حوزه انقلابی نسبت به مسائل جامعه حساس است و ورود پیدا می کند

اشاره ـ روحانیت، بایستی با تمام وجود دریابد که ادامه‌ی مسیر، چون آغازینِ راه، با سختی و دشواری همراه است و همچنان ایثار و فداکاری را از حوزه مطالبه می‌کند. حوزه، نبایستی مسئولیت خود را در برابر انقلاب، پایان یافته احساس کند؛ حوزه، بایستی باور کند که در تداوم انقلاب، نقشی مضاعف دارد و بقای انقلاب، چونان تلاش در راه حدوث و تکوین آن به تعهد و پشتکار، نیازمند است و کناره‌گیری حوزه از انقلاب، به انحراف و بیراهه روی آن می‌انجامد. خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، در گفت‌و‌گویی با حجت الاسلام والمسلمین محمدحسن نبوی در موضوع حوزه انقلابی محورهایی را مورد کنکاش قرار داده است که در ادامه می‌خوانید.

رسا ـ در ابتدا تعریف خود را از حوزه انقلابی بفرمایید؟

در رابطه با تعریف حوزه انقلابی ابتدا باید نسبت حوزه با انقلاب اسلامی سنجیده شود، در یک نظام اسلامی هر بخشی از پیکره آن باید تقویت کننده اسلام و دین باشد و تمام وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های صنعتی باید در جهت تقویت اسلام و دین حرکت کنند.

حوزه انقلابی یعنی حوزه‌ای که یکی از مهم‌ترین وظایف آن تقویت نظام اسلامی است، با توجه به آیه شریفه «فَلَوْلَا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طَائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ وَلِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ» قرآن می فرماید چرا گروهی نمی روند تا دین را بشناسند و بعد از برگشتن مردم را هدایت کنند، فلسفه وجودی حوزه های علمیه تقویت دین است.

دین شناسی ابعاد مختلفی دارد و تنها فقه و اصول را در بر نمی‌گیرد، البته فقه و اصول خیلی مهم است ولی باید دین را در ابعاد اعتقادی، اخلاقی و مسائل اجتماعی و حکومتی شناخت و بعد از شناخت دین باید در صدد اجرای احکام دین برآمد.

باید حوزه انقلابی، نظام اسلامی را از جهت نظریه های دینی در ابعاد مختلف کمک کند، امروز تقویت اسلام بستگی به تقویت جمهوری اسلامی دارد بدلیل اینکه جمهوری اسلامی در ابعاد مختلف در صدد اجرای احکام دینی است.

البته موانعی در همه زمان ها حتی زمان پیامبر صلوات الله علیه و امیرالمومنین علیه السلام وجود داشته است که نگذاشته تمام ابعاد دین به صورت کامل تحقق پیدا کند و مختار بودن انسان سبب شده عده‌ای تخلف کنند البته در نظام های غیر دینی هم این مشکل وجود دارد.

نظام اسلامی چون بر اساس دین می خواهد جامعه را اداره کند و به دنبال کاهش انحرافات فکری، اخلاقی، اعتقادی و اجتماعی است بنابراین در تشخیص دستور دین و ترویج دستورات دینی حوزه علمیه وظیفه اساسی بر عهده دارد.

رسا ـ یکی از هدف های حوزه انقلابی باید این باشد که با کجی ها مقابله و امر به معروف کند، ارزیابی شما از این نقش حوزه چیست و حوزه چه روشها و مکانیسمی برای اصلاح امور دارد و چگونه می‌تواند به کارگزاران نظام تذکر دهد و با توجه به اینکه مقام معظم رهبری از حوزه  مطالبه داشتند که ناصح نظام اسلامی باشند نقش نصیحتگری حوزه را تبیین بفرمایید؟

واقعیت این است که این موضوع دارای چند بعد است، یکی از ابعاد آن لایه های اجتماعی است. برای ترویج یافته های دینی در نیروهای مسلح، سیاسی عقیدتی به وجود آمد و روحانیان فاضل به فعالیت پرداختند.

در دانشگاه ها نهاد نمایندگی ولی فقیه به وجود آمد و در لایه های مختلف اجتماعی روحانیون نقش فعالی را داشته اند.

