این قاتل بی‌صدا جان می‌گیرد/ هشدار! تمام راه‌های ورودی را نبندید

گروه اجتماعی خبرگزاری فارس،  همه ساله با فرارسیدن فصل سرما شهروندان سعی می کنند به هر طریقی منزل و محل کار خود را گرم کنند که البته کمی بی‌احتیاطی در نصب و راه اندازی وسایل گرمایشی و به ویژه وسایل گازسوز می‌تواند خطرات و حوادث بزرگی را رقم بزند.  با توجه به اینکه گفته می شود امسال زمستان سردی در پیش رو است؛ بهتر است  قبل از اینکه سرما بیشتر شود شهروندان با حوصله اقدام به نصب و راه‌اندازی وسایل گرمایشی کنند.

درغیر این صورت با فرارسیدن موج سرما، این کار با عجله صورت می‌گیرد و احتمال بروز خطا بیشتر خواهد شد. یکی از خطراتی که بی‌دقتی در این کار می‌تواند داشته باشد نشت گاز و خطر انفجار و آتش‌سوزی است. استفاده از وسایل نامناسب و فرسوده این خطر را افزایش می‌دهد.

برای جلوگیری از کاهش خطرات گاز گرفتی، توصیه های ایمنی، استفاده از وسایل استاندارد و...  با سیدجلال ملکی سخنگوی سازمان آتش نشانی و عضو هیات مدیره سازمان آتش نشانی به گفت و گو نشستیم.

با شروع فصل سرما میزان گازگرفتگی و مرگ ومیر ناشی از این حادثه در شهر زیاد می شود؟ شهروندان باید چه اقداماتی برای کاهش این خطرات در شهر انجام دهند؟

در هنگام خرید وسایل گرمایشی حتما از استاندارد بودن وسایل اطمینان حاصل کنید

اگر قصد خرید وسیله گرمایشی و گازسوز جدیدی دارید، حتماً از انواع استاندارد تهیه کنند. خیلی به تبلیغات اعتنا نکنید و تحقیقات لازم را انجام داده و آنهایی که کیفیت بهتری داشته و خدمات بهتری ارائه می‌دهند را انتخاب کنید. شهروندان برای نصب وسایل جدید بهتر است از نمایندگی مجاز بخواهند تا این کار را برای آنها انجام دهند.

اگر قصد استفاده از وسایل سال‌های گذشته را دارند ، قبل از نصب آنها را از نظر ظاهری و سلامت کامل دستگاه چک کرده و هر قسمتی که نیاز به تعویض یا مرمت دارد انجام دهند و حتما از قطعات باکیفیت استفاده شود. در این خصوص شیشه بخاری‌ها بسیار حائز اهمیت است. اگر آنها شکسته یا ترک برداشته است حتماً نسبت به تعویض آن اقدام کنند.

چه کارهای باعث  بریده و زخمی شدن شیلنگ و انتشار گاز در محیط می شود؟ شلینگ مخصوص گاز باید چه ویژگی داشته باشد؟

شهروندان اگر تخصص و تبحری در نصب و راه اندازی وسایل گازسوز ندارند از افراد حرفه‌ای و با تجربه کمک بگیریند. از بست‌های مناسب استفاده کنند. بست مخصوص گاز، فلزی و پهن است و کارائی لازم را دارد. از بستن سیم یا مفتول به جای بست خودداری شود. این کار می تواند باعث بریده و زخمی شدن شیلنگ و انتشار گاز در محیط شود.

حداکثر طول شیلنگ گاز نباید بیش از 5/1 متر باشد/به جای شیلنگ از لوله‌های مسی استفاده شود

از شیلنگ مخصوص گاز استفاده شود. شیلنگ مخصوص گاز، دو یا چند لایه است و فرمول ساخت آن به گونه‌ای است که مقاومت لازم را در برابر عبور جریان گاز در مدت زمان طولانی را دارد. اما شیلنگ‌های متفرقه مثل شیلنگ آب این مقاومت را ندارد و پس از مدتی دچار خوردگی و ساییدگی  و باعث نشت گاز می شود.

حداکثر طول شیلنگ گاز نباید بیش از 5/1 متر باشد و برای مواردی که متراژ بیشتری نیاز دارید بهتر است به جای شیلنگ از لوله‌های مسی استفاده شود.
بعد از نصب، برای اطمینان از عملکرد درست خود، تمام قطعات، بست‌ها و طول شیلنگ گاز را با محلول آب و کف چک کرده و از عدم نشت گاز اطمینان حاصل شود. هرگز برای این کار از شعله کبریت یا فندک استفاده نکنید.

