ماجرای دشتی که اسرائیلی‌ها به آن چشم طمع داشتند

دشت قزوین پهنه ای به وسعت حدود ۴۴۰ هزار هکتار است که قدمتی بسیار کهن و به درازای تاریخ دارد که طبق اذعان پژوهشگران، تمدن این دشت به ۹ تا ۱۱ هزار سال پیش برمی گردد و بسیاری از بخش های آن به دلیلی بهره مندی از خاک مرغوب جزو اراضی کشاورزی درجه یک برای کشاورزی محسوب می شود.

طبق کار تحقیقاتی صورت گرفته در چند سال اخیر به دلایل مختلف شاهد پدیده فرونشست زمین در این دشت آبرفتی و گرانبها هستیم که باید گفت دشت حال و روز مساعدی ندارد و به نوعی دچار مرگ تدریجی شده است.

لازم است بدانید رهبر معظم انقلاب در بخشی از بیانات خود در 25 آذر ماه سال 1382 در جمع مردم قزوین فرموده بودند: «بعد از انقلاب، نگاه به همه مناطق کشور- از جمله قزوین- نگاه ویژه‌ای بوده و با دوران های گذشته متفاوت بوده است؛ نگاه خدمت‌رسانی. خدای متعال از امکانات طبیعی به مردم این منطقه بسیار داده است. همان‌طور که امام جمعه محترم اشاره کردند، این استان دارای خاک و استعداد کشاورزی و دشت پُربرکت است. آبها را هم باید مهار کرد. مقداری کار کرده‌اند، مقداری دیگر هم باید تلاش و کار کنند.»

در واقع تاکید مقام رهبر معظم انقلاب به مسوولان این بود که دشت قزوین را دریابند و توجه و تاکید ایشان به خوبی اهمیت دشت قزوین را نشان می دهد و باید مورد توجه ویژه مسوولان قرار می گرفت اما اینکه پیگیری ها برای توجه به این دشت و احیای آن تاکنون چقدر بوده، از حال و روز بحرانی دشت می توان فهمید.

با این حال، اینکه دشت قزوین دارای چه پیشینه تاریخی و ویژگی‌های منحصر به فردی است، چه اقداماتی از سوی مسثولان صورت گرفته، چه کسانی در حفر چاه‌های عمیق در این دشت نقش داشته‌اند و چه ارزش اقتصادی دارد، گزارشی تهیه کردیم که در ادامه می‌آید.

دشتی که هدف حملات آشوری ها بود

سیده زهرا تقوی که رئیس بنیاد ایران شناسی استان قزوین و پژوهشگر است، از سال ۸۸ تاکنون در زمینه کسب و کارهای کشاورزی از صفر تا ۱۰۰ به صورت پروژه‌ای و اجرایی کار کرده و در دانشکده کارآفرینی تهران در زمینه کارهای اجرایی، پژوهشی و آموزشی در زمینه تاریخی و جغرافیایی مشغول به کار بوده و همکاری کرده است، در گفت و گو با خبرنگار فارس در قزوین می‌گوید: از ۴ سال پیش زمانی که تحقیق در زمینه خاندان پژوهی، اوراق وقفی و تقسیمات ارضی قزوین را آغاز کردم به تدریج به سمت پیشینه تاریخی قزوین و پس از آن دشت قزوین سوق یافتم و در این زمینه تحقیقاتی انجام دادم.

وی با بیان اینکه دشت قزوین، دشتی بوده که مادها در آن حاکمیت داشتند و هدف حملات آشور بوده است، به «کتاب تاریخ ماد» ترجمه استاد کریم کشاورز اشاره می‌کند و می‌افزاید: مادها و آشوری ها در منطقه کوهستانی قزوین و همدان می‌زیستند و
به سرزمین مادها زیاد حمله می‌شده که به مرور مادها دشت قزوین را برای سکونت انتخاب می‌کنند و از مناطق کوهستانی به سمت دشت می‌آیند.

این پژوهشگر ادامه می دهد: در قدیم رودخانه ارنزج در شرق و دیزج در غرب بوده که دشت قزوین را پر می‌کرده است و خر رود و ابهر رود در دشت قزوین به صورت نعل اسبی در زمان قدیم بین کوه‌ها محاصره شده بود که به سمت دشت‌های ری و ورامین جلگه‌ای ری متصل بوده است.

