در ادبیات دفاع مقدس رشد و بالندگی وجود دارد

اشاره: از ادبیات دفاع مقدس به‌عنوان ادبیاتی نوپا و نورسیده سرشار از خلاقیت و نوآوری و ابداعات نگارشی است و حوادث و رویدادها و رخدادهای تاریخی اسلامی را با شور و نشاط و بالندگی روایت می‌کند؛ در کنار نویسندگان حرفه‌ای، شاید پررنگ‌ترین و چشم گیرترین جریان ادبی دفاع مقدس حضور جمعی از جوانان پرشور و انقلابی است که با خالی دیدن میدان از نویسندگان حرفه‌ای و پشت‌کردن به جریانات روشنفکری، خود آستین همت بالا زدند و رسالت روایت فتح را کمتر از خود فتح ندیدند.

در راستای هفته دفاع مقدس و تجلیل از نویسندگان این حوزه خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، گفت‌وگویی با  حامد اشتری نویسنده، منتقد ادبی و مدرس داستان نویسی انجام داده است که در ادامه می‌خوانید:

رسا ـ سابقه ورود ادبیات دفاع مقدس به عرصه ادبیات ایران را بیان کنید؟

سابقه این کار با کار آقای قاسم‌علی فراست به نام نخل های بی سر شروع شد و البته کار آقای احمد محمود به نام زمین سوخته و کار آقای اسماعیل فصیح را در زمره ادبیات دفاع مقدس دسته بندی می کنند ولی کار آقای فراست اثری جدی تر از حیث محتوایی در عرصه دفاع مقدس به حساب می آید.

این آثار اولین آثاری بودند که در این حوزه نوشته شده اند، البته تعداد کمی آثار تا دهه هفتاد داشتیم ولی در دهه های بعد ادبیات داستانی دفاع مقدس روز به روز پربارتر و بالنده تر شد.

رسا ـ آیا  شاهد رشد و بالندگی در این عرصه هنری بوده ایم؟

بله این رشد و بالندگی وجود دارد، در آثاری که در دهه شصت نوشته شد مخصوصا آثاری که تا زمان پذیرفتن قطعنامه 598 نوشته شد که البته تعداد این آثار کم است و آثاری که در دهه هفتاد و نشستن گرد و غبار جنگ به منصه ظهور رسید و آثاری که در دهه هشتاد و نود نوشته شد نشان دهنده رشد و بالندگی روز افزون آثار دفاع مقدس بودند.

البته می توان گفت که از جهت کیفی همیشه آثار ادبیات دفاع مقدس رو به جلو بود و هر دهه که می گذشت آثار بهتری نسبت به دهه گذشته تولید می شد، اما آنچه که من می بینم این است که از جهت کمی در اواسط دهه نود تقریبا دچار شیب نزولی شده ایم.

شاید بخشی از دلیل این شیب نزولی به این خاطر باشد که آنهایی که جنگ را تجربه کرده بودند و دست به قلم بودند آنچه را که می خواستند به واسطه داستان و رمان بیان کنند را بیان کرده بودند و نسل جدید محتوای ادبیات دفاع مقدس در وجود آنها شکل نگرفته بود تا آنها رغبت کنند این محتوا را در قالب ادبیات تبدیل به اثری ادبی از قبیل داستان و رمان کنند.

آسیب هایی که در مورد روند تولید آثار ادبی دفاع مقدس بیان می شود بیشتر ناظر به جنبه کمی است و ما از لحاظ کیفی همیشه در حال رشد و پیشرفت بوده ایم و می توان انتظار داشت که در آینده آثار بهتری از لحاظ کیفی داشته باشیم.

رسا ـ تقریظ های رهبر معظم انقلاب به کتاب های دفاع مقدس چه آثار و نتایجی را در پی دارد؟

تقریظ های رهبر معظم انقلاب از روزی که به ظهور رسیدند تا امروزی که کثرت و تنوع خاصی پیدا کرده است؛ اوایل تعداد آثار و نوع آثاری که تقریظ می خوردند محدود بود ولی اکنون ما آثار متنوعی را می بینیم و گاهی اوقات شاهد تاییدات شفاهی رهبری به صورت تقریظات شفاهی می باشیم که مثلا در ضمن سخنرانی از کتابی یاد می کنند.

