تحصیلِ رایگان، ثبت نامِ پولی!

بر اساس قانون اساسی تحصیل در مدارس دولتی رایگان است و مسئولان مدرسه نباید از والدین برای ثبت نام پولی دریافت کنند. از سوی دیگر هر سال در بودجه جاری کشور مدارس دولتی از پرداخت هزینه آب، برق و گاز معاف هستند. در بودجه ۱۴۰۳ نیز بر اساس مصوبه مجلس شورای اسلامی، کلیه واحد‌های آموزشی، پرورشی و ورزشی در مدارس دولتی وزارت آموزش و پرورش، از پرداخت هزینه‌های مصرف برق، گاز و آب تا سقف الگوی مصرف معاف هستند. به این ترتیب همه مدارس دولتی از پرداخت این هزینه‌ها که بخش مهمی از هزینه‌های جاری مدارس است معاف شده اند.

مهرماه سال گذشته بیش از ۱۶.۵ میلیون دانش‌آموز و حدود یک‌میلیون معلم، مدیر، معاون مدرسه و کارکنان آموزش‌وپرورش سال تحصیلی را در بیش از صد هزار مدرسه دولتی و نزدیک به ۲۰ هزار مدرسه غیردولتی آغاز کردند. از همان روز‌های نخست تکلیف مدارس غیردولتی با شهریه‌هایی که در سامانه آموزش و پرورش اعلام شد مشخص گردید. شهریه‌ای که سال گذشته سقف نهایی آن ۵۰ میلیون تومان بود ولی امسال این سقف به ۸۰ میلیون تومان افزایش پیدا کرد.

اما وضعیت شهریه در مدارس دولتی کاملا فرق می‌کند. مدارسی که به گفته مسئولان آموزش و پرورش تحصیل در آنها رایگان است و مسئولان مدرسه حق گرفتن هیچ شهریه‌ای ندارند. روز شنبه معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه هیچ مدرسه دولتی هنگام ثبت‌نام حق دریافت پول از والدین ندارد گفت: «ثبت‌نام دانش‌آموزان در مدارس دولتی صددرصد رایگان است و اجباری در کمک به مدرسه وجود ندارد و خانواده‌ها می‌توانند در قالب انجمن اولیاء و مربیان کمک‌های خود را پرداخت کنند.» حمید طریقی با بیان اینکه طبق اعلام قبلی، کمک به مدرسه در طول سال‌تحصیلی از طریق انجمن اولیاء صورت می‌گیرد افزود: «هنگام ثبت‌نام هیچ مدرسه‌ای حتی مدارس هیئت امنایی که فعالیت فوق برنامه را به صورت اختیاری ارائه می‌دهند و بچه‌ها مدت زمان بیشتری در مدرسه حضور دارند حق دریافت شهریه ندارند و هزینه کلاس‌های فوق برنامه آنها در طول سال تحصیلی اخذ می‌شود.»

معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه به‌جز پول بیمه و کتاب‌های درسی که از طریق سایت پرداخت می‌شود مدارس هنگام ثبت‌نام حق دریافت هیچ هزینه‌ای را از والدین ندارند گفت که اگر این کار انجام شود مدیر مدرسه تخلف کرده و با او برخورد می‌شود.

 کمک به مدرسه یا هزینه اجباری

درحالی که آموزش و پرورش اعلام کرد مدارس دولتی حق دریافت شهریه ندارد، اما برخی از والدین دانش آموزان عنوان می‌کنند که در طول سال به بهانه‌های مختلف از آنها پول می‌گیرند. محمدرضا که پسرش در هنرستان تحصیل می‌کند با اشاره به هزینه‌هایی که سال گذشته پرداخت کرده است گفت: «سال گذشته برای ثبت نام به هنرستانی که نزدیک خانه بود رفتم. مسئولان مدرسه اعلام کردند در طول سال شهریه می‌گیرند و باید آن را در طول سال پرداخت کنید و الزامی است، اما نیازی نیست همین ابتدا پرداخت کنید. گفتند سال گذشته این شهریه یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان بوده و امسال ۳ میلیون تومان است. چاره‌ای نداشتم و فرزندم را در همین مدرسه ثبت نام کردم. چون دبیرستان دیگری نزدیک محل سکونت ما نبود؛ اما به هر حال حتی اگر اسم این هزینه‌ای که دریافت می‌کنند را کمک‌های مردمی بگذاریم، باز هم نباید والدین را مجبور به پرداخت کنند». 

