تاثیر منفی فضای مجازی بر سبک زندگی

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، ظهور فناوری‌های نوین ارتباطی، دگرگونی بنیادینی را در معاملات و ارتباطات انسانی ایجاد کرده است. از آنجا که انتقال و جریان فرهنگ از طریق ارتباطات صورت می‌گیرد، حوزه فرهنگ که نظام‌هایی از عقاید و رفتارها را شامل می‌شود، با ظهور تکنولوژی های جدید دستخوش دگرگونی‌های بنیادین می‌شود.

از مهمترین ویژگی‌های فضای مجازی گسترش اهمیت فرد و حیطه خصوصی در برابر جمع و حوزه عمومی است. افراد در فضای مجازی در عین حال که می‌توانند در گروه‌های مختلف و گاه متضاد با هویت حقیقی خود حضور داشته باشند؛ می‌توانند خود را جدا از دیگران و تنها نیز حس کنند. نبود مراتب قدرت در فضای مجازی باعث می‌شود، فردیت افراد در جمع حل نشود.

در جهان واقعی قدرت انتخاب افراد، همواره تحت تاثیر عواملی چون جبر مکان، زمان، فرهنگ، حکومت و... محدود بوده است اما در جهان مجازی مرزهای محدود کننده از میان برداشته می‌شود و شخص در مقیاس جهانی با گزینه‌های فراوانی برای انتخاب روبرو است. بر همین اساس در میان اقوام سنتی و مذهبی شاهد تاثیرات قابل ملاحظه‌ای در ایجاد انعطاف پذیری و شکستن مرزهای محدود کننده اعتقادی– فرهنگی هستیم. 

تاثیر منفی فضای مجازی بر سبک زندگی

یکی از مباحث دارای اهمیت که در پرتو تاثیرات فضای مجازی قرار دارد سبک زندگی است. 

به گفته متخصصان ارتباطات، شبکه‌های اجتماعی بیش از پیش رابطه‌های چهره به چهره را کاهش می‌دهند.

زندگی در فضاهای مجازی، در کنار تاثیرات مثبت آن میتواند آسیب‌پذیری‌های اجتماعی و خانوادگی را نیز همراه داشته باشد.

در جامعه ما یکی از مهم‌ترین چالش‌های فرارو، تضادهای فرهنگی جامعه با این ابزارها و دستاوردهای حاصل از آنها است. در این میان، بدیهی است با سرعت گرفتن رشد تکنولوژی‌های ارتباطی و ورود این فناوری‌ها به کشور و در عوض نبود برنامه‌ریزی در داخل، این تضادها به شکل برجسته‌تری نمایان می‌شوند و آسیب بیشتری را متوجه جامعه می‌کنند.

در فضای مجازی، فضای نو و جدیدی برای شکل‌دهی به یک نوع زندگی که «زندگی دوم» نامیده می‌شود، در اختیار بشر قرار گرفته است که در آن فرد می‌تواند با چهره مطلوب و دلخواه خود در آن حضور پیدا کرده و با دیگران به تعامل بپردازد و در فضایی مبتنی بر رویاهای خویش زندگی کند که اگرچه هیچ یک از مولفه‌های این زندگی واقعیت ندارند اما به طور چشم‌گیری در زندگی فرد اثرگذارند. ظهور این نوع زندگی با توجه به امکانات گسترده و جذابیت‌های بی‌شمار، به سرعت به فضای محبوب نسل جوان تبدیل شده است.

آسیب‌های روانی شبکه های اجتماعی 

همچنین میتوان آسیب‌های روانی شبکه‌های اجتماعی بر سبک زندگی افراد را در چهار دسته تقسیم بندی کرد:

۱- کاهش احساسات: اغلب ارتباطات در این فضا نوشتاری است و کیفیت ارتباط در فضای واقعی را ندارد و از احساس کمتری برخوردار است و موجب کاهش احساسات در فرد می‌شود.