در مساجد روحانیون به تبلیغ دین می پردازند، در مراکز تحقیقی زیادی روحانیون کار پژوهشی انجام می‌دهند و با وجود اینکه بعضی از آن پژوهش ها مفید نیست ولی حوزه در ابعاد مختلف علمی، تبلیغی به نظام خدمت می کند البته کارهای انجام شده در حد کافی نیست و با جایی که باید باشیم فاصله زیادی وجود دارد.

رسا ـ با توجه به اینکه حوزه های علمیه برای طی مسیر همواره دنبال مبانی هستند و اگر مسیری طبق سنت الهی نباشد به آن سمت نخواهند رفت مبانی انقلابی‌گری از نظر علما چیست؟

برای پرداختن به مبانی نیاز به مباحث مختلفی است، دین به دنبال تحقق ارزش های دینی در لایه های مختلف اجتماعی است نظام جمهوری اسلامی کمک به تحقق اهداف دینی و انبیای الهی در اداره جامعه است.

حوزه انقلابی باید نظام را در ابعاد مختلف حاکمیتی مورد تحلیل قرار دهد و نیاز است کار استنباطی و تحقیقی مورد نیاز را در اختیار نظام بگذارد.

در زمان قدیم مردم به علما رجوع و احکام دینی را سوال می کردند و کتابهای فقهی زیادی که مورد نیاز مردم بود تألیف شد اما اکنون در نظام اسلامی مسائل جدیدی مانند بانکداری که مسبوق به سابقه نبود مطرح می شود.

باید محققین حوزوی با تلاش فراوان کتاب هایی در رابطه با این مسائل و وظیفه مردم و حاکمان نسبت به یکدیگر را از منابع دینی استخراج و در اختیار مردم قرار دهند.

بر طبق مبنای صحیح حوزه متکفل فهم و نشر دین است و یکی از راه‌های انتشار دین، ایجاد حاکمیت اسلامی است خیلی از احکام مورد نیاز حاکمیت تا کنون استقصا نشده و باید با پژوهش قوی این اتفاق بیفتد.

با وجود اینکه پیگیری احکام مورد نیاز در نظامات اجرایی کار بسیار سختی است ولی علما فهم و نشر دین را بر خود تکلیف می دانند و به صورت حاشیه ای به این قضیه نمی پردازند.

رسا ـ ارزیابی شما از ظرفیت های حوزه برای ایفای نقش انقلابی گری چگونه است؟

واقعیت این است که حوزه علمیه در قبل از انقلاب برای تحقق جمهوری اسلامی شهدایی را مانند شهید آیت الله سعیدی و شهید آیت الله غفاری تقدیم کرده است و دیگر بزرگان حوزه دستگیر، شکنجه، تبعید و یا تحت تعقیب بودند.

حوزه علمیه بعد از انقلاب اسلامی با توجه به نیازهای جدیدی که وجود داشت متفاوت عمل می کرد باید حوزه علمیه به نظام اسلامی کمک کند و کارها و مسئولیت هایی را برعهده بگیرد، از جمله فعالیت های حوزه بحث قضاوت بود که دادگاه ها باید بر اساس احکام اسلامی حکم صادر کنند شهید قدوسی برای این کار عده ای از طلبه ها را به قوه قضاییه برد تا به قضاوت بپردازند.

در جنگی که بر کشورمان تحمیل شد عده زیادی از روحانیون حضور پیدا کردند و بر طبق اعلام بنیاد شهید درصد شهدای روحانی از تمام اقشار اجتماعی حتی نیروهای مسلح بیشتر بود و خانواده های روحانیون پنج برابر خانواده های اقشار ایرانی شهید داشته اند.

روحانیون نسبت به همه قشرهای مختلفی که در جامعه وجود دارند به نظام فداکار تر بودند و با کمترین امکانات فعالیت می کنند، برای بسیاری از مردم اگر گفته شود دریافتی طلبه چقدر است تعجب می کنند و خیلی از آنها باور نمی کنند که طلبه با این پول زندگی می کند.

اما در عین حال روحانیت در تمام سختی ها سنگ زیرین آسیاب بوده و در حوادثی مانند سیل، زلزله و کرونا حضور فعالی داشتند، حوزه انقلابی نسبت به مسائل و مشکلات جامعه حساس است و ورود پیدا می کند.

