معلم؛ وارث انبیا و معمار تمدن اسلامی

به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، در منظومه فکری امام خمینی (ره)، معلم جایگاهی دارد بس والا و نقشی بر دوش دارد فراتر از یک شغل مرسوم یا حرفه‌ای اجتماعی. معلم از منظر ایشان، نه صرفاً آموزگار مفاهیم درسی، بلکه حامل پیام وحی، ادامه‌دهنده راه انبیا، و سازنده جان انسان‌ها و جوامع است. این نگاه، ریشه در ژرفای معارف اسلامی و شناختی عمیق از اهمیت تربیت در نظام خلقت دارد؛ چرا که تربیت انسان، مقدمه اصلاح جامعه، و اصلاح جامعه، مقدمه تحقق عدالت و قرب الهی است.

 

 

امام خمینی (ره) با بیانی روشن و مکرر فرموده‌اند: «معلمی، شغل انبیاست»؛ و این نه یک تعبیر تعارفی، بلکه نگاهی راهبردی به جایگاه تعلیم و تربیت در تمدن‌سازی اسلامی است. در تفکر ایشان، معلم تنها ناقل دانش نیست، بلکه مربی نفوس، احیاگر فطرت، و مهندس جان انسان‌ها است؛ همان‌گونه که انبیاء الهی برای هدایت بشر و پرورش استعداد‌های درونی انسان‌ها مبعوث شدند، معلمان نیز ادامه‌دهندگان همین مسیرند؛ مسیری که از "تعلیم اسماء" توسط خداوند به آدم (ع) آغاز شد و تا قیام قیامت، از طریق مربیان حقیقی و آگاه، ادامه خواهد یافت.

 

ایشان بار‌ها تأکید می‌کردند که اساس سعادت یا شقاوت ملت‌ها در دست معلمان است؛ چرا که آنان‌اند که نسل آینده را شکل می‌دهند، دل‌ها را هدایت می‌کنند، و باور‌ها را می‌سازند. از نگاه امام، مدرسه تنها محل آموزش اطلاعات نیست، بلکه کارخانه انسان‌سازی است. در این کارخانه، اگر مواد اولیه یعنی استعداد‌های پاک کودکان و نوجوانان، به دست معلمان متعهد و مؤمن سپرده شود، محصول آن، انسان‌هایی موحد، آگاه، مقاوم، و خدمتگزار خواهد بود.

 

 

در نگاه امام خمینی، معلم ستون خیمه یک تمدن است. اگر معلمان کشوری صالح باشند، آن کشور در مسیر پیشرفت، عزت و استقلال حرکت خواهد کرد؛ و اگر انحراف در تعلیم و تربیت راه یابد، انحطاط فکری و فرهنگی آن جامعه حتمی خواهد بود. ایشان می‌فرمودند: «اصلاح یا افساد یک ملت، به دست معلم است. اگر معلمان ملت ما خوب باشند، کشور اصلاح می‌شود و اگر خدای نخواسته در تعلیم و تربیت انحراف باشد، کشور به فساد کشیده خواهد شد.»

 

معلم، نه تنها سازنده فرد، بلکه شکل‌دهنده نهاد خانواده، جامعه و حکومت آینده است. شاگرد امروز، مدیر فردا، فقیه فردا، سرباز میدان جهاد یا فرمانده فرهنگی آینده است؛ بنابراین رسالت معلم، تنها یک وظیفه شغلی نیست، بلکه وظیفه‌ای تاریخی در مسیر تحقق جامعه اسلامی و بسترسازی برای ظهور حجت خدا است.

 

 

در تفکر امام، تعلیم حقیقی آن است که هم عقل انسان را تغذیه کند، هم روح او را تعالی بخشد. از این رو، معلم تنها نباید بر دانش علمی تکیه کند، بلکه باید خود حامل تقوا، صداقت، و بینش الهی باشد. امام تأکید می‌کردند که معلمان باید خودسازی را مقدم بر دیگرسازی بدانند؛ چرا که «کلامی که از دل برآید، بر دل نشیند». معلم متقی، اثرگذار است؛ نه با زبان، که با منش و رفتار.

 

ایشان همچنین معلم را عنصری فرهنگی می‌دانستند که وظیفه دارد دانش‌آموز را با فرهنگ اصیل اسلامی، هویت ملی، و روحیه مقاومت و استقلال تربیت کند، نه اینکه او را مصرف‌کننده فرهنگ بیگانه و دنباله‌رو غرب بار آورد. از این رو، امام بار‌ها بر اسلامی‌سازی محتوا و نهاد آموزش تأکید می‌کردند و معلمان را سربازان خط مقدم این جبهه فرهنگی می‌دانستند.