۲- متن‌گرایی: با وجود امکانات چندرسانه‌ای موجود در فضای مجازی، هنوز هم قسمت بزرگی از ارتباطات در فضای مجازی را ارتباطات متنی (ایمیل، چت) تشکیل می‌دهد.

۳- انعطاف‌پذیری هویتی: افراد در فضای مجازی می‌توانند چهره‌ها و بازنمایی‌های متفاوتی از خود ارائه دهند.

۴ – دریافت‌های جایگزین: در ارتباطات مجازی می‌توان دیوارها را شکست و به حوزه خصوصی دیگران وارد شد. سرعت گرفتن رشد تکنولوژی‌های ارتباطی و ورود این فناوری‌ها به ایران بدون برنامه‌ریزی در داخل موجب برجسته‌تر شدن تضادهای فرهنگی در جامعه خواهد شد.

پدیده جدیدی به نام بلاگرهای اینستاگرام 

در چند سال اخیر، پای افرادی بی‌بهره از مهارت به عرصه مجازی باز شد که صرفا با اتکا به عنصر نمایشگری تمام تلاش‌شان را برای رسیدن به شهرت به‌کار گرفتند و با جذب تبلیغات، تحت عنوان «بلاگر سبک‌زندگی» معرفی شدند. این‌دست صفحات در اینستاگرام بازده و درآمدزایی بیشتری نسبت به بسیاری از کسب‌وکار‌های اینترنتی داشتند که خبر از علاقه مخاطبان فضای مجازی به محتوای چنین صفحاتی می‌داد.

امروزه میتوان به جرأت گفت بلاگرهای اینستاگرام یکی از ابزارهای قدرتمند در حوزه بازاریابی و تبلیغات شده اند. در واقع این بلاگرها افرادی هستند که با ایجاد محتوای منحصر به فرد و جذاب در پروفایل های خود، توجه بسیاری از کاربران اینستاگرام را به خود جلب کرده اند.

بلاگر‌هایی که دچار اختلال شخصیت‌نمایشی هستند

هرکدام از ما برای بهتر زیستن به یک الگو نیاز داریم. افراد الگو‌های خود را از دنیای واقعی یا دنیای مجازی انتخاب می‌کنند. در عصر امروز، ارتباطات حقیقی خیلی کمرنگ شده‌است و آدم‌ها در زندگی روزمره با ایده‌آل ما فاصله زیادی دارند. رسالت اصلی بلاگر‌ها الگودهی است؛ الگودهی از نوع لباس پوشیدن تا سبک‌زندگی و ارتباط با دیگران. در دنیای‌مجازی، هیچ‌کدام از ما شبیه به واقعیت خودمان نیستیم و همه‌چیز به بهترین شکل ممکن نمایش داده می‌شود.

این برای مخاطبان فضای‌مجازی جذاب است و فضای مناسبی برای انتخاب الگو به‌وجود می‌آید. یک زندگی نمایشی بدون عیب‌ونقص، گزینه مناسبی برای الگوگرفتن است. 

اما چرا بلاگر‌ها این کلیپ‌ها را به اشتراک می‌گذارند؟ می‌توان گفت درصد بالایی از بلاگر‌هایی که محتوای آموزشی یا کسب‌وکار ندارند و محتوای پیج‌شان از زندگی روزمره خودشان می‌گذرد، دچار اختلال شخصیت‌نمایشی هستند و نیاز به توجه و تأییدشدن زیادی در آن‌ها وجود دارد. همه انسان‌ها این نیاز را دارند، اما در این افراد بیشتر از حدمعمول است و همین باعث می‌شود که تمایل داشته‌باشند خودشان و زندگی شخصی‌شان را به‌نمایش بگذارند، زیرا در پی آن، تأیید و تحسین‌های زیادی نصیب فرد می‌شود. اصولا این افراد توانایی تحمل نقد را ندارند و به هر نظر منفی، به‌شدت واکنش نشان می‌دهند.

