چشم انداز و اهداف رشته «فرهنگ و ارتباطات»/به دنبال بازخوانی نظریات علم ارتباطات با نگاه اسلامی هستیم

دکتر سیدمحمدعلی غمامی مدیر گروه فرهنگ و ارتباطات دانشگاه باقرالعوم(ع) در گفت‌وگو با خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، نگاه این دانشگاه به مطالعات علم ارتباطات را متمایز با نگاه دانشگاه امام صادق(ع) و دانشگاه علامه طباطبایی(ره) دانست و گفت: نگاه ما به علوم ارتباطات حکمی، فلسفی و کنشگرانه است یعنی بر خلاف دانشگاه امام صادق(ع) که نگاه سیاست گذاری به این علم دارد، ما به دنبال نگاه کنشگرانه به همراه مبانی معرفتی هستیم. 

وی با بیان اینکه یافته ها و نگاه شرقی در علم ارتباطات کمتر مورد توجه دانشگاه علامه طباطبایی(ره) قرار می گیرد، ابراز کرد: کتابی که در زمینه نظریه های ارتباطات در دانشگاه باقرالعلوم(ع) تدریس می شود، کتاب «نظریه‌پردازی ارتباطات؛ خوانش‌هایی در پهنۀ سنت‌ها» نوشته «روبرت تی. کریگ» و «هیدی ال. مولر» بوده و به علت نگاه به سنت ها و رویکرد شرقی اش مورد توجه است. البته با نگاه های غربی نیز در آموزش و مطالعات ارتباطی مأنوس هستیم، اما نسبت به سایر نگاه ها بی اعتنا نیستیم.

غمامی با اشاره به تأکیدی که بر روی مطالعات اسلامی در ارتباطات در مفاد آموزشی و پژوهشی دانشگاه باقرالعلوم(ع) وجود دارد، مطرح کرد: به دنبال بازخوانی نظریات علم ارتباطات با نگاه اسلامی هستیم و با این تفاوت ها پیش بینی می کنیم که آینده خوبی در انتظار فارغ التحصیلان رشته فرهنگ و ارتباطات باشد. 

وی از استقبال خوب علاقه مندان برای ثبت نام آزمون اختصاصی دانشگاه جهت پذیرش در رشته فرهنگ و ارتباطات خبر داد و افزود: جامعه ایرانی چندین دهه است که با مسائل فضای مجازی، تفاوت های فرهنگی و چالش های بلاغی در حوزه رسانه مواجهه شده، اما تاکنون هیچ رشته‌ دانشگاهی در ایران به این مسائل اختصاص نیافته است. این مسائل بیش از آنکه سیاسی، اقتصادی یا فنی و تجربی باشند، «فرهنگی-ارتباطی» هستند، از این رو به عنوان گرایشی در رشته فرهنگ و ارتباطات در نظر گرفته شده اند.

وی خاطرنشان کرد: دانشگاه باقرالعلوم(ع) در قم یکی از دانشگاه های برتر کشور در عرصه علوم انسانی و اسلامی است که از سال ۱۳۶۳ در مقطع تحصیلات تکمیلی زیر نظر وزارت علوم فعالیت میکند. این دانشگاه در عرصه های جدید علوم انسانی همواره پیشتاز بوده است. اخیرا نیز اعضای گروه مطالعات فرهنگی و ارتباطات در این دانشگاه یعنی دکتر اسلامی‌تنها، دکتر خانمحمدی و بنده به همراه دیگر اساتید این دانشگاه و چندین دانشگاه دیگر، رشته‌ فرهنگ و ارتباطات را در سه گرایش طراحی کرده ایم.

عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) با توضیح هدف هر یک از این گرایش ها، به فضای فعالیت و کاری آن را نیز اشاره کرد و ابراز داشت: اولین گرایش مربوط به فضای مجازی است. این گرایش با هدف آموزش دانشجویانی است که بتوانند مسائل فرهنگی و ارتباطی فضای مجازی را با نگاهی علمی درک کنند و به کنشگرانی موثر در این عرصه مبدل شوند.

وی اضافه کرد: گرایش بلاغت رسانه‌ای برای علاقمندانی است که تمایل دارند به صورت علمی به این سوال مهم پاسخ دهند: «چرا برخی پیام های رسانه‌ای بسیار قدرتمند‌تر از دیگر پیامها هستند؟» مخاطبان این رشته عموما نخبگانی هستند که از یک سو مطالعات فلسفی یا فقهی و یا ادبی داشته‌اند و از سوی دیگر به مطالعات رسانه علاقه دارند. لازم به ذکر است که دانشکده‌های بزرگ ارتباطات در جهان رشته‌های متعددی تحت عنوان رتوریک یا بلاغت تاسیس کرده‌اند اما در فضای علمی و دانشگاهی ایران هیچ اثری از درک چالشهای بلاغی در حوزه فرهنگ، ارتباطات و رسانه نیست. این گرایش در تلاش است تا امکانهای بی‌نظیر دانش بلاغت را برای نظریه‌پردازی و کنشگری در عرصه فرهنگ، ارتباطات و رسانه فعال نماید. 

هدف گرایش «ارتباطات میان فرهنگی» نیز از نگاه این استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع)، تربیت محققانی است که سازوکارهای شناخت متقابل فرهنگ ها از یکدیگر را می‌شناسند. همشناسی فرهنگها، از این جهت اهمیت دارد که فرهنگها به سبب تفاوتهای زبانی، قومی و مذهبی از یکدیگر متمایز شدند و فاصله گرفته‌اند. عدم شناخت این فاصله‌ها و تمایزهای فرهنگی، منجر به اختلافها و جنگهای زیادی شده است که قدرتهای جهانی آن را در سطحی تمدنی و جهانی شعله ور کرده اند. فارغ التحصیلان این گرایش، کنشگرانی هستند که در ارتباط با فعالان و سازمانهای بین‌المللی، زمینه‌های علمی و عملیِ همشناسی فرهنگها را فراهم می کنند. سازمانهایی همچون وزارت خارجه، سازمان فرهنگ و ارتباطات، تقریب مذاهب، کنفرانس اسلامی، وزارت ارشاد، و رسانه‌های بین المللی نیز متقاضی چنین متخصصانی هستند. 

گفتی است، با اعلام دانشگاه باقرالعلوم(ع)، رشته جدید فرهنگ و ارتباطات در مقطع ارشد با سه گرایش: «فضای مجازی»، «بلاغت رسانه‌ای» و «ارتباطات میان فرهنگی» از مهر ۱۴۰۴ اجرا خواهد شد.