تقوی در خصوص حاصل‌خیزی دشت قزوین می‌گوید: حاصلخیزی دشت به دلیل آبرفت‌هایی بوده که پس از وقوع سیل و باران‌ها در دشت جمع می‌شده و شش رود دیگر دشت قزوین را پر آب می‌کرده و تاثیراتی بر روی آن داشته است. در باغستان های سنتی قزوین رودخانه‌های باراجین، رشته، بازار و غیره وجود داشته که در دوران صفویه با سیل‌هایی که رخ می‌داده، پر می شدند و افراد خود را با اقلیم سازگار می‌کردند و به صورت کمربندی دور تا دور بخش قزوین، باغستان‌های سنتی نامنظم می‌سازند و با ۲۰ متر عمقی که از خاک‌های حاصلخیز از زمان سیلاب‌ها باقی مانده بود، می‌توانستند به صورت غرقابی، باغستان‌ها را آبیاری کنند.

نکته قابل تامل این بود که این باغستان‌ها هم از بادهایی که سبب از بین رفتن مراتع و مزارع و وسط دشت قزوین را در بر می‌گرفت، جلوگیری می کردند.

پس و پیش از دوران هخامنشی به قزوین، کاسپین گفته می‌شد که به زبان یونانی کاسپینو معروف بود. کاسپی‌ها در پانزدهمین ناحیه سرزمین هخامنشیان ساکن بودند که قزوین امروزی بوده و کاسپی نام شهری در گرجستان بوده که دروازه ورودی قلمرو آنها بوده و انتهای آن منطقه‌ای از قزوین و همدان بوده و به کاسپین معروف بود.

در تاریخ برگزیده حمدالله مستوفی به کشفین اشاره شده که در زمان دوران اسلامی معرب می‌شود و به نام قزوین نامیده می‌شود.

تقوی با بیان اینکه با بررسی وضعیت جغرافیایی قزوین، مشخص می‌شود قزوین دارای دو پوشش گیاهی جنگل و مراتع بوده که رودبار الموت از مناطق جنگلی بوده، در بخشی هم مراتع وجود داشته و بخشی هم به صورت دشت بوده که دارای گیاهان دارویی و صنعتی بوده که همان دشت قزوین بوده است، می گوید: در کتاب‌های تاریخی در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ خورشیدی که قزوین با مشکلات زیادی همچون زلزله بوئین زهرا و کم آبی روبرو بود، اسرائیلی‌ها که در زمان پهلوی دوم به رسمیت شناخته می‌شوند ترجیح می‌دهند در دشت قزوین پروژه‌ای را راه‌اندازی کنند.

قدمت ۱۱ هزار ساله دشت قزوین

رئیس بنیاد ایران شناسی استان قزوین با ذکر اینکه دشت قزوین داخل نعل اسبی قرار گرفته که از یک سمت باز است و به جلگه ری و ورامین می‌رسد و قسمتی از همدان و ساوه را هم شامل می‌شود، تصریح می کند: با تشکیل شورایی به نام شورای دشت قزوین و با همراهی و مدیریت مسوولان استان‌هایی که دشت شامل آن استان‌ها می‌شود، می‌توان دشت را احیا کرد.

تقوی می افزاید: تپه‌های مختلف ثبت جهانی شده نشان از وسعت تمدنی بسیار زیاد در دشت قزوین دارد و سفالینه‌های کشف شده نشان می دهد تمدن دشت به ۹ تا ۱۱ هزار سال پیش می‌رسد و علاوه بر کشاورزی در دشت قزوین، سیستم صنعتی اینجا به صورت یکجانشینی بوده است.

به گفته وی، گونه‌های جانوری همچون پلنگ ایرانی، آهوی ایرانی، سیاه گوش، گربه وحشی و جنگلی، پرندگان مهاجر و آبزیان، گردنه قسطین لار و جاری شدن چشمه ها به سمت دشت قزوین، از زیبایی‌ها و جذابیت‌های این دشت محسوب می‌شوند.

لازم به ذکر است در گذشته نوع محصولات کشاورزی در دشت قزوین داروهای گیاهی بوده که می‌تواند مامن گیاهان و اصل و ریشه گیاهان دارویی را به خود اختصاص دهد. گستره تعدد و وسعت گیاهان زیاد است و به صورت خودرو در تمام بخش‌ها و تپه‌های اطراف قزوین می‌توان این گیاهان را یافت.