فاطمه مادر دختر دانش آموز پایه سوم است. او با اشاره به اینکه به اسم کمک‌های مردمی والدین را مجبور می‌کنند به مدرسه پول بدهند گفت: «کمک‌های مردمی اجباری نیست و والدین می‌توانند داوطلبانه به مدارس کمک کنند درحالی که کادر مدرسه طوری با ما برخورد می‌کنند که برای حفظ آبرو مجبور می‌شویم هزینه‌ها را هرچند با نارضایتی پرداخت کنیم. برای مثال ارائه کارنامه ترم اول یا میان ترم بچه‌ها به والدین را منوط به تسویه کمک‌های مردمی می‌کنند. هر بار هم عنوان می‌کنند برای کلاس‌های فوق برنامه و یا بیمه و لباس فرم و چیز‌های دیگر باید پول بپردازیم. باور کنید اگر پول داشتم دخترم را در مدرسه هیات امنایی ثبت نام می‌کردم که شرایط بهتری از مدارس دولتی دارد.»

 فقط برای بیمه و فرم مدرسه

این گله‌های والدین در حالی است که به گفته مسئولین وزارت آموزش و پرورش هیچ یک از مدارس عادی و دولتی این اختیار را ندارند که ثبت نام دانش آموزان در مدرسه را منوط به پرداخت هزینه‌ای کنند. مدیرکل ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات وزارت آموزش‌وپرورش اواخر اردیبهشت ماه سالجاری با بیان اینکه دریافت هزینه در موقع ثبت‌نام از والدین دانش‌آموزان خلاف مقررات است گفت: «مبالغ دریافتی از سوی مدرسه برای بیمه، کتاب و هزینه لباس هنرستانی‌ها تعریف شده است لذا اخذ بیشتر پول از سوی مدرسه، قطعا از سوی تیم بازرسی آموزش و پرورش پیگیری می‌شود.» سید مجتبی هاشمی با بیان اینکه با توجه به قاعده‌گذاری وزارت آموزش‌وپرورش در امر ثبت‌نام و آنچه در قانون اساسی وجود دارد و هیچ مبلغ غیرمجازی هنگام ثبت نام نباید از اولیاء دریافت شود گف علت این کار حمایت از جریان ثبت‌نام دانش‌آموزان است.

وی در عین حال درباره مبالغی که از والدین گرفته می‌شود گفت: «استفاده از وجود اولیاء یکی از نقاط قوت واحد آموزش مدرسه محسوب می‌شود. این استفاده نیز انواع مختلف دارد. روش‌های مختلفی برای جلب مشارکت اولیاء وجود دارد که یکی از آنها بحث مشارکت مالی است. برخی مدارس به قدری شفاف از ظرفیت مشارکت اولیاء استفاده می‌کنند که هم مدرسه رضایت دارد و هم اولیاء این رضایت را دارند چراکه می‌دانند نفع این عمل را فرزند آنها می‌بیند. بالاخره مدیران مدارس ما با چالش‌های جدی در اداره مدرسه اعم از نیاز‌های مالی، خدمات دهی و امکانات و... مواجه هستد. توقعات مردم باید توسط مدیر مدرسه پاسخ داده شود. دولت تا جایی که بتواند حمایت می‌کند و این حمایت را در حال حاضر هم انجام می‌دهد، اما از این حمایت به بعد را به ماحصل مشارکت اولیاء و مدیر مدرسه سپرده‌اند. کار ثبت نام باید با مقررات قانونی پیش رود و مدارس نباید از اولیاء پول دریافت کنند ولی در طول سال تحصیلی مدرسه می‌توانند با هنر مدیریتی مسائل خود را از طریق انجمن اولیاء پیش ببرند. بالغ بر ۹۰ درصد مدارس ما از این ظرفیت استفاده می‌کنند. اینکه جلب مشارکت مالی از اولیاء به سمت اجبار پیش رود هنر نیست.»

 تخلفات را گزارش کنید

برخی از والدین وقتی با اصرار مدارس دولتی برای پرداخت شهریه مواجه می‌شوند راه شکایت را در پیش می‌گیرند. شکایت‌هایی که گاه به جایی نمی‌رسد و گاهی هم با وساطت مسئولان آموزش و پرورش منطقه و تخفیف حل و فصل می‌شود. اما با وجود این، همه مسئولان آموزش و پرورش تاکید می‌کنند دریافت هزینه از والدین در زمان ثبت نام تخلف است. محمد مهدی کاظمی معاون آموزش متوسطه آموزش و پرورش با تاکید بر اینکه دریافت هزینه از والدین دانش آموز به هنگام ثبت نام در مدارس عادی دولتی جایز نیست، می‌گوید: فقط مدارس خاص برای فوق برنامه‌های خود می‌توانند از والدین هزینه‌ای دریافت کنند. مدارس عادی دولتی شهریه‌ای ندارند، البته بعد از ثبت نام این مدارس می‌توانند کمک هزینه‌ای دریافت کنند، اما منوط کردن ثبت نام به پرداخت هزینه جایز نیست. والدین می‌توانند تخلفات این چنینی را به بخش ارزیابی عملکرد استان یا منطقه مربوطه اعلام کنند.