توجه رهبر معظم انقلاب به کتاب های دفاع مقدس به واسطه تقریظ کتبی یا تقریظ شفاهی، به این آثار ضریب می دهد و گاهی اوقات وقتی سیر این تقریظ ها را مشاهده می کنیم، در می یابیم که در تقریظ های اوایل بیشتر اصل قضیه مد نظر بوده و ایشان بیان می کنند که این کتاب یادآور فرماندهان شهید است.

وقتی تقریظات بعدی رهبر معظم انقلاب را مشاهده می کنیم می بینیم که ایشان می فرمایند این کار در بین کارهای دفاع مقدسی که مطالعه کرده ام جزء غنی ترین و بهترین آثار است؛ یعنی قضاوت های کیفی نیز به آثار اضافه می شود که نشان می دهد آثار دفاع مقدس رشد و بالندگی خاصی را داشته است.

بیشتر تقریظ های رهبر معظم انقلاب بر کتاب های دفاع مقدس شامل حال ادبیات مستند روایی شده است و رمان ها بهره کمتری در این زمینه برده اند که باید در این زمینه آسیب شناسی شود و دوستانی که مسئول هستند در انتشار تقریظ ها و رساندن کتاب ها به رهبر معظم انقلاب، این تنوع گونه ای و تنوع نشری و تنوع محتوایی را رعایت کنند و آثاری با گونه ادبیات مخیل؛ یعنی رمان و داستان را بیشتر بهرمند از تقریظات رهبر معظم انقلاب کنند تا رشد و بالندگی بیش از پیشی که در مستند روایی ها و تاریخ شفاهی دیده می شود در رمان و داستان ها به ظهور و بروز برسد.

رسا ـ برای ورود جوانان به عرصه ادبیات دفاع مقدس برای تحقق عینی و علمی خاطرات و ثبت آثار دفاع مقدس چه کارهای باید صورت بگیرد و پیشنهاد شما چیست؟

برای ورود جوانان به این عرصه باید فضای وجود داشته باشد که دغدغه مندی را در فرد ایجاد کند، کار سفارشی نویسی امروز نه جواب می دهد و نه به معنای یک اثر هنری عمق پیدا می کند، آن چیزی که باعث می شود اثر هنری در مورد دفاع مقدس با قلم زنان جوان، ظهور پیدا کند ایجاد فضای است که نویسنده را دغدغه مند کند.

این فضا از طریق افزایش گفتمان ها و مواجه و تبیین نسل امروزی و نسل جدید داستان نویسان با واقعیت های گفته شده و گفته نشده جنگ است و بیان و خلق ضرورت های روایت از جنگ می تواند کمک کند که جوانان بیش از گذشته در زمینه رمان و داستان نویسی دفاع مقدس نقش ایفا کنند.

رسا ـ تولید رمان از خاطرات دفاع مقدس را با توجه با استقبال جوانان جایگزین مناسبی برای شیوه های سنتی می دانید؟

حتما نوشتن گونه های مختلف از جمله گونه های روایت های مخیل و داستان و رمان می تواند به غنای فرهنگی و تکثر گونه ای ادبیات دفاع مقدس کمک کند و به افزایش مخاطبان دفاع مقدس کمک کند و می تواند جاودانگی این حرکت بی بدیل بعد از انقلاب و رشادت ها و حماسه ها و از خودگذشتگی های دفاع مقدس را جاودانه کند و نیاز به اهتمام بیشتری در این زمینه وجود دارد.

رسا ـ کتاب های شاخصی که در مورد دفاع مقدس مطالعه فرمودید را بیان کنید؟

آثار زیادی در زمینه دفاع مقدس که در دهه های مختلف نوشته شده است را مطالعه کرده ام و نمی توانم همه آنها را نام ببرم به دلیل اینکه تعداد آنها زیاد است و خارج از حوصله این مصاحبه و بحث است و شاید از دهه هفتاد، هشتاد آثار مستند روایی را از گونه های اولیه مانند« حکایت زمستان» و «خاک های نرم کوشک» و آثاری از این دست تا گونه های بعدی مانند« ضربت متقابل»، «بابا نظر»، «همپای صاعقه» تا کتاب های نسل بعدی مانند «زندان الرشید»، «دا» و «دختر شینا» و آثاری از این قبیل را مطالعه کرده ام.

بنابراین به دلیل کثرت گونه ای و تعداد زیاد کتاب های که در حوزه دفاع مقدس مطالعه کرده ام قدرت انتخاب اثرهای شاخص را از بین آنها ندارم تا به شما معرفی کنم ولی کتاب های خوب زیادی در حوزه دفاع مقدس نگاشته شده است که مطالعه این کتاب ها مفید است.