در خصوص  خطر مسمومیت با گاز کشنده مونوکسیدکربن توضیح دهید؟ 

خودرویی که به مدت طولانی در محیط بسته روشن بماند می تواند باعث تولید گاز کشنده می شود

ببینید گذشته از خطر نشت گاز و انفجار و آتش سوزی در نصب و راه اندازی وسایل گرمایشی، خطر دیگری در این زمینه همواره شهروندان را تهدید می‌کند که فقط مخصوص وسایل گازسوز نیست و هر وسیله گرمایشی یا حتی غیرگرمایشی که به نوعی شعله‌ای در آن وجود دارد  و اکسیژن محیط را مصرف می‌کند عامل بروز این خطر است  و آن، خطر مسمومیت با گاز کشنده مونوکسیدکربن ((CarbonMonoxide است. انواع بخاری‌های گازی، نفتی، شومینه، پکیج، آبگرمکن و ... از جمله این وسایل است. حتی خودرویی که به مدت طولانی در محیط بسته روشن بماند می تواند باعث تولید این گاز کشنده شود. همان گازی که از آن به عنوان قاتل خاموش یا مرگ خاموش یاد می‌شود.

این گاز به دلیل کاهش اکسیژن در محیط به وجود می آید. یعنی اگر در محیطی که یک وسیله شعله دار وجود دارد و راه مناسبی برای ورود هوا نباشد به زودی در آن محل گاز مونوکسید کربن تولید و منتشر می شود. اگر تمام عناصر تشکیل دهنده آتش (حرارت، ماده سوختنی و اکسیژن) به نسبت مناسب و کافی کنار هم وجود داشته باشد، مشکل خاصی ایجاد نمی شود اما خطر واقعی زمانی است که به هر دلیلی اکسیژن محیط کاهش پیدا کرده و گاز مونوکسید کربن (CO) تولید و منتشر می شود. اگر اکسیژن بطور کامل قطع شود باعث خاموش شدن سریع شعله آتش شده و خطری ندارد اما کاهش اکسیژن خطرات زیادی دربر دارد.

این گاز در چه بازه زمانی باعث بروز مرگ می شود؟ نشانه های مسمومیت باز گاز مونوکسید کربن چیست؟

گاز مونوکسید کربن  در کمتر از 1 ساعت فرد را از پای خواهد انداخت/نشانه‌های مسمومیت با این گاز بسیار شبیه سرماخوردگی است

گاز مونوکسید کربن ((CO با فرمول شیمیایی یک اتم کربن و یک اتم اکسیژن حاصل سوختن ناقص کربن است. این گاز بی‌بو، بی‌رنگ، بدون مشخصه خاص و کمی سبک‌تر از هواست و به دلیل قابلیت انتشار بسیار بالایی که دارد به سرعت تمام فضای محیط را انباشته می‌کند و همه حاضرین را در معرض مسمومیت قرار می‌دهد. میل ترکیبی این گاز با هموگلوبین خون 250 تا 300 برابر بیشتر از میل ترکیبی اکسیژن با هموگلوبین است. وظیفه هموگلوبین، رساندن اکسیژن به بافت‌ها و اندام‌های بدن است که به محض ورود ملکول مونوکسیدکربن، در کنار هموگلوبین قرار گرفته و اجازه اکسیژن رسانی به اندام ها را نمی‌دهد و به سرعت فرد دچار مسمومیت می‌شود. بیشترین حد مجاز این گاز در محل زندگی انسان PPM 9 است و هرچه میزان آن بیشتر شود ریسک خطر بالاتر می‌رود تا آنجا که اگر این میزان به PPM 1600 برسد در کمتر از 1 ساعت فرد را از پای خواهد انداخت.

از آنجایی که نشانه‌های مسمومیت با این گاز بسیار شبیه سرماخوردگی است، بسیاری آن را جدی نمی‌گیرند تا به مرحله بحرانی می‌رسد. از اولین نشانه‌های مسمومیت با این گاز، ایجاد حالت ضعف و سستی در بدن و در ادامه سردرد، درد شکمی، سرگیجه، تهوع و استفراغ، ایجاد حالت دوبینی و تنفس‌های سریع و کوتاه است و اگر افراد کماکان در این محیط آلوده باقی بمانند در حالت تشنج، بیهوشی و حتی کما قرار گرفته و در نهایت مرگ پدیدار می‌شود. در برخورد با افراد آسیب‌دیده با این گاز ضمن تماس فوری با نیروهای امدادی (آتش‌نشانی و اورژانس) به سرعت فرد مسموم را از محل خارج کرده و به فضای باز منتقل کنید و اگر شدت مسمومیت بالاست آنان را به مراکز درمانی منتقل کنند. سپس در و پنجره ها را باز کرده و تمام منابع گازسوز و شعله دار محیط را خاموش کنید و حتماً توسط افراد متخصص مسأله را بررسی و منبع تولید و انتشار این گاز را بیابید و نسبت به رفع آن اقدام کنید تا از تکرار آن جلوگیری شود.

