چنین مسئولیت‌هایی را بر دوش بگیرد. این نگاه‌ها هرچند ممکن است از سر دلسوزی بیان شوند در واقع غفلت از عمق اندیشه امام راحل هستند.

وی با اشاره به فرارسیدن ایام سالگرد ارتحال امام خمینی(ره) خاطرنشان کرد: با نزدیک شدن به صدسالگی حوزه و ایام خرداد ضرورت دارد که اندیشه‌های امام(ره) به‌صورت دقیق و علمی بازخوانی شود. رهبر معظم انقلاب نیز تأکید دارند که برای مقابله با تحریف، باید اندیشه امام(ره) به‌طور مداوم تکرار و تبیین شود؛ هم برای نسلی که آن را درک کرده‌اند و هم برای نسل جوانی که با آن بیگانه است.

حجت‌الاسلام ابوطالبی در ادامه به مسئله نقش مردم در اندیشه امام خمینی(ره) پرداخت و اظهار داشت: یکی از حوزه‌هایی که گاه دچار سوءبرداشت یا تحریف در اندیشه امام(ره) می‌شود، مسئله جایگاه مردم است. امام(ره) نگاهی روشن و مؤثر به نقش مردم در شکل‌گیری و اداره نظام اسلامی داشتند.

«میزان رأی ملت است»؛ نفی استبداد، نه مقابله با شریعت

وی توضیح داد: جمله معروف امام خمینی(ره) مبنی بر اینکه «میزان رأی ملت است» نباید به‌صورت نادرست تفسیر شود. این جمله در مقابله با سلطه‌طلبی و حکومت‌های استبدادی بیان شد نه در تقابل با احکام الهی. امام(ره) در فضایی چنین سخن گفتند که برخی جریان‌های غرب‌زده و نخبگان لیبرال، رأی و اراده مردم را بی‌اهمیت می‌دانستند.

وی افزود: گاهی به اشتباه چنین برداشت می‌شود که اگر بخشی از جامعه یا رسانه‌ها با اجرای حکم الهی مخالفت کنند نظام باید از اجرای آن صرف‌نظر کند. این نوع تفسیر حتی در مسائل عرفی و عقلانی هم پذیرفته نیست، چه رسد به مسائل دینی. نقش مردم در اندیشه امام(ره) در چارچوب شریعت معنا دارد، نه در برابر آن.

حجت‌الاسلام ابوطالبی در پایان تأکید کرد: در شرایطی که تحریف اندیشه امام خمینی(ره) ممکن است به تضعیف مبانی انقلاب اسلامی منجر شود، حوزه‌های علمیه باید با تبیین دقیق فقه حکومتی، جایگاه مردم و اهداف تمدن‌ساز انقلاب، نقش فعال و اثرگذاری ایفا کنند.

مهدی الهی