بار مالی 20 میلیون دلاری اسرائیلی ها روی دوش حکومت پهلوی

جالب است بدانید در این پروژه اسرائیلی ها می‌آیند و از دولت وقت حدود ۵۰ میلیون دلار وام می‌گیرند و اذعان می‌کنند که می‌خواهند شهر را به سبک نوین از نظر صنعتی، کشاورزی و آبادانی توسعه ببخشند که سازمان عمرانی به نام «سازمان عمرانی دشت» قزوین را برای اولین بار افتتاح می‌کنند تا به صورت سازمان یافته بتوانند پروژه را کنترل کنند. وزیر وقت اسرائیل یک بار در سال ۱۳۴۱ پس از زلزله بویین زهرا و یک بار در سال۱۳۴۳ پس از شروع پروژه به قزوین می‌آید. در سال 1344، ،۴۰۰ اسرائیلی در دشت قزوین مستقر می‌شوند تا یک دهکده اسرائیلی راه‌اندازی کنند.

اسرائیلی‌ها در طرح خود قول داده بودند که پس از ۱۰ سال با اصول جدید کشاورزی و بهره گیری از ۵۳۵ میلیون متر مکعب آبی که وجود داشت و چاه‌های عمیقی که حفر کرده بودند بتوانند دشت قزوین را کنترل کنند.

این پژوهشگر قزوینی با بیان اینکه حفر چاه های عمیق و نیمه عمیق از سوی اسرائیلی ها به شدت به قنات روستاها آسیب زده، معتقد است ملاک اسرائیلی ها سود حداکثری در مدت زمان کوتاه بوده است.

به گزارش فارس، قبل از اینکه ۱۰ سال اسرائیلی ها برای اجرای پروژه کامل شود، اعراب با اسرائیلی‌ها بسیار مشکل داشتند و دولت آمریکا هم از آنها حمایت می‌کرد. در آن برهه گفته می شد شاه به اسرائیلی‌ها خیلی بها داده و حتی یکی از شهرها را اسرائیلی کرده که منظور قزوین بوده است. مدتی بعد شاه به مرور به فکر راندن اسرائیلی‌ها می‌شود که پس از رفتن آنها، زیان ۲۰ میلیون دلار برجای مانده از ۵۰ میلیون دلار وام اخذ شده به عنوان بار مالی بر دوش دولت می افتد.

تقوی یکی از دلایل فرونشست دشت قزوین را حفر چاه‌های عمیق و  آسیب به قنات های منطقه می‌داند و می‌گوید: علاوه بر این موارد کاهش میزان بارندگی، افزایش کوهخواری، پیشرفت بی‌رویه شهرنشینی، احداث مناطق مسکونی و شهرک‌های صنعتی سبب شده که وضعیت آب قزوین برای کشاورزی بسیار نامطلوب شود و ظرفیت امنیت غذایی قزوین مدیریت نشود.

وی با بیان اینکه اسرائیلی‌ها می‌خواستند ۲۶۰ حلقه چاه در دشت قزوین حفر کنند، می افزاید: در آن دوران ۱۵۰ حلقه چاه حفر توسط شده بود و ۱۱۰ حلقه چاه باقی مانده را قصد داشتند خارج از شهر حفر کنند که تعاملات ایران و اسرائیل به هم می‌خورد. زمانی که اسرائیلی ها در دشت قزوین مشغول حفر چاه بودند از دولت شاه درخواست می‌کنند که حفر چاه ممنوع شود. پس از این درخواست، اصلاحات ارضی رخ می‌دهد و سبب می‌شود کشاورزان موافقت کنند که اراضی کم آب برتر به دولتی‌ها و شاه برسد و بخش‌هایی که آبرسانی بهتر داشت به آنها برسد اما به دلیل ممنوع بودن استفاده از چاه‌ها، کشاورزان نمی‌توانستند از آب چاه ها استفاده کنند و خشکسالی اتفاق افتاد و کشاورزان با مشکل مواجه شدند.

