باید «عالِم تبلیغ پایه» تربیت کنیم/سهم رسانه های نوین در عرصه تبلیغ

حجت الاسلام محمد استوار میمندی سرپرست دفتر امور اجتماعی و سیاسی حوزه های علمیه درگفت‌وگو با خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، پیرامون مسئله تبلیغ و اهمیت در اولویت قرار گرفتنش در حوزه علمیه سخن گفت.

رسا ـ علت تأکید رهبر معظم انقلاب بر روی مسئله تبلیغ را چه می دانید؟

رهبر معظم انقلاب در 21 تیرماه 1402 در جمع روحانیون و مبلغین سراسر کشور مطالب مهمی را در مورد اهمیت تبلیغ بیان فرمودند. یکی از آن مباحث این بود که تبلیغ باید اولویت حوزه باشد، نه اینکه امور دیگری در اولویت باشد. وقتی تبلیغ در اولویت اول نباشد، رسالتی که بر عهده عالمان دین که همان انتقال پیام دین به جامعه است، به سرانجام نمی رسد. امروز بی شک جامعه ما با همه عمق ایمانی که دارد، بسیاری از آموزه های دینی به درستی به جامعه منتقل نشده، انتقال پیام و محتوای دین به اقشار دین برعهده عالمان دین است. عالمانی که دین را به خوبی فراگرفته اند و آن را به مردم می رسانند. وقتی پیام دین به درستی به مردم منتقل نشود جامعه از سعادتی که پروردگار عالم برای انسان ها در نظر دارد محروم می شوند.

رسا ـ در اولویت قرارگرفتن تبلیغ چه بایسته هایی دارد؟

اولین گام برای در اولویت قرار گرفتن تبلیغ در حوزه، تغییر نگرش است. خداوند در قرآن سوره حدید آیه 25 هدف ارسال پیامبران را این بیان می کند که مردم قیام به قسط کنند، چه زمانی مردم قیام می کنند؟ زمانی که نگرش و بینش شان تغییر کند. بینششان باید مطابق قسط و عدل شود تا کنش و مطالبه مردم برای تحقق قسط شود. این مفاهیم را عالمان دین با استفاده از تبلیغ باید به جامعه منتقل کنند و الا روز به روز جامعه از دین فاصله خواهد گرفت. در مرحله اول باید این نگرش تغییر کند و مقامات علمی نباید اولویت باشد بلکه باید راهی برای رسیدن به تبلیغ عمیق و اثرگذار باشد.

رسا ـ این تغییر نگرش چگونه و میان چه کسانی باید ایجاد شود؟

 یکی از راه های تغییر نگرش در حوزه، همین بیان است. اساتید باید در ارتباط با طلاب به این مسئله تبلیغ اشاره و تأکید کنند. مراجع تقلید امروز ما در دوران جوانی از مبلغان سرآمد کشور بودند. هرطلبه ای که نخبه تر بود سعی می کرد معلوماتی که متناسب با نیاز های جامعه بود را در اختیار جامعه قرار دهد.اساتید، مراجع و مدیران حوزه باید این نگاه را با بیان به طلاب منتقل کنند.

رسا ـ گام بعدی چیست؟

 مسئولان حوزه باید زیرساخت های لازم برای تربیت عالم تبلیغ پایه را فراهم کنند. این هم گام دوم در اولیت قرار گرفتن تبلیغ در حوزه است. الحمدلله در دوره آیت الله اعرافی پس از چندین جلسه شورای معاونین حوزه، کارگروهی تشکیل شد که مأموریت پیدا کرد نظام جامع تبلیغ را تدوین کند. نظام جامع تبلیغ صرفا مربوط به بخش تبلیغ نبود بلکه مسائل آموزشی و پژوهشی نیز در آن گنجانده شده است.

به عبارتی در نظام جامع تبلیغ، غایت آموزش و پژوهش تبلیغ دین می شود. آنهم تبلیغ به معنای عام؛ یعنی  طلبه در مرحله آموزش دروسی را می آموزد که این توانمندی در او ایجاد شود که متناسب با نیاز جامعه محتوای دینی را به جامعه منتقل کند. در عرصه پژوهش همینطور؛ قرار است پژوهش در جامعه اثرگذار باشد و مثل بسیاری از پژوهش های امروز بدون امتداد اجتماعی نباشد. علامه طباطبایی در اصول فلسفه و روش رئالیسم به اندیشه های بنیادین مارکسیست ها حمله کردند؛ یک بحث فلسفی مورد نیاز آن زمان جامعه تبدیل به یک کتاب شد. این یک نمونه از پژوهش های تبلیغ محور است. یا کتاب خدمات متقابل ایران و اسلام شهید مطهری یک نمونه بارز دیگر یک پژوهش مسئله محور است. در زمانی که دشمن در پی ایجاد دوگانه ملی گرایی و اسلام گرایی است این پژوهش را به اجتماع هدیه می دهد.

رسا ـ در زمینه تحول آموزش در جهت ارتقای تبلیغ هم قدری توضیح دهید؟

در بحث آموزش هم همینطور است؛ در همین طرح جامع هم یکسری دروسی در سطح مقدمات به برنامه آموزشی اضافه خواهد شد، رشته های تخصصی زیادی که کشور به آن نیاز دارد در سطوح عالی ایجاد شده است؛ مثلا رشته مدیریت اسلامی، اقتصاد اسلامی، اخلاق و مشاوره و... در نظر گرفته شده است. بنابراین یکی از ملزومات دیگر تأمین زیرساخت های نرم افزاری و سخت افزاری است که در دستور کار مسئولان قرار گرفته است.