گروه های جهادی طلاب با کمترین امکانات مشغول خدمت رسانی به مردم هستند و گروه هایی از طلاب را می شناسم که برای کار جهادی پول اتوبوس را خودشان پرداخت می‌کنند و با مقدورات تقریباً صفر برای تقویت نظام فداکارانه تلاش می کنند.

در اغتشاشات اخیر یکی از جاهایی که دشمن روی آن سرمایه گذاری زیادی کرده بود توهین به طلبه ها بود. روحانی‌ای که در خیابان راه می‌رود سرمایه دار است؟ و امکانات فراوانی دارد؟ و یا اهل سوء استفاده از بانک ها است؟ آیا غیر از یک خانه و ماشین که خیلی از طلبه ها آن را هم ندارند چیز دیگری دارد؟ چرا به مساجد در اغتشاشات اخیر تعرض شد؟ به خاطر اینکه مسجد پایگاهی فکری برای روحانیان است و ترویج دین در آن صورت می گیرد.

روحانیت از همه مردم نسبت به انقلاب وفادارتر است و به نظر من روحانیت نمره قابل قبولی را در این مورد می‌گیرد اما اگر بگوییم که حوزه هیچ ضعفی ندارد حرف درستی نیست.

من زمانی ۷۵ حوزه علمیه را در کشور اداره می کردم و سفیران هدایت جزء آن بود و در آن زمینه که مسئول بودم پاسخگو هستم اگر بررسی کنیم که ضریب انقلابیگری و فعالیت و حضور آنها در مناطق محروم چقدر بوده است متوجه می شویم طلبه ها در سیستان و بلوچستان و مناطق محروم مشغول کار و فعالیت جهادی هستند و آنهایی که در سفیران هدایت تحصیل کرده‌اند طبق ضوابط و قانون در مناطق محروم پنج سال خدمت می کنند.

حوزه علمیه باید تعریف فعالیت برای طلبه ها داشته باشد، ما تجربه کردیم و چندین هزار طلبه داشتیم که فارغ التحصیل شدند در بخش های مختلف نظام مشغول به فعالیت هستند و هر ماه گزارشی از فعالیت های خود ارائه می دهند.

بعضی از مدیران در حوزه شاید انقلابی نباشند ولی بدنه حوزه انقلابی است و خروجی حوزه در سراسر جهان قابل دفاع است، طلبه های جامعه المصطفی در سراسر جهان فعالیت می کنند و چقدر این طلاب در گسترش اسلام در جهان موثر هستند به صورتی که سرویس های جاسوسی دنیا روی آنها بسیار حساس شده اند، الحمدالله وضعیت حوزه در زمینه انقلابی‌گری خوب است ولی هیچگاه قائل به این نیستیم که حوزه علمیه هیچ ایرادی ندارد.

رسا ـ  با توجه به قوت‌ها و ظرفیت های بی‌نظیری که حوزه دارد طبعا کاستی‌ها و نقص هایی نیز وجود دارد، چه نواقص و ضعف‌هایی درحوزه وجود دارد تا در مورد آن تدبیری اندیشه شود؟

قبل از پاسخ به سوال، ابتدا در مورد تبلیغ مطالبی را بیان کنم، معتقد هستم که نظام حوزه باید اینگونه باشد که زیرساخت این نظام مساجد و در مرحله بالاتر مدارس علمیه شهرها و در مرحله بالاتر ساختار مرکز مدیریت استان ها و در بالاترین جایگاه مرکز مدیریت قم باشد.

هنوز این ساختار را نتوانسته ایم ایجاد کنیم، در ساختار کنونی حوزه علمیه خودش را متکفل مساجد نمی داند که این نقص جدی است، البته با طرح هایی که ایجاد شده درصدی از این نقص برطرف می‌شود.

طرح بینات یکی از طرح هایی است که این نقص را تا حدودی برطرف می‌کند و مدارس را با مساجد مرتبط می کند، در طرح بینات ما به دنبال این هستیم که هر مدرسه بتواند حداقل ۵۰ پایگاه فرهنگی اطراف خود را تحت پوشش قرار دهد.

این پایگاه‌های فرهنگی شامل مسجد، حسینیه، هیئت، دارالقرآن و مدرسه هستند. حوزه علمیه نباید خودش را فقط مسئول تربیت طلبه ها بداند، بلکه باید مسئول بکارگیری تربیت یافتگان خود در تربیت اخلاقی، اعتقادی اقشار مختلف جامعه باشد.

