تشکیل اجتماعات انسانی برای پرستش است نه تأمین نیازهای بشر

به گزارش خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا آیت الله سیدمحمدمهدی میرباقری نماینده مجلس خبرگان رهبری شب گذشته در همایش ملی «فلسفه فقه نظام ساز» در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: مفاهیمی که از حوزه علم کلام به علم اصول و فقه سرریز می شوند باید تبیین و فراوری شوند تا در علم فقه و اصول تکامل پیدا کنند.

وی افزود: مفهوم پرستش از علم کلام و علم فلسفه فقه و فلسفه اصول به درون علم اصول و علم فقه وارد می شود که در اصول به حجیت و در فقه در حکم پدیدار می شود؛ اگر فلسفه فقه را علمی ناظر به فقه و درجه دو بدانیم اصلی ترین مفهومی که باید بحث شود مفهوم حکم است که اگر در آن توسعه ایجاد نکنیم امکان گسترش فقه فراهم نمی شود و این توسعه در حکم ارتباط مستقیم با توسعه دامنه پرستش دارد.

رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم اظهار داشت: حد فقه کنونی پرستش را به معنای «در امان از عقوبت قطعیه» تفسیر کرده است و فقه احکام آحاد مکلفین را در حد تأمین از عقوبت خلاصه می کند؛ آیت الله خویی نیز در تعریف خود با اشاره به علم اجمالی منجز رسیدن به علم تفصیلی و دانستن از تکلیف فطعیه را علم فقه می داند.

وی اظهار داشت: اگر علم کلام علمی است که حدود توحید و الوهیت در آن مطرح می شود به هر میزان که گسترش پیدا می کند باید در فقه جاری و در این علوم فراوری شود؛ وقتی می توانیم پرستش را در دامنه حیات فردی و اجتماعی انسان روشن کنیم، نیاز به حکم برای پرستش داریم و برای اینکه بتوانیم احکام را مستند به شارع کنیم ننیاز به اصول داریم و محوری ترین چیزی که باید بحث شود حجیت است.

آیت الله میرباقری با تأکید بر اهمیت تحول در سه گانه پرستش، حجیت و حکم تصریح کرد: هر کجا که انسان اختیارش اعمال می شود نباید در آن جا غیر خدا را بپرستد و هیچ کجا اجازه شرک نداریم و این معنای توحید است؛ آیا انسان می تواند در قلب خود شرک داشته باشد؟ احکام پرستش خداوند در قلب و فهم و ارتکاب احتیاج به احکام دارد.

وی در ادامه افزود: اگر حوزه اختیار انسان از فرد به اجتماع رسید و لشکری جمع شد و در جهتی همکاری کردند که این یا پرستش خدا است یا خیر؛ اگر این لشکر به فتح اسلام کمک می کند که همه شریک هستند و اگر در جهت نیات شیطان است که دنیا پرستی است؛ سؤال اساسی دیگر اینکه جامعه برای پرستش شکل می گیرد یا برای تأمین نیازهای مشترک؟ ما بدون هیچ مستند دینی تعریف دوم را ارائه می کنیم که انسان «مدنی بالطبع» است و برای تأمین نیازهای خود تشکیل اجتماع می دهد.

آیت الله میرباقری تأکید کرد: تشکیل جامعه قطعا بر مبنای پرستش است که این پرستش یا پرستش خدای متعال بوده یا پرستش دنیا است و اگر دیدگاه اول را داشته باشیم، عرصه اجتماعی عرصه عرفیات است که یک نظارت شورای نگهبانی توسط فقه بر روی آن کافی است. 

وی با اشاره به ضرورت بحث از هستی اظهار داشت: اگر ما نتوانیم مفهوم پرستش را در علم کلام سامان دهیم که حیات اجتماعی بر مبنای پرستش شکل می گیرد و اگر این را نگفتیم انتظار نظامات اجتماعی دینی را نباید داشته باشیم. مرحوم نایینی در مقدمات قوی وارد شده اند اما وقتی به عرصه اجتماعی می رسند آن را عرصه «مالا نص فیه» می دانند که باید به عرفیات بسنده کنیم.

نماینده مجلس خبرگان رهبری اظهار داشت: اراده های انسانی هم باید خدا را بپرستند و دین خدا پرستی باید حاکم شود؛ پرستش تعطیل بردار نیست و وقتی عرصه دین را و دامنه فقه را تعیین کردیم نمی توانیم حکمت مستقل از وحی داشته باشیم.

وی با تأکید بر اینکه احکام رشد و نیات قلبی نیز باید بیان شود، تصریح کرد: ؛ مدارج رشد هم باید گفته شود و فقه در حوزه حیات فردی باید ارتقا پیدا کند و با این نگاه فعلی به حجیت نمی توان علم اصول را تکامل بخشید؛ اگر نتوانیم پرستش را از ابهام در بیاوریم فقه ما ربطی به کلام پیدا نمی کند و رسالت این کار فقه سرپرستی نظام است.

آیت الله میرباقری در پایان اظهار داشت: هیچ فقهی نداریم که عهده دار تکامل تاریخ باشد زیرا ولایت معصوم نسبت به تاریخ مطلقه است.