راهکارهایی برای نخبه پروری در حوزه/امتداد فلسفه اسلامی در میان طلاب، از راه های تکثیر نخبگان حوزوی

پس از سخنرانی اخیر رهبر معظم انقلاب در دیدار با نخبگان و استعداد های برتر علمی و تأکیدشان بر حفظ، تکثیر و اثربخشی نخبگان و ایجاد خیزش جدید علمی، برآن شدیم تا از استادان و نخبگان حوزوی چگونگی اجرای این دستورات در حوزه علمیه را جویا شویم.

 مسئله نخبگان و جهت گیری گرایش به نخبگی آنچان مهم است که رهبر معظم انقلاب با وجود عزای عمومی و عزادار بودن به سبب شهادت شهید سید حسن نصرالله، این دیدار از قبل برنامه ریزی شده را به بعد موکول نکردند و فرمودند: «این دیدار را به بعد موکول نکردم. این دیدار از قبل برنامه‌ریزی شده بود، میشد بگوییم مثلاً هفته‌ی بعد انجام بگیرد؛ این کار را من نکردم؛ فکر کردم که این موضوع نباید عقب بیفتد؛ این جهت‌گیری، جهت‌گیری گرایش به نخبگی و نخبگانی، نباید عقب بیفتد؛ [لذا] جلسه را تشکیل دادیم» با این بیانات، پرواضح است حوزه علمیه به عنوان قاعده نظام وظیفه ای بیش از دیگر نهاد علمی دارد و باید به عنوان الگویی برای دیگر مراکز علمی هرچه سریعتر به این دستورات جامه عمل بپوشاند.

خبرگزاری رسا در جهت زمینه سازی و جریان سازی عملی شدن این دستورات حیاتی ولی جامعه، به گفت و گو با حجت الاسلام بهروز شامی زاده محقق و پژوهشگر حوزه انقلاب اسلامی و استاد سطح عالی حوزه علمیه پرداخت که شرح گفت و گو بدین ترتیب است:

حجت الاسلام شامی زاده مهم ترین عامل ارزیابی و رسیدگی صحیح به نخبگان را تعریف درست از نخبگی بر اساس مکتب امامین انقلاب اسلامی دانست و گفت: حضرت آقا در بیانیه گام دوم انقلاب که در سال 98 منتشر کردند، گام دوم انقلاب را گام دیدن و باور کردن ظرفیت ها برای رفع مشکلات و نارسایی های قبل توصیف  کردند و باید با این رویکرد به ارزیابی وضعیت نخبگان و خصوصا نخبگان حوزوی بپردازیم.

رسا ـ نخبگی از دیدگاه مکتب امامین انقلاب و ناظر به گام دوم انقلاب چه تعریفی دارد؟

 ابتدا باید یک باز تعریفی از نخبگی داشته باشیم؛ نباید نخبگی را محدود به شرکت در المپیاد و موفقیت در درس و تحصیل کنیم؛ با توجه به مکتب امامین انقلاب نخبه یک فرد پیشران انقلاب و کشور است؛ مردم محور ایجاد انقلاب و مدیریت جنگ بودند، یعنی به این اعتبار نخبه هستند و نباید با تنگ نظری نخبگی را محدود کنیم، چراکه باعث می شود کشور و انقلاب را از ظرفیت نخبگانی وسیع محروم کنیم. انقلاب اسلامی یک زمینه ای را به وجود آورد و سبب شد عموم مردم رشد پیدا کنند و این رشد مردم و زمینه خوب باعث به وجود آمدن نخبگانی چون فرماندهان دفاع مقدس شد؛ ما باید از این شیوه انقلاب اسلامی و امام(ره) درس بگیریم و به عنوان یک الگو در درون حوزه از آن استفاده کنیم.

 به عنوان مثال بسیاری از فرماندهان دفاع مقدس تحصیلات و سوابق خاصی نداشتند، اما در جنگ نخبگی شان را نشان دادند؛ این نشان می دهد اگر ما معرفت درست را  طلاب منتقل کنیم و بستری برای فعالیت و اظهار وجود به طلاب دهیم، نخبگانی به مراتب بیش از این چیزی که در حوزه نخبه می نامند سربر می آوردند.

رسا ـ نخبه در حوزه علمیه باید چه ویژگی هایی داشته باشد؟

حوزه به عنوان قاعده نظام باید نخبه پرور باشد؛ اگر حضرت آقا به طلاب می فرمایند که طلاب باید جهت دهنده کار های مردم باشند یا می فرمایند نخبگان پیشران کشور هستند؛ یعنی نخبه حوزوی باید چنین ویژگی داشته باشد و الا اگر کار علمی طلاب و نخبگان دردی از کشور دوا نکند و باعث پیشرفت نشود و مردم را رشد ندهد شایسته نیست بر او نخبه اطلاق شود. یکی از لوازم اینکه طلبه ما فعالیت هایش اثرگذار و بر اساس اولویت های انقلاب اسلامی باشد این است که طلبه باید بینش تمدنی داشته باشد و در کنارش علوم و دروس حوزه نیز باید رویکردی تمدنی پیدا کنند؛ البته همانطور که عرض کردم با عینک و نگاه مکتب امامین انقلاب باید باشد و الا افراد زیادی ادعای داشتن رویکرد تمدنی دارند اما بازخورد فعالیت هایشان تقویت تفکر غرب است.