 

 

فرهنگ و تمدن هر جامعه، انعکاسی از سطح دانایی، بینش و تربیت افراد آن جامعه است. در نگاه امام خمینی (ره)، معلم نه‌تنها یک عامل آموزشی، بلکه معمار تمدن و مهندس آینده‌ یک ملت است. ایشان بار‌ها تصریح می‌کردند که «پیشرفت یا عقب‌ماندگی یک کشور، به دست معلمان رقم می‌خورد». چرا که این معلمان‌اند که با تربیت نسلی اندیشمند، متعهد و دارای هویت مستقل، زیربنای استقلال و پیشرفت کشور را بنیان می‌گذارند.

 

معلم با شکوفا ساختن "دفینه‌های عقول" در دانش‌آموزان، قدرت تفکر، تحلیل و انتخاب درست را به نسل آینده می‌آموزد و جامعه را در مسیر رشد و خودکفایی قرار می‌دهد. اما اگر همین جایگاه خطیر به انحراف کشیده شود و معلم به جای مربی‌گری در راه حق، ابزار ترویج وابستگی فکری و فرهنگی گردد، نتیجه آن تربیت نسلی بی‌هویت، مصرف‌گرا و وابسته خواهد بود؛ نسلی که به جای آباد کردن وطن، زمینه‌ساز سلطه بیگانگان می‌شود. بنابراین، از منظر امام، کلید سعادت یا شقاوت یک ملت در دستان معلم است.

 

 

اسلام، شأن معلم را بسیار والا دانسته و در لسان معصومان (علیهم‌السلام) کرامتی کم‌نظیر برای او بیان شده است. از جمله، حضرت علی (ع) می‌فرمایند: «مَن عَلَّمَنی حَرفاً فَقَد صَیَّرَنی عَبدَا»؛ یعنی آن‌که به من یک حرف بیاموزد، مرا بنده خود کرده است. امام خمینی (ره) با تمسک به این آموزه‌ها، همواره مقام معلم را تجلیل می‌کردند، اما در کنار این احترام، مسئولیتی سنگین بر دوش او می‌نهادند.

 

ایشان یادآور می‌شدند که هرچه مقام بالاتر باشد، مسئولیت نیز عظیم‌تر است. معلم در اندیشه ایشان، وارث راه انبیا است؛ و این یعنی مسئولیتی مضاعف در قبال هدایت و تربیت نسل‌ها، دفاع از استقلال فرهنگی و اعتقادی کشور، و اصلاح جامعه از مسیر تعلیم و تربیت. هرگونه غفلت، ساده‌انگاری یا انحراف در این مسیر، می‌تواند پایه‌های یک جامعه را سست و آن را به فساد بکشاند.

 

 

یکی از مهم‌ترین ابعاد اندیشه امام خمینی (ره)، توجه عمیق و جدی ایشان به تهاجم فرهنگی دشمنان بود. ایشان هشدار می‌دادند که استعمارگران، برای تسلط بر ملت‌های مسلمان، به‌جای جنگ نظامی، از ابزار آموزش و فرهنگ استفاده می‌کنند. هدف آنها، نفوذ در نظام آموزشی، تغییر محتوای درسی و تربیت معلمان و دانش‌آموزان بر اساس ارزش‌های غربی و غیردینی است؛ تا نسلی شکل گیرد که نسبت به فرهنگ خود بی‌هویت، و نسبت به بیگانگان شیفته و تابع باشد.

 

امام با صراحت می‌فرمودند که هدف دشمنان، تضعیف جایگاه معلم متعهد و تهی ساختن آموزش از محتوای معنوی و استقلال‌بخش است. در این جنگ نرم، اگر سنگر تعلیم و تربیت حفظ نشود، دیگر سنگر‌ها نیز سقوط خواهند کرد. از این‌رو، تربیت نسلی مؤمن، بصیر، مقاوم و خودباور به دست معلمان، جهاد بزرگ در برابر استعمار نوین و شبیخون فرهنگی است. این جهاد، همان عرصه‌ای است که معلم در آن، نقش مجاهد فی‌سبیل‌الله را بر عهده دارد.

 

در نهایت، از دیدگاه امام خمینی (ره)، معلم تنها یک آموزگار دروس نیست، بلکه مربی روح و اندیشه، معمار شخصیت فرد و جامعه، و سنگربان فرهنگ و هویت ملی است. او وارث رسالت انبیاء در هدایت و تربیت انسان‌ها است و نقشی حیاتی در تعیین مسیر سعادت یا شقاوت یک ملت دارد. این جایگاه رفیع، مسئولیتی عظیم را نیز به همراه دارد که نیازمند تعهد، تخصص، دلسوزی و بصیرت معلمان است تا بتوانند نسلی توانمند، مؤمن و سازنده برای آینده ایران اسلامی تربیت کنند.