دریا بودن «دشت قزوین» صحت ندارد

بیژن نظری عضو هیئت علمی گروه علوم و مهندسی آب و رئیس دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) استان قزوین نیز در گفت و گو با خبرنگار فارس در قزوین اظهار می کند: دشت قزوین بیش از 440 هزار هکتار مساحت دارد که علاوه بر این که یکی از اصلی ترین کانون های تولید محصولات کشاورزی در کشور است، در امنیت غذایی کشور نقش اساسی دارد و به لحاظ تاریخی و باستان شناسی نیز اهمیت فرهنگی فراوانی دارد.

وی می افزاید: دشت قزوین به دلیل وجود خاک مرغوب در اغلب قسمت های آن و همچنین دانش بومی و تجربه کشاورزی بالا، از قطب های مهم کشور در کشاورزی است. نزدیکی این دشت به تهران به عنوان پایتخت نیز یک فرصت اقتصادی مهم را پیش روی دشت قرار داده که البته، تهدیدهایی نیز به همین دلیل متوجه آن شده است.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه تا جایی که بنده اطلاع دارم دریا بودن دشت قزوین صحت ندارد، توضیح می دهد: اهمیت دشت قزوین از چند بعد قابل بحث است؛ وجود خاک حاصلخیز و اقلیم مناسب که امکان کشت اغلب گیاهان زراعی و باغی و صنعتی را فراهم ساخته است، وجود منابع آبی با کیفیت، نزدیکی به پایتخت و تاریخچه غنی از نظر دانش کشاورزی به عنوان دلایل اهمیت دشت قابل ذکر هستند. علاوه بر تولیدات زراعی و باغی، بخش قابل توجهی از تولیدات دامی کشور از جمله گوشت، شیر و تخم مرغ در محدوه دشت قزوین تولید می شوند که اهمیت زیادی در امنیت غذایی کشور دارد.

نظری می افزاید: در گذشته به دلیل استفاده از روش های سازگار با زیست بوم منطقه و همچنین نبود فناوری هایی که به دشت و به طور ویژه به منابع آب دشت آسیب وارد می کنند، وضعیت دشت پایدار بوده است.در حال حاضر اما به دلیل فناوری های پمپاژ آب از رودخانه ها و آبخوان، احداث سدها و مخازن آبی و تخلیه پساب ها و فاضلاب های آلوده، دشت با وضعیت ناپایداری روبروست. از نشان های این تخریب، افت سالانه سطح آب، پیشروی آب های شور و فرونشت زمین را می توان نام برد که هر یک از این موارد خود آثار و تبعات گسترده ای دارند.

طبق اذعان وی، در گذشته دانش بومی آب در ایران به طور کلی و در دشت قزوین به طور ویژه سازگاری بالاتری با کم آبی داشته است. باغستان سنتی قزوین، قنات ها، آب انبارها، بندهای آبی، آسیاب ها و ... همگی مبتنی بر شرایط اکولوژیکی و ظرفیت های واقعی دشت طراحی و استفاده می شده است اما حفر چاه و پمپاژ آب در دهه های اخیر، رژیم آبی آبخوان را تحت تأثیر منفی قرار داده است. قنات مکانیزمی دارد که متناسب با نوسانات آب زیرزمینی و تغییرات اقلیمی، آب قابل استحصال آبخوان را برای استفاده بشر به روی سطح زمین انتقال می‌دهد اما پمپاژ آب چنین ماهیتی ندارد و با مصرف انرژی، خون زمین را می مکد.

عضو هیات علمی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) استان قزوین اذعان می کند: باید توجه داشت که امروزه با توجه به تغییر شرایط آبخوان و از بین رفتن بسیاری از چشمه ها و قنات ها ممکن است دیگر حفظ تولید و اشتغال در سطح دشت قزوین که یک کانون جمعیتی و تولیدی مهم در کشور است، بدون بهره برداری از چاه های آب میسر نباشد. در هر صورت، لازم است که برداشت بی‌رویه آب کنترل شود، زیرا در غیر این صورت دشت به طور کامل از بین خواهد رفت و تبعات محیط زیستی، اقتصادی و اجتماعی گسترده ای برای استان و کشور خواهد داشت.

