اعلمیت و افضلیت امیرالمومنین از زبان صحابه رسول خدا در منابع اهل سنت

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، یکی از مباحث مهم و کلیدی در زندگی سراسر افتخار امیرالمؤمنین علیه السلام اعلمیت و أفضلیت آن حضرت بر اولین و آخرین جز رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم است. بدون تردید این ویژگی ریشه در وحی الهی دارد. قرآن می­فرماید: «فقل تعالوا ندع أبناءنا و أبناءکم و نساءنا و نساءکم و أنفسنا و أنفسکم» این آیه راجع به جریان مباهله رسول خدا با مسیحیان نجران است و حضرت بهترین­ها را جهت مباهله با آنها آورده بود.

کلمه «انفسنا» در منابع معتبر اهل سنت به امیرالمومنین علی علیه السلام انطباق داده شده است. جناب حاکم نیشابوری شافعی مذهب متوفای ۴۰۵ قمری در کتاب معرفة علوم الحدیث از ابن عباس مفسر معروف و صحابی رسول خدا نقل کرده که آیه مباهله به رسول خدا نازل شد در حالیکه علی نفس پیامبر است. جناب گنجی شافعی مذهب متوفی ۶۵۸ قمری در کتاب کفایة الطالب می ­گوید: این آیه دلالت دارد بر اینکه نفس علی نفس نبی مکرم اسلام است. اگر علی طبق اعتراف این دو عالم اهل سنت نفس رسول خدا باشد پس باید تمام خصوصیات پیامبر اکرم در او صادق و جاری باشد و الا هرگز «انفسنا» صادق نخواهد نشد.

بدون شک یکی از ویژگی‌های موجود در رسول خدا اعلم و افضل بودن آن حضرت است و نفس او هم باید اینگونه باشد. در این یادداشت به تصریحات و اعترافات صحابه رسول خدا درباره افضلیت و اعلمیت آن حضرت اشاره می ­کنیم.

خلیفه اول

جناب خوارزمی حنفی مذهب متوفی ۵۶۸ قمری در کتاب المناقب (ص 89) با سندی از حارث اعور پرچمدار علی علیه السلام نقل می­کند که: شنیدیم که نبی مکرم اسلام صلی الله علیه و آله در میان عده­ای از اصحاب بود فرمود: آیا می­ خواهید که حضرت آدم را در علم و حضرت نوح را در فهم و حضرت ابراهیم را در حکمتش به شما نشان بدهم؟ چیزی نگذشت که علی علیه السلام وارد شد، ابوبکر گفت: یا رسول الله آیا یک نفر را با سه شخص از انبیا مقایسه کردید؟ مبارک باد بر چنین مردی او چه کسی است؟ رسول خدا فرمود: ای ابوبکر آیا او را نمی­ شناسی؟ گفت: خدا و رسول خدا داناتر هستند. حضرت فرمود: او ابوالحسن علی بن ابی طالب است. پس ابوبکر گفت: مبارک باشد بر تو ای ابوالحسن در حالی که هیچ کسی جایگاهی همچون جایگاه تو را ندارد.

دو نکته قابل توجه در این روایت نهفته است: یکی برتری امیرالمومنین بر انبیا علیهم السلام و دیگری اعتراف خلیفه اول به این که امیرالمؤمنین برتری دارد و این قبل از همه شامل خودش می ­شود.

خلیفه دوم

جناب ابن مغازلی شافعی مذهب متوفای ۴۸۳ قمری در کتاب مناقب (ص 34، حدیث 52) با سندی از قیس نقل کرده که مردی از معاویه سؤالی پرسید. معاویه گفت: از علی بن ابیطالب سؤال کن زیرا او داناتر است. سائل گفت: پاسخ تو از پاسخ علی برای من بهتر است. معاویه به او گفت: سخن بدی گفتی و حرف زشتی زدی زیرا تو کسی را مکروه داشتی که رسول خدا او را به وسیله علم عزیز کرده است و پیغمبر درباره او فرموده است: تو نسبت به من به منزله هارون هستی نسبت موسی به جز این که بعد از من پیامبری نخواهد آمد. عمر همواره از علی علیه السلام سوال می­ کرد و از او علم می­ آموخت.

مهم این سخن معاویه است که گفت: عمر بن خطاب از علی سؤال می­ پرسید و پاسخ دریافت می‌کرد و من شاهد بودم که هرگاه عمر با مشکلی مواجه می­ شد می­ گفت که علی اینجاست. طبری متوفی ۶۹۴ در کتاب ذخائر العقبی (ص 58) می­ گوید: از عمر نقل شده که گفت: من و ابوعبیده و جماعتی دیگر شاهد بودیم که رسول خدا بر شانه علی زد و فرمود: ای علی تو از لحاظ ایمان نفر اول در بین مؤمنان هستی و از لحاظ اسلام نفر اول در میان مسلمانان هستی و تو نسبت به من همچون هارون نسبت به موسی هستی.