حوزه باید در رابطه با در مساجد اطراف خود مسئول باشد ولی متاسفانه اگر به مدیر حوزه علمیه بگویند که در مسجد اطراف امام جماعت وجود ندارد خود را مسئول نمی داند.

مشکل دیگر تبلیغ نداشتن اثر در عرصه های کلان است، با وجود اینکه صدا و سیما تاثیر زیادی برروی جامعه دارد نقش حوزه علمیه در آنجا پر رنگ نیست و حتی برنامه های معارفی توسط حوزه کنترل نمی شود.

صدا و سیما معمولا با افرادی که راحت هستند همکاری می‌کند و معمولا کسانی را که به عنوان ناظر پخش انتخاب می‌کند نسبت به تبلیغ بی اطلاع هستند، باید بخشی از حوزه به صدا و سیما در تولید فیلم های سینمایی، انیمیشن و اشکال مختلف هنری کمک کند و حضوری ساختاری و قانونی داشته باشد.

باید برنامه‌های معارفی صدا و سیما توسط حوزه علمیه بررسی و ضعف های آن برطرف شود متاسفانه ما شاهد هستیم که در برنامه های زنده حرف های غیر صحیحی گفته می شود و برخوردی صورت نمی‌گیرد. برنامه های دینی باید به صورت غیر زنده پخش شوند تا اگر حرف ناصحیحی در این برنامه  گفته شد اصلاح شود.

در حوزه رشته هنر و رسانه تاسیس شد و عده ای از تربیت یافتگان آن در جشنواره فیلم فجر حضور پیدا کردند اما بعضی ها گفتند که آخوندها نباید در جشنواره فیلم فجر حضور پیدا کنند در بعضی از فیلم ها و سریال ها اعتقادات مردم تخریب می شود و ناهنجاری‌هایی مانند ارتباط دختر و پسر پیش از ازدواج بدون اجازه پدر و مادر مشاهده می شود که این مسائل باعث می شود حوزه علمیه در رسانه حضور بیشتری داشته باشد.

حوزه علمیه باید شبکه های ماهواره ای داشته باشد تا در مقابل عربستان سعودی که چندین شبکه ماهواره‌ای دارد و بر روی ذهن مردم جهان تاثیر می گذارد بایستد، در این زمینه با رئیس صدا و سیما صحبت هایی داشته‌ایم ولی هنوز به نتیجه نرسیده‌ است.

اگر حوزه علمیه شبکه های ماهواره ای داشته باشد دنیا به جایگاه حوزه علمیه توجه پیدا می کند و احکامی که در این شبکه گفته می شود مورد توجه مردم دنیا قرار می گیرد و حرفهای این شبکه ها به حرف یک سیستم و یک جایگاه مورد توجه قرار می گیرد.

قبلا هنرهای رایج خط، نقاشی، معرق کاری، خاتم کاری و کاشی کاری بود اما وقتی هنر هفتم آمد شئون هنری فراوانی را کنار خودش ایجاد کرد، ما در تولید هنر نه تولید هنری کار زیادی نکرده ایم و باید به تولید هنر خوب توجه ویژه‌ای داشته باشیم.

بر اساس ملاک های دینی می‌توان هنر جدیدی را  تولید کرد، سخنرانی یکی از هنرهایی است که هزاران نفر جذب می کند، قرآن کریم در اوج هنر، فصاحت و بلاغت نازل شده است و مدعی است که «وَإِنْ كُنْتُمْ فِي رَيْبٍ مِمَّا نَزَّلْنَا عَلَى عَبْدِنَا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ وَادْعُوا شُهَدَاءَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ» و کسی تاکنون نتوانسته آیه ای مثل قرآن بیاورد.

از هنر باید برای انتقال مفاهیم دینی استفاده شود و با تولید هنرهای جدید می توانیم پیام های خود را به مخاطبان مختلف دنیا برسانیم، حوزه به لحاظ انقلابی بودن مشکلی ندارد ولی در بخش های مختلف از لحاظ تبلیغی در بخش هایی که لازم است در آنجا حضور داشته باشد حضور کمرنگی دارد.