نظریۀ سیاسی اسلام اثر علامه مصباح یزدی

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، کتاب «نظریۀ سیاسی اسلام » اثر آیت الله علامه محمدتقی مصباح یزدی رحمة الله علیه است که به همت انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) در 320 صفحه چاپ و منتشر شده است.

این کتاب در سال 1386به چاپ اول و در سال 1401 به چاپ نهم رسید.

این کتاب در دو جلد ـ با عنوان‌هاى «قانون‌گذارى» و «کشوردارى» چاپ شده است.

این کتاب مجموعه سخنرانی‌هاى استاد پیش از خطبه‌هاى نماز جمعه تهران است که حجت‌الاسلام والمسلمین آقاى کریم سبحانى تنظیم و نگارش آن را بر عهده داشته است.

یکى از اهداف برگزارى نماز جمعه آشنایى بیشترِ مؤمنان با مبانى و مسائل اسلامى و افشاى توطئه‌هاى سیاسى فرهنگى منافقان و دشمنان اسلام است، تا مردم مسلمان آمادگى فکرى لازم را براى دفاع و پاسدارى از سنگرهاى عقیدتى کسب کنند. در پى اوج‌گیرى دوباره فعالیت‌هاى جریان‌هاى التقاطى و به خطر افتادن بنیان‌هاى اعتقادى نسل جوان، ستاد برگزارى نماز جمعه تهران از استاد براى سخنرانى پیش از خطبه‌ها دعوت به عمل آورد. ایشان نیز پذیرفتند و سلسله سخنرانی‌هایى به‌منظور دفاع از حاکمیت اسلام در مقابل شبهات مطرح شده در سطح جامعه ایراد کردند.

هرچند جناب استاد کوشیده‌اند تا در هر جلسه به‌گونه‌اى بحث را مطرح سازند که ارتباط آن با مباحث پیشین ـ براى مخاطبانى که احیاناً در بعضى جلسات حضور نداشته‌اند ـ به‌طور کامل روشن شود؛ ولی اقتضاى بحث به‌گونه‌اى است که استفاده مفیدتر از آن متوقف است بر اینکه مخاطب از پیشینه کل بحث اطلاع داشته باشد. از این‌رو جمع‌آورى و تنظیم این مباحث در قالب کتاب حاضر، در دستور کار قرار گرفت.

همان‌گونه که حضرت استاد در مقدمه فرموده‌اند، مقصود از فلسفه سیاسى اسلام در این مباحث، تبیین نظریه اسلام در باب حکومت و سیاست است و از آنجا که موضوعاتِ این زمینه بسیار گسترده است، ناچار باید مباحثى گزینش شود که بیشتر مورد نیاز جامعه است.

به این منظور حضرت استاد مصباح یزدی بیشتر بحث‌هایى را مطرح می‌کنند که ناظر به شبهات و سؤالات روز جامعه است. بر این اساس مباحث اصلى کتاب از این قرارند:

ـ آیا دین، در زمینه سیاست و حکومت نیز دیدگاه و نظریه خاصى دارد، یا ساحت قدسى دین مبرّاى از این امور دنیایى است؟

ـ آیا نظریه سیاسى اسلام، تأسیسى است و اسلام حرف تازه‌اى در سیاست و حکومت دارد، یا امضایى است، و یکى از اشکال حکومت و سیاست بشرى را به رسمیت می‌شناسد؟

ـ ماهیت حکومت اسلامى چیست؟ آیا از نوع تئوکراسى (حکومت خدایى، آن‌چنان‌که در مسیحیت مطرح است)، دیکتاتورى، یا دموکراتیک است، یا ماهیت دیگرى دارد؟ ـ ارکان حکومت اسلامى کدام‌اند؟

ـ شکل حکومت اسلامى چگونه است؟ سلطنتى، جمهورى، تئوکراسى یا گونه‌اى دیگر؟

ـ نقش مردم در حکومت اسلامى چیست؟

ـ مباحث تاریخى در باب حکومت اسلامى؛ سیر تشکیل حکومت اسلامى در طول تاریخ و ...

چون مباحث این کتاب براى توده مردم بیان شده است، تا حد ممکن سعى بر آن بوده که با مراعات زبان محاوره و گفت‌وگوى عمومى، از اصطلاحات آکادمیک و پیچیده پرهیز شود تا اکثر مردم که مطالعات تخصصى ندارند بتوانند از این مباحث استفاده کنند.

روش بحث در نقد و بررسى اقوال مختلف، و اثبات نظریه اسلامى، در این کتاب عمدتاً روش تعقلى جدلى است، و با الهام از این آیه شریفه انتخاب شده است: «اُدْعُ إِلَى سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَ جَادِلْهُمْ بِالَّتِی هِىَ أَحْسَنُ». چراکه روش تجربى در مباحث علوم انسانى کارآیى ندارد، و شیوه تعبدى محض نیز براى اثبات مطالبى که آماج شبهات نظرى و عقلى واقع شده‌اند کافى نیست. روش تعقلى برهانى هم با سخنرانى در جمع توده مردم مناسبت ندارد؛ چراکه در آن مقام، فرصت نقض و ابرام همه مقدمات برهان وجود ندارد. بنابراین بهترین روش، همان شیوه «جدال احسن» است که با استفاده از مقبولات و اصول و مبانى مشترک به اثبات مسائل می‌پردازد. از این رو استاد، در این کتاب، تنها در مواردى که امکان ارائه براهین ساده و غیرپیچیده و کم‌دامنه وجود داشته باشد به شیوه برهانى تمسک جسته‌اند، و در سایر موارد به شیوه جدلى بحث کرده‌اند.

گفتنی است، این کتاب در سال 1386 در مجموعه آثار حضرت استاد با عنوان «مشکات» چاپ شده است.

با توجه به اهمیت کتاب مزبور، هر دو مجلد آن با عنوان «النظریه السیاسیه فی‌الاسلام» توسط آقای خلیل عصامی الجلیحاوی به زبان عربی ترجمه شده و هم‌اینک به کوشش انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) دردست چاپ است.