برداشت بی رویه از آبخوان، قاتل دشت قزوین

نظری در پاسخ به این سوال که چه عللی در آسیب و تخریب دشت موثر بوده، بیان می کند: اصلی ترین عامل، برداشت بی رویه و بیش از حد برداشت ایمن از آبخوان قزوین است. قطع جریان رودخانه های تغذیه کننده دشت، تخلیه فاضلاب و پساب آلوده به آبخوان نیز نقش موثری در تخریب دشت داشته است. این برداشت بی‌رویه البته خود متاثر از پیشران ها و عوامل دیگر نظیر برنامه ریزی غیراصولی و توسعه نامتوازن کانون های جمعیتی و مراکز صنعتی طی 70 سال اخیر بوده است.

علاوه بر منابع آب، خاک دشت نیز به دلیل رواج کشاورزی ناپایدار که استفاده غیراصولی از کود و سموم و مواد پلاستیکی را به همراه دارد، موجب تخریب دشت شده است. در گذشته خاک در بین روستاییان و کشاورزان قداست و ارزش بالایی داشته است اما امروزه به دلیل تغییرات فرهنگی و غلبه نگاه مادی و اقتصادی به نگاه فرهنگی، شرایط تغییر یافته است.

وی می افزاید: ترویج گفتمان کشاورزی پایدار، حفاظت از محیط زیست و اهمیت سلامت محصولات کشاورزی، هم در میان کشاورزان ایرانی و هم در میان کشاورزان غیرایرانی که تعداد قابل توجهی از آنها در محدوده دشت فعال هستند، بسیار حیاتی است. به ویژه در اراضی که به صورت اجاره ای کشت می شوند تخریب خاک شدت بیشتری دارد و لازم است تدابیر بیشتری اتخاذ شود. آیین نامه های ابلاغی و تلاش هایی که در این راستا انجام می‌شود، هنوز نتوانسته است شرایط را متحول سازد.

لزوم استقرار سامانه حسابداری آب دشت قزوین

این استاد دانشگاه با ذکر اینکه دشت قزوین از نظر تولید، دانش بومی کشاورزی و وجود شرکت ها و مراکز علمی و تحقیقاتی کشاورزی ظرفیت بالایی دارد که در صورت برنامه ریزی صحیح می تواند دستاوردهای قابل توجهی داشته باشد، می گوید: الگوی های کشاورزی کم آب بر نظیر کشت گلخانه ای، کشت نشایی و کشت در سایبان و استفاده از سامانه های نوین آبیاری و استفاده از ارقام مقاوم به خشکی و با نیاز آبی کم می تواند در این راستا کمک کننده باشد.

البته لازم به ذکر است افزایش تولید و غذا در دشت قزوین صرفا به واسطه افزایش بهره وری کشاورزی باید اتفاق بیافتد و توسعه کشاورزی در دشت به هیچ وجه قابل توصیه نیست. اگر چه سیاست های وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو و دستگاه های تابعه آنها در سطح استان نیز بر افزایش بهره وری آب متمرکز است، با این حال افزایش بهره وری آب ضمن پایداری منابع آب و کاهش برداشت آب، یک چالش جدی است و با موانع ساختاری و فنی و پیچیدگی اجتماعی روبروست.

نظری می افزاید: برداشت آب از آبخوان قزوین باید در حدود 500 میلیون مترمکعب کاهش یابد تا به حد ایمن برسیم و این کاهش برداشت بسیار دشوار و پیچیده خواهد بود. تحقق این هدف بدون هماهنگی و همکاری دستگاه های مختلف دولتی و مشارکت فراگیر مردم میسر نخواهد بود.

وی ادامه می دهد: کاهش برداشت باید در یک فرآیند تدریجی و نظام مند صورت پذیرد تا کمترین تبعات اقتصادی و اجتماعی را داشته باشد و با افزایش بهره وری بتوان ضمن کاهش برداشت، سازگاری نظام کشاورزی با شرایط جدید را تضمین کرد.

عضو هیات علمی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) استان قزوین اضافه می کند: در طرح مطالعاتی که توسط دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، انجام شد، نقاط قوت و ضعف، فرصت ها و تهدیدهای پیش روی دشت قزوین شناسایی شده اند و بر همین اساس راهبردها و راهکارهای احیای دشت طراحی شده است.