همانطور که در ابتدای سخن عرض کردیم، حوادث گازگرفتگی از آن حوادثی است که تنها با کمی دقت می‌توان از بروز آن جلوگیری کرد و برعکس، کمی بی‌احتیاطی می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد. 

توضیح دهید شهروندان باید چه اقداماتی برای جلوگیری از بروز حادثه انجام دهند؟

هرگز تمام راه های ورودی هوا را نبندید/شومینه بیشتر از سایر وسایل می‌تواند حادثه‌ساز شود

ببینید اگر از وسایل شعله‌دار استفاده می‌کنید، هرگز تمام راه های ورودی هوا را نبندید و حتماً مسیر مناسبی را برای ورود اکسیژن و هوای تازه به محیط در نظر بگیرید. نیازی نیست که تمام در و پنجره‌ها را باز بگذارید، بخشی از پنجره یا زیر در واحد کافی است. هرچه مسیر ورود هوا به وسیله گرمایشی نزدیک تر باشد، بهتر است.

شومینه از وسایلی است که بیشتر از سایر وسایل می‌تواند حادثه‌ساز شود. این وسیله علاوه بر اینکه گرمای زیادی را به هدر می‌دهد، مقدار بیشتری گاز را نیز وارد منزل می‌کند. جنبه تزئیناتی این وسیله بیشتر از گرمایشی آن است. اگر از پکیج استفاده می‌کنید بهتر است از انواع فن‌دار باشد که به وسیله آن، آلاینده‌ها را به خارج هدایت می‌کند.

پکیج و آبگرمکن دیواری مقدار زیادی اکسیژن مصرف می‌کند و درصورت تامین نشدن هوای مناسب، به سرعت محیط را با کاهش اکسیژن مواجه می‌کند. پس بهتر است این وسیله در خارج از محیط منزل مثلاً در بالکن یا محلی که مستقیم به فضای آزاد راه دارد نصب شود.نقص در سیستم دودکش‌ها از مهم ترین عوامل تولید و انتشار این گاز کشنده است، پس توصیه‌های ایمنی مربوط به نصب اصولی آنها را به کار ببندید.

قبل از نصب بخاری از باز بودن مسیر دودکش‌های داخل دیوار اطمینان حاصل کنید. به این منظور می‌توانید از سطح پشت‌بام یک وزنه کوچک را با ریسمان به داخل دودکش فرستاده و اگر تا انتها پایین آمد نشان دهنده باز بودن مسیر است.دودکش های داخل دیوار از جنس سیمانی بوده و باید تا انتها بالا رفته باشد و از سطح بام نیز 80 سانتی‌متر بالاتر آمده باشد و حدود 1 متر نیز از دیوار جانبی فاصله داشته باشد و در انتها کلاهک H نصب شود. وجود این کلاهک علاوه بر اینکه مانع ورود باد و طوفان و شاخ و برگ درختان به داخل دودکش می‌شود به خروج بهتر آلاینده‌ها نیز کمک می‌کند.

از مکش مناسب دودکش‌ها اطمینان حاصل کنید. به همین منظور می‌توانید تکه‌ای کاغذ روشن کرده و آنرا مقابل ورودی دودکش روی دیوار قرار دهید. اگر دودکش بخاری صحیح کار کند باید شعله به سمت داخل دود کش کشیده شود. بهترین نشانه برای کارکرد صحیح دودکش ها این است که بدنه آن ها همواره باید داغ باشد. سرد بودن دودکش بخاری، زمانی که روشن است و همچنین زرد و نارنجی بودن شعله بخاری از نشانه های تولید این گاز خطرناک است که باید بررسی شود.هرگز از دودکش های شکسته یا دودکش های نامناسب مثل لوله پولیکا یا قوطی های فلزی به جای دودکش سیمانی داخل دیوار استفاده نکنید.
کسانی که به شغل ساختمان سازی مشغول هستند با توجه به وجدان کاری خود، لوله های سیمانی با کیفیت و سالم داخل دیوارها قرار دهند که باعث انتشار این گاز کشنده به داخل منازل نشود.در داخل واحد و برای وسایل گرمایشی و شعله دار، فقط از دودکش های ورق سفید گالوانیزه استفاده کنید. این دودکش ها مقاومت فیزیکی بیشتری دارند و به خوبی داخل هم چفت می شوند اما دودکش های متفرقه مثل آلومینیومی، آکاردئونی، فنری و ... این خاصیت را ندارند و به مرور دچار نقص شده و گاز مونوکسید کربن را به داخل محیط منتشر می کنند ضمن اینکه به دلیل خاصیت ارتجاعی دودکش های فنری به سهولت از محل اتصال خود خارج می شوند و به مرور منافذ ریزی در آنها پدیدار می شود که می تواند باعث انتشار آلاینده ها در محیط شود.

