غبارروبی از دلها

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، روز نهم ذی الحجه روز عرفه است و فردای این روز عیدقربان است؛ عرفه در میان مسلمانان دارای جایگاه ویژه است و مردم خود از روزها قبل آماده می کنند تا بتوانند این روز را به بهترین شکل درک کنند و از اعمال آن بهرهمند شوند.

اگرچه که روزی که انسان در آن مبتلا به گناه نشود و یا حتی گناهان گذشته وی بخشوده شود، شیرینی بسیار دلچسبی دارد و عید حقیقی برای بنده گناه کار بخشوده است؛ همچون زندانی که از زندان آزاد شده و یا خطاکاری که مجازاتش بخشوده شده؛ چه چیزی جذاب تر و شیرین تر از این اتفاق ممکن است برای انسان گناه کار باشد؟

بنابراین عرفه برای مردم از هر روزی مهم تر است و آروزی سعادت را از خداوند متعال مسالت می کنند؛ از طرفی فرصت راز و نیاز با معبود خود حدیث مفصلی است که توفیق و فرصت آن بیش از همه در عرفه محیا می شود؛ روزی که انسان دور از همه ی هیاهو ها زانوی خم می کند و در گوشه ای با سایر مردم به عبادت می پردازد و با خالق نجوا می کند.

روزی که مردم جهان به درگاه الهی روی می آوردند و پس روزها آلوده شدن به غبار دنیا و فراموش کردن یاد خدا باردیگر از دنیا فاصله می گیرند و تمام تمرکز خود را بر عبادت قرار می دهند.

این ایام که هر لحظه انسان مدرن گرفتار بمباران تبلیغات مادی شده است و حتی فرصت تمرکز بر روی خود را ندارد، تنها شدن و خاموش کردن ذهن از دنیا غنیمت است؛ آنقدر سرعت تحولات و رپرتاژ تبلیغات در دنیا زیاد شده است که گاه انسان فراموش می کند که هدف از زندگی چیست و به دنبال چیست؟

بنابراین انتخاب این روزها توسط خداوند متعال دارای حکمت های بسیاری است که برای ما پوشیده است، اما شاید بتوان یکی از دلایل آن را همان که ذکر شد بیان کرد؛ به عبارتی رها شدن از دنیا و نجات یافتن از روزمرگی برای تمرکز بر خود و خدای متعال.

آنگاه که عرفه نامیده شد

در این که چرا عرفه نامگذاری شده است، مطالب بسیاری وجود دارد.

از امام صادق(ع) سؤال شد: عرفات را چرا عرفات نامیده‌اند؟

حضرت فرمود: «جبرئیل، حضرت ابراهیم را روز عرفه به این مکان آورد، چون ظهر فرا رسید، جبرئیل گفت: ای ابراهیم! به گناه خود اعتراف کن و مناسکت را بیاموز! چون جبرئیل گفت اعتراف کن! این سرزمین عرفات نامیده شد».[1]

البته از نظر لغوی نیز به چرایی نامگذاری عرفه نیز احتمالاتی مطرح شده است؛

 عرفه کلمه‌ای عربی، به معنای فهم و شناختن چیزی همراه با تفکر و تدبر در آثار آن است. نام عرفه، از سرزمین عرفات (جایی در مکه که باید در این تاریخ در آن وقوف کرد) گرفته شده و گفته‌اند عرفات را از آن رو عرفات خوانده‌اند که زمینی مشخص و شناخته‌شده در میان کوه‌ها است.

آثار کهن مکه‌شناسی، مانند اخبار مکه، برای اشاره به سرزمین عرفات از کلمه «عرفه» نیز استفاده کرده‌اند. سخاوی تاریخ‌نگار قرن دهم قمری اهل مکه معتقد است که کلمه عرفات مانند «قصبات» (یعنی جمع) است و به هر نقطه‌از آن منطقه، «عرفه» گویند و نام کل منطقه، «عرفات» است.

در قاموس اسلامی این روزجایگاه بسیار مهمی دارد و سفارش بسیاری بر طلب آمرزش از خداوند متعال و عبادت به درگاه عبودیت نقل شده است؛ در منابع آمده است:

امام علی ‏علیه السلام :
مِنَ الذُّنوبِ ذُنوبٌ لاتُغفَرُ إلّا بِعَرَفَاتٍ
برخی از گناهان جز در عرفات بخشوده نمی‏شوند[2]

امام صادق‏ علیه السلام :
تَخَیَّر لِنَفسِکَ مِنَ الدُّعاءِ ما أحبَبتَ واجْتَهِد ، فإنَّهُ (یَومَ عَرَفَه) یَومُ دُعاءٍ و مَسألَهٍ
هر چه می‏خواهی برای خود دعا بخوان و [در دعا کردن] بکوش که آن روز [روز عرفه ]روز دعا و درخواست است[3]

روایات متعددی در تبیین اهمیت این روز و جایگاه عبادت در روز عرفه آمده است که در گنجایش این مطلب نیست اما این حجم از روایات نشان از اهمیت چنین روزی دارد؛ از طرفی روایات مذکور از نظر محتوایی نیز به خاص بودن روز عرفه پرداخته است به حدی که بخشش برخی گناهان را تنها منوط به توبه در عرفه کرده است.

این چنین احادیث نشان می دهد که اگر بخواهیم برای توبه کامل روز خاص و ویژه ای مشخص کنیم باید به عرفه اشاره کرد؛ اگرچه که بر اساس اصول اسلامی هر لحظه و هر مکان درگاه الهی توبه انسان را پذیرا است و نباید انسان توبه را به تاخیر بیندازد اما شاید بتوان گفت که در روز عرفه بتوان از تمامی گناهان گذشته در صورت عدم بخشش، طلب توبه کرد؛ بنابراین نگاه به این روز به عنوان فرصتی مهم باید برشمرده شود و از آن کمال استفاده را برد.

از طرفی دیگر و بعد دیگر این روز توجه به درگاه الهی به عنوان تنها راه سعادت اشاره کرد؛ به عبارتی گره گشایی از مشکلات باید از خداوند متعال باشد و نه از بندگان گناه کار وی، بنابراین در این روز به دنبال امور مادی رفتند و درخواست از مردم برای حل مشکلات روزمره کار خطایی است؛ در این زمینه روایاتی نقل شده است:

 حضرت زین العابدین(علیه‌السلام) در روز عرفه صدای گدایی را شنید که از مردم درخواست کمک می‌کرد، به او فرمود: وای بر تو، آیا در این روز از غیر خدا درخواست می‌کنی؟! و حال آنکه برای بچه‌های در رحم، در این روز امید می‌رود که احسان خدا شامل حالشان گردد و سعادتمند شوند.

این توبیخ از سوی امام معصوم(ع) نشان می دهد که درخواست های مادی و دنیوی از بندگان در این روز شایسته نیست و در حقیقت باید به درگاه الهی رفت و سعادتمندی را طلب کرد.

امید است تا توفیقات این روز نصیب همه شود و بتوان سعادتمندی را در این روز پاداش گرفت.

[1] -  اصول کافى ج 74، ص 402

[2] - دعائم الاسلام ، ج 1 ، ص 294 .

[3] - التهذیب الأحکام ، ج 5 ، ص 182 .