رسا ـ چگونه ممکن است درون حوزه علمیه افرادی فعالیت علمی داشته باشند اما در زمینه تقویت دشمن قدم بردارند؟

 حضرت آقا در این سخنرانی اخیری که با نخبگان داشتند، بر لزوم ایجاد یک خیزش علمی جدید تأکید کردند؛ این خیزش حتما باید با رویکرد تمدنی برگرفته از مکتب امامین باشد؛ اگر غیر این باشد باعث انحراف خواهد شد، حتی اگر افراد این قصد را نداشته باشند و حتی اگر آن درس فقه باشد.

رسا ـ برای اینکه چنین انحرافی ایجاد نشود چه باید کرد؟

حضرت آقا می فرمایند امام(ره) منظومه معرفتی اسلامی مردم را به روزرسانی کرد و این موجب انقلاب اسلامی و تحولات زیادی شد؛ امروز نیز اگر بخواهیم کشور و انقلاب پیشرفت کند و یا در عرصه رشد و تکثیر نخبه در حوزه موفق باشیم، به فرمایش رهبری باید این منظومه معرفتی به روز شود.

 یکی از راه هایی که باعث تکثیر نخبگان به معنایی که تعریف کردیم می شود، امتداد فلسفه اسلامی در اجتماع و البته میان طلاب است، فقه را به معنای واقعی حکومتی کنیم، نه به این معنا که الان فقه حکومتی نداریم؛ به این معنا که تمام رویکرد عمومی در فضای حوزه حکومتی شود؛ البته نباید معطل ایجاد این موارد باشیم و باید با لوازمی که داریم حرکت کنیم.

رسا ـ وضعیت حوزه علمیه در زمینه نخبه پروری را چگونه ارزیابی می کنید؟

به صورت کلی وضعیت حوزه علمیه در زمینه نخبه پروری مناسب است و این را می توان از  وضعیت نخبگان و مسئولان کشور متوجه شد؛ مجموعه هایی چون موسسه امام(ره) و دانشگاه امام صادق(ع) به عنوان قله های نخبه پروری حوزه هستند؛ نظیر این مجموعه ها، جمع های کوچکتری هم در حوزه وجود دارند که نخبگان خوبی به حوزه و جامعه تحویل داده اند.

رسا ـ شما در مورد تغییر نگاه به مسئله فقه حکومتی صحبت کردید، این تغییر نگاه چگونه باید به وجود بیاید؟

ما نیاز داریم علمای فقه سنتی و مراکز سنتی با مجموعه هایی که درحال تدوین فقه حکومتی هستند و نگاه تمدنی دارند ارتباط داشته باشند تا این ارتباط باعث به وجود آمدن دروسی شود که افرادی تربیت شوند که پیشران کشور و انقلاب و به تعبیر دیگر نخبه باشند.

می توان گفت با صرف تلاش مسئولان حوزه تغییر رویکرد اتفاق نمی افتد و همانطور که انقلاب اسلامی از کف جامعه شروع شد، تغییر و تحول در حوزه علمیه هم باید مشابه آن باشد؛ یعنی حلقات میانی در حوزه ایجاد شوند  و این تحولات را گفتمان سازی کنند. مثلا مجموعه های علمی که موفق هستند، باید به عنوان مدیر و ایجاد کننده حلقات میانی استفاده شوند؛ در رشته های مختلف گروه ها و حلقات متعددی ایجاد شود و اساتید و مجموعه هایی که در آن علم موفق هستند، کسانی که به آن علم علاقه دارند و عضو آن حلقه می شوند را هدایت کنند و گفتمان تحول و تغییر رویکرد را ایجاد کنند. به این طریق هم زمینه برای تولد نخبگان جدید در این حلقات ایجاد می شود و هم گفتمان نخبه پروری بر اساس مکتب امامین انقلاب ترویج می شود و مسئولان می توانند به این پشتوانه بهتر عمل کنند.

رسا ـ آیا مسئولان حوزه هم در تشکیل این حلقات نقشی دارند؟

باید گروه های حل مسئله به صورت انبوه ایجاد شود؛ حضرت آقا جایی می گویند صد ها هزار گروه جهادی داریم؛ در حوزه هم باید چنین جریان ایجاد شود و حلقات زیادی با هدایت اساتید و مجموعه های علمی ایجاد شود و مشکلات نظام را مورد بررسی قرار داده و رفع کنند؛ با این شیوه، گفتمان سازی مطلوب ایجاد خواهد شد. برای ایجاد چنین حلقاتی باید مسئولان حوزه، خصوصا معاونت تهذیب و تبلیغ با برگزاری همایش، نشست علمی و توضیح طرح از طریق اعزام مبلغ به مجامع نمایندگان طلاب استان ها زمینه تشکیل حلقات را ایجاد کنند. این ارتباط با بدنه طلاب و ایجاد این حلقات مردمی باعث ظهور نخبگان گمنامی خواهد شد که بسیار از ما از وجود آنها غافل بودیم. حضرت آقا می فرمایند هیچ حرکت عمومی ایجاد نمی شود، مگر اینکه الگو معرفی کنید؛ در حوزه هم این قاعده صادق است و با تشکیل این حلقات و حضور اساتید نخبه آن علم و هدایتگری شان، این حلقات و اساتید و یا مجموعه های موفق علمی هدایتگر به عنوان الگوی رویکرد جدید به طلاب معرفی می شوند.