خطرات تماشای تجمل‌گرایی‌

بُعد دیگر این ویدئوها، تجمل‌گرایی است. حضور در مراکز خرید لوکس، استفاده از لباس‌های برند و تعدد زیورآلات و لوازم آرایش چیزی است که تقریبا در همه ویدئو‌های روزمرگی یا اتاق‌گردی مشهود است. تجمل‌گرایی و مصرف‌گرایی بیش‌ازحد این بلاگر‌ها هم از همان اختلال شخصیت‌نمایشی سرچشمه می‌گیرد.

شخصی که ازنظر روانی کامل باشد، هیچ‌گاه به دنبال نمایش خودش نخواهد بود. کسی که عزت‌نفس ندارد، به دنبال تأیید بیرونی است و برای اخذ تأیید بیرونی باید طبق ارزش‌های فضای‌مجازی عمل کند؛ از نوع پوشش و نحوه آرایش گرفته تا همه جزئیات سبک زندگی. تجمل‌گرایی، مصرف‌گرایی و خرید لوازم خانگی گران‌قیمت چیزی است که متأسفانه در فضای مجازی مخاطبان زیادی را به خود جذب می‌کند. مخاطب می‌خواهد حتی اگر نتوانست این امکانات را در زندگی‌اش به دست بیاورد، دست‌کم استفاده از آن‌ها را در زندگی شخص دیگری ببیند و در ذهنش همانندسازی کند. این دیدن باعث تغذیه ذهنی و ترشح انواع هورمون‌های لذت می‌شود و به همین دلیل است که پاسخ بیشتر دنبال‌کنندگان به چرایی دنبال کردن این صفحات چنین است: «حس خوبی به من می‌دهد.»

افسردگی، سرخوردگی و فاصله‌گرفتن از دنیای واقعی

آنچه اهمیت دارد این است که اشخاص بعضاً از این سبک زندگی‌ها الگو می‌گیرند و این باعث می‌شود شخص در زندگی دیگر تلاشی برای زیست واقعی خود نکند. ما فکر می‌کنیم صرفا تماشاگر این صفحات هستیم و برای ادامه راه خود تغییر می‌کنیم، اما این‌طور نیست. روان آدمی، خواهان تنبلی و فعالیت‌نکردن است. یکی از مهم‌ترین آسیب بلاگر‌ها این است که مخاطب، آن بخشی از زندگی‌اش را که دوست دارد، اما به‌دستش نیاورده است؛ با بلاگر تجربه می‌کند و حال خوب را به‌دست می‌آورد. بعد از آن تمایل کمی برای ایجاد تغییر در زندگی واقعی دارد. شاید میلی برای تغییر داشته باشد، اما میل تلاش در او وجود ندارد. زیرا مغزش آن حس خوب را تجربه کرده است. این آسیب در بانوان و افراد جوانی که در آستانه ساختن مسیر زندگی خود هستند، جدی‌تر است، زیرا حس هم‌ذات‌پنداری و افکار هیجانی بیشتری در این سن و جنس وجود دارد. درنهایت نتیجه تماشای این ویدئو‌ها برای مخاطبان، افسردگی، سرخوردگی و فاصله گرفتن از دنیای واقعی است. هرچقدر حس خوبی به مخاطب دست دهد، باز هم در تنهایی خود به این فکر خواهد کرد که زندگی واقعی من با فلان بلاگر چقدر فرق دارد! برای شبیه شدن به یک بلاگر باید خیلی از اهداف زندگی خودتان را کنار بگذارید و به ظواهر زندگی اهمیت دهید. هیچ‌‎کس نمی‌تواند مثل بلاگر‌ها زندگی کند، زیرا آن زندگی واقعی نیست. بهترین راه برای پیشگیری این است که این صفحات را دنبال نکنیم. فضای مجازی محیطی برای آموزش یا حداقل به خوشی گذراندن زمان کوتاهی است. از این رو تنها باید صفحاتی را دنبال کرد که در آن ترسیم سبک زندگی افراد وجود نداشته‌باشد.