اتخاذ نگرش سیستماتیک، هوشمندسازی کشاورزی، اصلاح الگوی کشت با رویکرد مشارکت کشاورزان، طراحی و استقرار سامانه حسابداری آب دشت قزوین و تشکیل صندوق پایداری دشت قزوین به عنوان راهبردهای مهم می تواند مورد توجه قرار گیرد. این راهکارها در صورت همکاری فرابخشی و در صورت تعریف و نظارت شاخص های ارزیابی مستمر کارآیی، عدالت و پایداری می‌‌توانند در احیای دشت کمک کنند.

نظری با تشکر از تلاش کشاورزان و دغدغه مندان حوزه‌های مختلف آب، کشاورزی و محیط زیست برای احیای دشت، ابراز امیدواری می کند: برنامه‌ها و اقدامات بتوانند به احیای دشت قزوین که یک سرمایه ملی و جهانی است، کمک کنند.

کاهش آب در آبخوان دشت قزوین

همچنین سینا جمشیدی معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای استان قزوین در گفت وگو با خبرنگار فارس در قزوین می گوید: یکپارچگی آبخوان دشت قزوین در کنار میزان ذخیره مناسب آبخوان، پتانسیل آب مطلوب به ویژه در سال‌های گذشته و کیفیت خوب آب در بیشتر نقاط دشت از ویژگی‌های بارز دشت قزوین محسوب می‌شود که در حال حاضر از کیفیت و کمیت میزان آب در آبخوان دشت قزوین کاسته شده و در حال کاهش است.

وی منابع آبی دشت قزوین را شامل دو دسته آب زیرزمینی و سطحی ذکر می‌کند و می‌افزاید: عمده منابع آبی دشت قزوین را منابع آب زیرزمینی تشکیل می‌دهند که استان قزوین برای تامین مصارف خود اتکای زیادی به منابع آب زیرزمینی دارد. دشت قزوین با حدود ۶۰۰ هزار هکتار وسعت آبخوان، از معدود دشت‌های یکپارچه در کشور است که از ظرفیت آبی بسیار مطلوبی برخوردار بوده و به دلیل اراضی حاصلخیز و تنوع محصولات موجود در سطح استان، به لحاظ آبی موقعیت بسیار ویژه‌ای دارد.

این مسوول بیان می‌کند: به لحاظ آبی، آبخوان دشت قزوین حدود ۱۵ میلیارد متر مکعب ذخیره داشته که در حال حاضر به دلیل برداشت‌های بی‌رویه طی سال‌های گذشته و عدم مدیریت صحیح در حوزه‌های مرتبط و مختلف با منابع آب، با کسری در این حجم که اشاره شد مواجه است.

معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه استان قزوین ادامه می دهد: عدم تغذیه دشت از طریق رودخانه‌های فصلی و جاری در سطح دشت، برداشت‌های غیر اصولی در کنار افزایش توسعه اراضی کشاورزی و عدم رعایت الگوی کشت مبتنی بر نیاز آبی و پتانسیل موجود از دلایل ایجاد کسری مخزن بزرگ دشت قزوین محسوب می‌شوند. در بخش منابع آب سطحی می‌توان به احداث سدهای نهم و بالاخانلو اشاره کرد که تامین آب کشاورزی و شرب از اهداف احداث این سدها است. این سدها در مراحل نهایی اجرایی قرار دارند و در صورت بارش‌های مناسب به صورت محدود می‌توانند در تغذیه بخش‌های جنوبی دشت و تامین منابع آبی آن موثر باشند.

جمشیدی اذعان می‌کند: قاعدتاً زمانی که برداشت از منابع آب زیرزمینی افزایش می‌یابد با توجه به کاهش فشار آب حفره‌ای، افزایش تنش موثر یکی از نتایج قابل انتظار آن فرونشست زمین خواهد بود و شدت فرونشست زمین بستگی به سایر عوامل همچون بافت خاک و درصد ریزدانه در سطوح زمین شناسی خاک و امثال آن دارد که دشت قزوین مستثنا از این امر نبوده است.

به گفته وی، بر اساس مطالعات انجام شده قبلی در خصوص فرونشست که سازمان زمین شناسی و محققین شرکت آب منطقه‌ای صورت گرفته میزان فرونشست دشت قزوین ۲۴ سانتی‌متر در سال تخمین زده شده که البته این میزان در بخش‌های جنوب شرقی دشت به سمت خروجی آبخوان بیش از سایر نقاط است و به ساختمان و بافت خاک در این بخش بستگی دارد.