عایشه همسر رسول خدا(ص)

ابن عساکر دمشقی شافعی مذهب متوفای ۵۷۱ قمری در کتاب تاریخ دمشق با سندی از مسروق نقل کرده که عایشه گفت: از فاطمه سلام الله علیها شنیدم که رسول خدا به او فرمود تو را به ازدواج با داناترین مؤمنین و اولین مسلمان و افضل آنها از جهت حلم در آوردم. این حدیث را حافظ طبری متوفی ۳۶۰ در کتاب المعجم الکبیر (ج 1، ص 94) و ابن حجر در کتاب مجمع الزوائد (ج 9، ص 102) و متقی هندی در کتاب کنز العمال (ج 11، ص 605) ذکر کرده‌اند.

ابوسعید خدری متوفی ۷۴

یکی از صحابه و فقها و مجتهدین ابوسعید خدری است. خوارزمی حنفی مذهب متوفای 658 قمری با سندی از عطیه از ابوسعید نقل می ­کند که رسول خدا فرمود: «خیر البریّة علی» یعنی بهترین انسانها علی علیه السلام است. (تاریخ بغداد، ج 3، ص 192)

ابوالحمراء

 ابن عساکر شافعی مذهب در تاریخ دمشق (ج 45، ص 187) با سندی از ابوحمراء صحابه رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت نقل کرده که در شب معراج هنگامی که وارد بهشت شدم بر طرف راست عرش الهی نوشته شده بود: «لا إله إلّا الله محمد رسول الله أیّدته بعلی و نصرته» گفتنی است که این عبارت در حق هیچ یک از صحابه رسول خدا نقل نشده است.

ابوذر غفاری

در کتاب ذخائر العقبى (ص 58) از صحابی بزرگ و مظلوم رسول خدا ابوذر غفاری نقل می­کند که رسول خدا به امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: تو اولین کسی هستی که به من ایمان آورده ­ای و مرا تصدیق کردی.

سلمان فارسی

 سلمان فارسی می­ گوید اولین کسی که در میان این امت بر رسول خدا در کنار حوض وارد می‌شود همان اولین شخصی است که اسلام آورد و او علی بن ابیطالب است. (ذخائر العقبی، ص 58)

عبدالرحمان بن عثمان

یکی دیگر از صحابه رسول خدا که در سال ۷۳ از دنیا رفته عبدالرحمان بن عثمان است. حاکم نیشابوری متوفای 405 قمری در کتاب المستدرک (ج 3، ص 98) روایتی را مسند از عبدالرحمان بن عثمان نقل کرده که پیامبر فرمود: من شهر علم هستم و علی دروازه آن است پس هر کس علم می‌خواهد باید از دروازه آن وارد شود. از این روایت استفاده می­ شود که راه رسیدن به علم پیامبر اکرم تنها و تنها امیرالمومنین علی علیه السلام است.

جابربن عبدالله انصاری

 یکی از صحابه بزرگ و ارزشمند پیامبر اکرم جناب جابربن عبدالله انصاری است. او هفت معصوم را درک کرده است. می‌گوید که روزی نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله نشسته بودیم که علی وارد شد. حضرت فرمود: به تحقیق برادر من بر شما وارد شد سپس حضرت رو به سوی کعبه کرد و با دست خود به آن زد و فرمود: قسم به آن کسی که جانم در دست اوست او و شیعیان (پیروان) او در روز قیامت رستگار می­ شوند؛ سپس فرمود او اولین کسی است که از میان شما ایمان آورد و به عهد الهی بیش از دیگران وفا دار است و بالاتر از دیگران به امر الهی قیام می­ کند و رسیدگی بیشتری به مردم دارد و در تقسیم بین مردم عدالت بیشتری به خرج دارد و با عظمت تر از سایرین نزد خداوند است. جابر گفت آیه «إن الذین آمنوا و عملوا الصالحات أولئک هم خیر البریّه» نازل شاد و اصحاب رسول خدا وقتی که علی وارد شد گفتند: به درستی که «خیر البریّه» وارد شد. پس معلوم می‌شود همه صحابی رسول خدا اعتراف داشتند که امیرالمؤمنین بر همه آنها برتری دارد.

محمد جعفر طبسی