تدوین دستورالعمل برای خداحافظی با تکالیف سنگین دانش‌آموزان

رضوان حکیم زاده معاون وزارت آموزش‌وپرورش، درباره تکالیف سنگینی که برخی معلمان دوره ابتدایی به دانش‌آموزان می‌دهند و تبعات منفی این موضوع را دلزدگی دانش‌آموز از درس و مدرسه گفت: ابتدا باید بررسی کنیم که کلاً تکلیف چه کارکردی دارد. آیا در واقع تکلیف ابزاری است برای اینکه وقت دانش‌آموزان را پر کند، یا اینکه هدف این است که یک فرصتی ایجاد کنیم برای تثبیت یادگیری و برای کاربست آموخته‌ها در محیط زندگی واقعی و کمک کنیم به دانش‌آموز که در خلال انجام تکالیف، انگیزه بیشتری پیدا کند و مشارکت بیشتری داشته باشد.

وی افزود: در اینجا، تکلیف می‌تواند یک فعالیت لذت‌بخش و فرصتی باشد که دانش‌آموزان یاد بگیرند با انجام دادن یک سری از فعالیت‌ها، مطالبی را که در مدرسه یاد گرفتند در قالب یک سری از فعالیت‌های عملی و مهارت‌محور تمرین کنند.

هر تکلیف نباید بیش از 10 تا 15 دقیقه زمان ببرد

حکیم زاده گفت: در دوره ابتدایی، تکرار و تمرین غیرهدفمند که باعث درگیری دانش‌آموز در فرایند یادگیری نشود، ارزش یادگیری ندارد. مدت زمانی که دانش‌آموزان می‌توانند تکالیف را انجام دهند، مدت زمان زیادی نیست. بنابراین، نباید به عنوان مثال در دوره اول ابتدایی، تکالیفی که به دانش‌آموزان داده می‌شود، هر تکلیفی انجام دادنش بیشتر از 10 تا 15 دقیقه زمان به خود اختصاص دهد. البته نمی‌توان فرمول مشخصی برای مشق شب داد، چون شرایط دروس و مدارس متفاوت است. اما عوارض تکالیف غیرهدفمند و زیاد، فراتر از ایجاد بیزاری از درس و مدرسه است و به یک عامل تنش‌زا بین خانواده و کودک تبدیل شده است.

احساس ناتوانی و فرسودگی مادران

معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش بیان کرد: بنده مادرانی را می‌شناسم که احساس ناتوانی و فرسودگی را از اینکه نمی‌توانند فرزندشان را برای نوشتن تکالیف سنگین ملزم کنند، دارند. این به این دلیل است که نگاه ما به تکلیف، نگاه علمی نیست و سعی می‌کنیم تکالیفی را تعیین کنیم و مسئولیت را به خانواده بدهیم، در حالی که برخی خانواده‌ها واقعاً آمادگی ندارند یا امکان کمک کردن به فرزند خود را ندارند. ما تا جایی که بتوانیم، سعی می‌کنیم رویکرد تکالیف مهارت‌محور را در برنامه کار قرار دهیم.

وی افزود: یکی از نگرانی‌هایی که ما داریم این است که سطح خانواده‌ها در کمک به دانش‌آموزان متفاوت است و این باعث ایجاد نابرابری در فرصت‌های یادگیری خارج از مدرسه می‌شود. به عنوان مثال، مادر شاغلی که از صبح تا بعد از ظهر سر کار است و خسته از سر کار برمی‌گردد، دشوار است که بخواهد زمان زیادی را برای مشق شب اختصاص دهد. از سوی دیگر، ممکن است برخی شرایط بهتری داشته باشند و بتوانند به فرزند خود کمک کنند.

حکیم زاده گفت: اگر واقعاً بتوانیم در برابری فرصت‌های آموزشی به جایی برسیم که مدارس ما همه ساعت‌های مدرسه را بیشتر کنند، البته باید توجه داشت که ساعت مدرسه با ساعت آموزش (حضور در کلاس درس) متفاوت است. در این شرایط، دانش‌آموزان می‌توانند همانند نظام‌های آموزشی پیشرو، تحت هدایت مدرسه، تکالیف را در مدرسه انجام دهند و دیگر نیازی نباشد که در خانه درگیر تکالیف نوشتنی شوند، مگر اینکه یک کار خلاقانه باشد.

وی متذکر شد: تا رسیدن به این وضعیت، فاصله زیادی داریم، چون کمبود فضای آموزشی و معلم داریم و تراکم کلاس‌های درس بالا است و نمی‌توانیم ایده‌آل فکر کنیم. بنابراین، تنها کاری که می‌توانیم انجام دهیم این است که ماهیت تکالیف را تغییر دهیم و آموزش‌هایی را به معلمان بدهیم که این سبک از تکالیف را ندهند. بنده به عنوان متخصص در حوزه تعلیم و تربیت می‌گویم، لزوماً انجام دادن تکالیف تکراری بیشتر، منجر به یادگیری بیشتر نمی‌شود و این را تجربه دوران تحصیل خود ما هم نشان می‌دهد که ما هم تجربه رونویسی‌ها و مشق‌هایی را داشتیم که واقعاً خسته‌مان می‌کرد، بدون اینکه هیچ فایده خاصی برای یادگیری داشته باشد.

میزان تکالیف در سنین ابتدایی باید کوتاهتر باشد

معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش ادامه داد: تکالیف در دوره ابتدایی باید هدفمند و در خدمت یادگیری باشد. صرف نوشتن، رونویسی، تکرار و تمرین ممکن است منجر به بهبود یادگیری نشود. بنابراین، باید هدفمان را مشخص کنیم: آیا دلمان می‌خواهد ساعات زیادی دانش‌آموز را درگیر کنیم؟ پژوهش‌ها نشان می‌دهد هر چقدر سن دانش‌آموز پایین‌تر باشد، میزان ساعاتی که باید برای آن‌ها تکلیف در نظر گرفته شود، کوتاه‌تر باشد. اگر ما به جای یک تکلیف طولانی، یک چند تا فعالیت هدفمند کوتاه چند دقیقه‌ای بدهیم، چه بسا بیشتر از یک رونویسی طولانی می‌تواند به دانش‌آموز کمک کند.

حکیم زاده بیان کرد: با توجه به اهمیت موضوع، در سرفصل‌های آموزشی که برای توانمندسازی معلمان داشتیم، قسمتی را به تکالیف اختصاص دادیم و هم با توجه به بازخوردی که از والدین و رسانه‌ها داشتیم، دستورالعمل خاصی را برای تکالیف در دستور کار قرار می‌دهیم تا بتوانیم دستورالعملی برای تکالیف داشته باشیم که به معلمان و خانواده‌ها کمک کند.