رسم و رسوم جشن نیمه شعبان در دوره قاجار

طاق‌نصرت‌های نیمه شعبان از دهه ۳۰ شمسی برپا شدند و داستان این بود: «طاق‌نصرت‌ها با داربست‌هایی چوبی برپا می‌شدند و با گل و بوته و لامپ‌مهتابی‌های رنگی تزیین می‌شد. محله‌های اطراف میدان خراسان و خیابان ایران به طاق‌نصرت‌های نیمه شعبان شهرت داشتند. رسم بود با توزیع شربت و شیرینی در خیابان‌ها و کوچه‌ها جشن عید نیمه شعبان را کامل می‌کردند... در آن روزگار حیاط خانه‌ها پر بود از گلدان و دورتادور حوض‌ها را گلدان‌های شمعدانی و اطلسی و رز می‌چیدند. رسم دیگر این بود که به مناسبت عید نیمه شعبان، گلدان‌ها را از خانه بیرون می‌آوردند و به ردیف، کنار دیوار می‌چیدند. خیابان‌های ری و خراسان و میدان قیام در تهران به این نوع تزیین در نیمه شعبان معروف بودند».

پیش از آن در دوره پهلوی اول جشن‌های نیمه شعبان به دلیل فشار حکومت کمتر بود یا کمتر عیان و آشکار بود. اما پیش‌تر یعنی در دوره قاجار به‌ویژه از عهد ناصری این جشن‌ها رونق و رواج داشت و عین‌السلطنه در کتاب خاطراتش نوشته است: «دیشب شهر تهران و شمیران چراغان مفصلی بود. ایران در این عید خیلی نمایش می‌دهد و تجلیل می‌کند. در تمام کشور جشن است و چراغان. تیمچه‌ها، کاروانسراها، همه بازار و خیابان چراغانی بی‌نظیری شده بود یعنی در تمام کشور مرسوم است. مخصوصا دیشب در خانه سادات اخوی و بعضی تیمچه‌ها و خیابان‌ها شیرینی و شربت می‌دادند و از مردم دعوت شده بود. بسیار بسیار باشکوه جشن گرفته بودند».

توصیفات تاریخی دیگری هم هست که حال و هوای جشن‌های نیمه شعبان را تا اواخر دوره قاجار در تهران نشان می‌دهد و چنین است: «تمام پایتخت از بازار گرفته تا کاروانسراها و خیابان‌ها با امکانات آن زمان چراغانی می‌شدند و در خانه برخی تجار و بعضی از تیمچه‌ها و خیابان‌ها هم شربت و شیرینی پخش می‌شد... تمام خانواده‌ها از هر طبقه‌ای با گشت و گذار در میان چراغانی‌های کوچه و بازار و خوردن نقل و شیرینی و شربت که همه جا توسط مردم پخش می‌شد این روز بزرگ را جشن می گرفتند. البته مرکز اصلی این جشن بیشتر از هر منطقه دیگری در محدوده بازار تهران بود. در این محله هر کسی هر هنری داشت برای شادی و سرور در میان مردم به نمایش می‌گذاشت. مداحان هم در مکان‌های مخصوص کنار حجره‌ها روی چهارپایه‌های بلند مستقر می‌شدند و درباره امام زمان (عج) مدیحه‌سرایی می‌کردند. همزمان با آن هم نقل و شیرینی و شربت‌های مطبوع و گوارا بین مردم پخش می‌شد...

خانواده‌های بازاری بیشتر از همه در برگزاری جشن نیمه شعبان نقش داشتند تا جایی که یکی از بازاریان معروف آن زمان علاوه بر برپایی مجلس و پذیرایی از مردم، شاعران توانمند را از دور و نزدیک دعوت می‌کرد که چکامه‌های بلند و پُرشور در مدح صاحب الزمان (عج) بسرایند و سپس شعر آنان توسط خودشان یا دیگران در جشن‌ها خوانده می‌شد...

از طرفی جمع بزرگی از علما و رجال و تجار و خانواده‌ها بر اساس وسع مالی خود با فرستادن هدایایی برای سادات در برپایی هر چه باشکوه‌تر این جشن همراهی می‌کردند».