رسا ـ آیا الزامات دیگری هم وجود دارد؟

گام سوم هم تشکیل کانون های عظیم تبلیغی است. حضرت آقا فرمودند باید کانون های عظیم تبلیغی در کشور شکل بگیرد و یک کانون عظیم تبلیغی با محوریت قم باید تشکیل شود که کار تولید محتوای به روز تبلیغی، تنظیم روش های اثرگذار تبلیغی و تربیت مبلغ را انجام دهد. همین امروز مجتع آموزشی پژوهشی تبلیغ آن کانون مرکزی است که ناظر بر این سه وظیفه ابلاغی رهبری مشغول برنامه ریزی است. البته راه تا آن قله ای که رهبری در نظر دارند طولانی است و باید گام های بلندتری برداریم.

رسا ـ ما نهاد های زیادی داریم که به اعزام مبلغ می پردازند، به نظر شما این نهاد ها کجای این مسئله تحول تبلیغ قرار می گیرند؟

 مخاطب فرمایشات رهبر معظم انقلاب حوزه علمیه بود؛ این حوزه است که متکفل انجام این مأموریت خطیر است. البته دیگر  نهاد ها و مراکز اعزام مبلغ باید کمک کار حوزه علمیه باشند. ما حداقل چهار نوع کانون تبلیغ نیاز داریم؛ نوع اول؛ کانون های سیاست گذار و برنامه ریز هستند، کانون هایی که برای کم و کیف تبلیغ فکر و طراحی می کنند؛ نوع دوم؛ کانون های پشتیبان تبلیغ هستند، مثل همین مجتمع تبلیغ حوزه که مثال زدم؛ مبلغ تربیت کند، محتوا تولید کند و روشهای نوین تبلیغ را احصاء کند و در اختیار مبلغ قرار دهد. نوع سوم؛ کانون عملیات و اعزام مبلغ هستند. نهاد های مختلف نظیر نهاد رهبری، اوقاف، معاونت تبلیغ حوزه و دفتر تبلیغات، عملیات تبلیغ را انجام می دهند. نوع چهارم؛ کانون های هماهنگ کننده بقیه کانون هاست که در قالب شوراها یا ستاد های هماهنگی می تواند شکل بگیرد. امروز شورای همت(شورای هماهنگی نهادهای تبلیغی است) مأموریتش هماهنگی میان نهادهای تبلیغی است. البته اصراری هم نباید داشت که اعزام کننده حتما متمرکز در یک نهاد باشد، گاهی تکثر بد هم نیست، آنچه بد است تفرق است. تکثر ناشی از هماهنگی و انسجام اتفاقا بسیار خوب است.

رسا ـ رهبر معظم انقلاب به تبلیغ های نوین هم اشاراتی داشتند و اخیرا هم بر لزوم کار رسانه ای قوی تأکید کردند، در طرح جامع تبلیغ آیا برای رسانه های نوین هم سهمی در نظر گرفته شده؟

رسانه ابزار تبلیغ دین است. خود منبر یک رسانه است. اما امروز ابزار های جدید و متنوع دیگری به میدان آمده است؛ رادیو، تلوزیون، سکوهای مجازی، ماهواره، انسان رسانه ها از این قبیل هستند. امروز حوزه و دفتر تبلیغات در عرصه رسانه سرمایه گذاری خوبی انجام دادند. در درختواره رشته های تخصصی، رشته ای داریم با عنوان رسانه و تبلیغ، این رشته چهار گرایش دارد؛ گرایش رسانه های مجازی، رسانه های نوشتاری، رسانه های دیداری و شنیداری؛ یا رشته ای داریم با نام مطالعات دین و فضای مجازی که یکی  از گرایش هایش هوش مصنوعی است و از همین ترم اولین گروه از طلاب جذب این رشته سطح سه شدند. این یعنی حوزه علمیه به این سمت حرکت کرده است. امیدواریم بتوانیم عقب افتادگی خود را در عرصه رسانه را جبران کنیم.

رسا ـ به نظر شما ظرفیت حوزه علمیه نسبت به هجمه دشمن و رسالت جهانی که دارد چقدر پاسخگو است؟

امروز ما 100 ها گروه تبلیغی و جهادی داریم که در خدمت مردم هستند. اما امکانات حوزه علمیه بسیار محدود است. امروز باید امکانات در اختیار حوزه علمیه قرار بگیرد؛ اگر حوزه را در مقیاس رسالت جهانی ببینیم، قطعا حاکمیت باید با تمام ظرفیت هایش در خدمت انتقال پیام دین قرار بگیرد. صدا و سیما  که عزیزان ما در آن در حال زحمت هستند باید در خدمت انتقال محتوای دین باشد، متأسفانه ما این را شاهد نیستیم و نهایتا یک ویژه برنامه هایی را به کارشناسان دینی اختصاص می دهند، درحالی که باید سریال های صدا و سیما در اختیار تبلیغ دین باشد، فیلم های سینمایی همینطور، تمام شبکه های رادیویی ما با همه تنوع سلیقه ها باید در خدمت پیام دین باشند. اما اگر آمدیم شبکه قرآن و معارف را جدا کردیم، این ما را به اهداف نمی رساند.