شیب منفی دودکش به هیچ عنوان مورد تایید کارشناسان نیست

از حداقل زانوئی در نصب دودکش های داخل واحد استفاده کنید.بهترین وضعیت برای نصب دودکش ها، حالت عمود یا قائم است که در این حالت آلاینده ها به سهولت خارج می شوند و هرچه شیب دودکش پایین تر رود خروج آلاینده ها سخت تر خواهد شد.

شیب منفی دودکش به هیچ عنوان مورد تایید کارشناسان نیست و اگر به هر دلیلی مجبور شدید که بخشی از دودکش ها را به صورت افقی نصب کنید (البته کارشناسان این حالت را توصیه نمی کنند) حتماً پس از آن قسمت دو الی سه برابر مقدار افقی باید به صورت عمودی دودکش نصب شود تا نقص ناشی از آن جبران شود.

هر وسیله گرمایشی و شعله دار نیاز به یک دودکش مجزا دارد و از به کاربردن دودکش های مشترک برای دو یا چند وسیله خودداری کنید.از بکارگیری دودکش های غیر هم سایز و غیر هم قطر خودداری کنید و بهتر است که دودکش ها هم قطر باشند تا به خوبی داخل هم چفت شوند.

از تغییر دادن اندازه دهانه خروجی دودکش ها خودداری کنید. گاهی مشاهده می شود که افراد، دهانه خروجی دودکش های روی دیوار با موانعی کوچک می کنند که به اصطلاح، هوای گرم کمتری خارج شود که این عمل باعث انباشت گازهای خطرناک داخل دودکش و انتشار آن به داخل محل می شود.از قرار دادن انتهای دودکش ها در فضای درز انقطاع ساختمان خودداری کنید. این گاز به سادگی از ترک ها و شکستگی های روی دیوار حتی در واحدهای دیگر وارد منزل می شود.

از قرار دادن انتهای دودکش ها در سطل آب خودداری کنید. این گاز در آب حل نشده و تنها باعث مسدود شدن مسیر خروجی آن شده و گاز از طریق دیگر خارج و وارد فضای داخلی محیط می شود.

وجود دستگاه های هشدار دهنده گاز مونوکسید کربن در محیط تا حد بسیار زیادی می تواند به کاهش خطرات و حوادث ناشی از این گاز کمک کند. در انتخاب این دستگاه ها دقت کنید.بعضی از این وسایل کیفیت و کارایی لازم را ندارد. به تازگی برخی انواع اروپایی و ترکیه ای به بازار آمده که استانداردهای لازم را دارا است.
بخاری های بدون دودکش (هرچند بعضی از آنها استاندارد هستند) اما برای نصب در منازل و به ویژه اتاق خواب مناسب نیستند. اگرچه آنها قطعه ای به نام (ODS) که درصورت کاهش اکسیژن شعله را قطع می کند، اما باید بدانیم که این قطعه نیز احتمال خرابی و نقص وجود دارد و در این صورت باعث انتشار این گاز کشنده در محیط خواهد شد. استفاده از این بخاری ها در مغازه ها و فروشگاه ها و نقاطی که در و پنجره ها باز است و هوا در آن جریان دارد و کسی شب ها در آن مکان نمی خوابد منعی ندارد.

 همیشه با کمی احتیاط و صرف اندکی هزینه بیشتر می توان جلوی بسیاری از این حوادث را گرفت. بیشتر مردم برای خرید منزل جدید به همه مسایل اهمیت می دهند اما به مسایل ایمنی ساختمان که از مهم ترین و حیاتی ترین مسایل زندگی ماست توجهی نمی کنند. بسیاری افراد صدها هزار تومان برای خرید یک دستگاه بخاری و یا چند میلیون تومان برای ساخت یک شومینه زیبا هزینه می کنند اما از هزینه چند هزار تومان برای تجهیز و نصب آن (شیلنگ، بست و دودکش مناسب) خودداری می کنند و آسیب می بینند. باید به این باور برسیم که نتیجه رعایت یا عدم رعایت اصول ایمنی متوجه خود ماست پس باید در اجرای این اصول کوشا باشیم.