این مسوول برداشت بیش از حد از آبخوان، درصد مواد ریزدانه در آبخوان، ساختمان آبخوان، وجود آبخوان محبوس، لایه‌های محبوس کننده، خشکسالی‌های پیاپی و مداوم و بهره‌برداری خارج از ظرفیت و پتانسیل آبخوان دشت را از عوامل مختلف فرونشست دشت قزوین به عنوان یکی از دشت‌های آبرفتی ذکر و تصریح می‌کند: مدیریت جامع و به هم پیوسته منابع آب و به کارگیری از تمام ظرفیت‌های استان برای مدیریت منابع آبی دشت قزوین ضروری است.

عوامل موثر در مدیریت منابع آب دشت قزوین

بنابر گفته معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای استان قزوین ارتقاء سطح فرهنگ و دانش جامع در زمینه منابع آبی، شناخت مفهوم منابع آب زیرزمینی از سوی آموزش ذی مدخلان و ذینفعان، اصلاح الگوی مصرف در حوزه های کشاورزی، صنعت و آب شرب، اصلاح الگوی کشت محصولات کشاورزی، ممانعت از کاشت محصولات کم آب بر، استفاده از روش‌های آبیاری نوین و همزمان جلوگیری از افزایش سطح زیر کشت، شناسایی و مکان‌یابی نقاط مناسب برای تغذیه مصنوعی آب زیرزمینی و استفاده از روان آب در تغذیه منابع آب زیرزمینی، آزمایش سرزمینی در زمینه صنعت و جلوگیری از صنایع پر آب بر مانند فولاد در دشت و توسعه صنایع کم آب بر به جای آن، ارزش گذاری آب و تعیین قیمت واقعی تمام شده آب با محاسبه میزان آب مجازی در تولید محصولات مختلف و استفاده از پساب تصفیه شده و باز چرخانی پساب، کنترل میزان مصرف با ابزارهای هوشمند و همزمان بازدیدهای دوره ای می تواند در مدیریت منابع آب دشت قزوین تاثیر بسزایی داشته باشد.

جمشیدی نقش جهاد کشاورزی به عنوان بزرگترین مصرف کننده منابع آبی، سازمان صمت، شرکت‌های آب و فاضلاب و آب منطقه‌ای، محیط زیست، شهرداری‌ها، دانشگاه‌ها، آموزش و پرورش، تعاونی‌های روستایی، منابع طبیعی، صدا و سیما و سازمان‌های مردم نهاد، بخشداری‌ها و دهیاری‌ها و ائمه جماعت و جمعه برای فرهنگسازی را در احیای دشت قزوین لازم می‌داند.

وی در خصوص اقدامات شرکت آب منطقه ای قزوین در خصوص حفظ منابع و ذخایر آبی دشت قزوین می‌گوید: از جمله اقدامات انجام شده توسط شرکت آب منطقه‌ای در راستای حفظ منابع آبی و ذخایر آبی دشت قزوین می‌توان به پر و مسدودالمنفعه کردن بیش از ۱۶۰۰ حلقه چاه غیر مجاز از سال ۹۷ تاکنون و صرفه‌جویی بیش از ۱۰۰ میلیون متر مکعب ناشی از این اقدام، نصب بیش از ۳۶۰۰ دستگاه کنترل هوشمند بر روی چاه‌های غیر مجاز به منظور کنترل برداشت منابع آبی، توقیف بیش از ۴۰۰ دستگاه حفاری غیر مجاز، تعیین تکلیف بیش از ۲۰۰ حلقه چاه فرم ۱، استقرار گروه‌های گشت و بازرسی در سطح دشت برای رصد و پایش منابع آبی و جلوگیری از تخلفات احتمالی اشاره کرد.

این مسوول برگزاری جلسات شورای حفاظت منابع آب و سازگاری با کم آبی با حضور دستگاه های ذی مدخل در حوزه مدیریت منابع آب و اصلاح و تعدیل حدود ۸۵ درصد از پروانه‌های بهره‌برداری چاه‌های کشاورزی از مجموعه ۲۸۰۰ حلقه چاه کشاورزی را از دیگر اقدامات شرکت آب منطقه ای استان قزوین در حوزه مدیریت منابع آبی دشت قزوین برشمرد.