کلیدهای بهشت + فیلم

به گزارش خبرنگار سرويس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاري رسا، امروز 10 ذی القعده صدمین سالگرد کتابت کتاب شریف مفاتیح الجنان توسط شیخ عباس قمی است، که به همین مناسبت به معرفی شخصیت و آثار این محدث به نام شیعه می پردازیم.

حاج شیخ عباس قمی از محدثین بنام شهر قم و ایران بود که در سال 1294 ه‍. ق. (1254 ه‍. ش) در شهر قم و در خانواده‌ای متدین و اهل دیانت چشم به جهان گشود. آن‌گونه که شخص شیخ عباس قمی می‌گوید: «تمام علم و جلالی که نصیب او شده است، از دعا و طهارت مادری است که با وضو و یاد خداوند او را شیر داده است.»

این محدث عالیقدر در سن بیست و دو سالگی به نجف می‌رود و تا 6 سال آنجا به ادامه زندگی می‌پردازد و پس از بازگشت به ایران تا سن 65 سالگی در شهر قم درس خوانده و به تدریس مشغول بود.

شیخ عباس قمی پس از یادگیری بخشی از علوم دینی در سطح مقدمات نزد علمای عصر خود، در حوزه علمیه قم، مانند دیگر عالمان آن دوران برای تکمیل تحصیلات به شهر نجف رفت و چون در علوم نَقلی بویژه حدیث استعداد خوبی داشت، در محضر فُقهای آن عصر حسین بن محمدتقی طبرسی معروف به محدث نوری تملذ کرد.

تدریس در حوزه علمیه قم

در سال 1340 ه. ق. (1300 ه. ش) یعنی یک سال پس از تصرف تهران توسط رضاخان پهلوی، مرحوم شیخ عباس قمی به دعوت آیت الله شیخ عبدالکریم حایری یزدی که به خواهش علمای عصر خویش برای تجدید مرکزیت حوزه علمیه قم، در این شهر ماندگار شده بود  برای تدریس به حوزه علمیه کهن قم فراخوانده شد و در همین ایام، یعنی سال 1344 ه. ق، مهمترین کتاب حدیث ایشان یعنی سفینه البحار و مدینه الحکم و الآثار که فهرست موضوعی تفصیلی برای احادیث کتاب عظیم و بیش از صد جلدی بحار الانوار تالیف علامه مجلسی است، پس از سال‌ها تلاش شبانه روزی مولف در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفت. به این ترتیب می‌توان گفت، او به کتاب عظیم بحار الانوار حیات مجدد بخشید و مبلغان را در دفاع از اسلام به سلاحی مجهز شود.

شیخ عباس قمی در این کتاب علاوه بر فهرست احادیث و آیات قرآن، به بیان مطالب مهم و تحقیقات ژرف نیز اهتمام ورزیده و علاوه بر این شرح حال مختصری از مشاهیر و بزرگان علمای شیعه و سنی و حتی برخی از شعرا و ادیبان را نیز ضمیمه کرده است. البته مزیت اساسی این کتاب آن است که مولف، همه آداب ظاهری و باطنی نقل حدیث را از قبیل پاکیزگی ظاهر و باطن و خلوص نیت و پرهیز از اغراض مادی رعایت نموده است.

او زندگی‌اش را وقف اسلام کرد؛ تا آن جا که روزانه افزون از 17 ساعت مطالعه می‌کرد و می‌نوشت. وی حماسه‌ای در عرصه‌ احیای اندیشه شیعی آفرید. وی با رجوع به منابع و مأخذ معتبر اسلامی که در صلاحیت و توانمندی علمی و عملی او بود، به تدوین تاریخ اسلام با نام «منتهی‌الآمال» همت گماشت که یک دوره تاریخ تحلیلی و مستند است. دیگر کتاب ارزنده وی «پیرامون نهضت امام حسین (ع) و وقایع کربلا» نام دارد.

مفاتیح الجنان

شیخ عباس قمی در دورانی که معنویت و حقیقت دین مورد هجوم بود، به تدوین، تنظیم و ارائه کتاب دعایی با نام «مفاتیح‌الجنان» شامل یک‌دوره اعمال واجب و مستحب در طول سال، همت گماشت. پس از رسالات سید بن طاووس و ... ، کاری بدین عظمت و کامل در عالم شیعه نبود. این کتاب در تمام خانه‌ها و اماکن مقدسه به عنوان رساله‌ای در باب «سیر و سلوک» علمی و عملی برای مشتاقان عرفان عملی در آمد که هر روز بر اهمیت و ضرورت آن افزوده می‌شود.

شیخ عباس قمی 8 جلد کتاب با عنوان «مستدرک بحارالانوار» برای متخصصان حدیث تدوین کرد که در حوزه‌های علمیه دستمایه‌ای برای عالمان دینی است. از دیگر آثار شیخ عباس قمی می‌توان به تخلیص «معراج‌السعاده» اثر ملا احمد نراقی، تدوین یکصد کلام از سخنان امام علی (ع)، نگارش «منازل الآخرت» به عنوان توشه‌ راهیان ابدیت و شناخت منازل موت، قبر، سوال و جواب و عالم برزخ، اشاره کرد.

ویژگی‌های شیخ عباس قمی

شاید بتوان مشخصه های عارف و اهل معرفت، زاهد و به دور از مقام، شهرت و ثروت، عالم و عامل، محقق و پژوهشگر و در نهایت مترجم و مؤلف را برای شیخ عباس قمی بر شمرد.

مرحوم حاج شیخ عباس قمی پس از ورود به حوزه علمیه نجف، در حلقه اساتید و بزرگان آن دوره شرکت کرد. شیخ عباس قمی، معروف به محدث قمی، تحت تأثیر ملکات فاضله و صفات برجسته و علم سرشار استادش حاجی نوری، و نیز شایستگی ذاتی و آمادگی بالای خود، به مقامات چشمگیری از علم و عمل رسید. شیخ به مدت چهار سال از محضر این استاد عالی قدر بهره گرفت.

نویسنده کتاب مفاتیح الجنان در خاطرات خود برای پسرش آورده است که وقتى کتاب «منازل الاخرة» را نوشته و به چاپ رساندم، در قم شخصى بود به نام «عبدالرزاق مسأله گو» که همیشه قبل از ظهر در صحن مطهر حضرت معصومه (س) احکام شرعی را برای مردم مى‌گفت. مرحوم پدرم «کربلائى محمد رضا» از علاقه‌مندان منبر شیخ عبدالرزاق بود به حدى که هر روز در مجلس او حاضر مى شد و شیخ هم بعد از مسأله گفتن، کتاب «منازل الاخرٍة» مرا مى‌گشود و از آن براى شنوندگان و حاضران از روایات و احادیث آن مى خواند. روزى پدرم به خانه آمد و مرا صدا زد و گفت: شیخ عباس! کاش مثل عبدالرزاقِ مسئله گو می‌شدى و مى‌توانستى منبر بروى و از این کتاب که او براى ما مى خواند، تو هم مى‌خواندى.

چند بار خواستم بگویم پدرجان! این کتاب از آثار و تألیفات من است، اما هر بار خوددارى کردم و چیزى نگفتم و فقط عرض کردم دعا بفرمائید خداوند توفیقى مرحمت نماید.

آثار شیخ عباس قمی

از محدث قمی کتاب‌های بسیاری در مجموع 63 جلد، در رشته‌های رجال، اخلاق، فقه، کلام، لغت، ادعیه و تاریخ و به ویژه حدیث در بین کتب روایی و بزرگان ماندگار شده است.