آیا قرآن قابل فهم است؟

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا،آیا تا کنون در حل مسائل پیچیده‌ی زندگی درمانده ­ای؟ آیا شده که ندانی کدام روش در ارتباط با دیگران، علی الخصوص در روابط بین اعضای خانواده بهتر و کارآمدتر است؟ آیا پیش آمده که حتی مراجعه به کتب روانشناسی و مشاوره ­های کارشناسان از سردرگمی تو نکاسته باشد؟ آیا سعی کرده ­ای به ریسمانی چنگ بزنی که احتمال سقوط و اشتباهت را منتفی سازد؟ و آیا برای یافتن راه حل به قرآن مراجعه کرده­ای؟ کتابی که خالق انسان برای هدایت و رستگاری او توسط امین­ترین افراد فرستاده است؟ نامه­ای از جانب مهربان­ترین مهربانان، خطاب به کسانی که بیش از مادرشان به آن­ها عشق می­ورزد.

شاید بگویی مگر ما می­توانیم قرآن را بفهمیم؟ مگر جز معصوم بر معارف این کتاب الهی دست می­یابد؟ ما انسان­ های معمولی نهایتا بتوانیم با قرائت متن زیبای آن، آرامش خاطری به دست آورده و ثوابی به عنوان ره­توشۀ آخرت برگیریم و نثار اموات و درگذشتگان کنیم. اما به کارگیری آن در متن زندگی، مستلزم فهم آیات الهی است که از عهده­ی ما خارج است.

لکن باید گفت این اعتقاد درست نیست. دلیل آن هم آیاتی از خود قرآن کریم است.  

«وَ لَقَدْ يَسَّرْنَاالْقُرْءَانَ لِلذِّكْرِ فَهَلْ مِن مُّدَّكِر»(قمر-17)

(و ما قرآن را براى وعظ و اندرز بر فهم آسان كرديم آيا كسى هست كه از آن پند گيرد؟)

آسان كردن قرآن براى ذكر به این منظور است كه آن را طورى به شنونده القاء كند و به عباراتى در آورد كه فهم مقاصدش براى عامه و خاصه و براى فهم‏هاى ساده و عميق آسان باشد، هر يك به قدر فهم خود چيزى از آن بفهمد.( طباطبایی، المیزان، ج1، ص4)

از طرف دیگر قرآن کریم بیش از صد مورد انسان‌ها را با عناوین یاایهاالناس، یا بنی‌آدم، یا ایها الإنسان، یا ایها الذین آمنوا، یا اهل الکتاب، یا ایها الذین اوتوا الکتاب، یا بنی‌اسرائیل مورد خطاب قرار داده با این وجود چگونه می­توان پذیرفت که قرآن برای مخاطبانش قابل درک نباشد؟

علاوه بر این در آیات بسیاری از قرآن کریم، خداوند انسان‌ها را به تفکر و تدبر در این کتاب آسمانی دعوت نموده است.

«أَفَلَمْ يَدَّبَّرُوا الْقَوْلَ أَمْ جَاءَهُمْ مَا لَمْ يَأْتِ آبَاءَهُمُ الْأَوَّلِينَ»(مؤمنون-68)

(آیا در این سخن (خدا و قرآن بزرگ) فکر و اندیشه نمی‌کنند (تا حقانیت آن را درک کنند) یا آنکه کتاب و رسول تنها بر اینان آمده و بر پدران پیشین آنها نیامده؟)

و در برخی موارد نیز آن‌ها را به‌علت عدم تفکر و تدبردر آیات قرآن سرزنش می‌نماید.

«أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَىٰ قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا»(محمد-24)

(آیا منافقان در آیات قرآن تفکر نمی‌کنند یا بر دلهاشان خود قفل‌ها (ی جهل و نفاق) زده‌اند.)

البته این بدان معنا نیست که همه­ی مفاهیم متعالی قرآن توسط همه­ی انسان­ها با هر میزان از فهم و شعور قابل درک است؛ بلکه آن­چه در پی بیانش هستیم اصل فهم پذیری این کتاب مقدس است. اما مسلم است که دریافت عمق مفاهیم آن طهارت و صفای باطن می­طلبد.

«لَا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ»(واقعه-79)

(که جز پاکان بدان دست نیابند.)                                   

طهارت، امری است قابل زیادت و نقصان. هرچه درون انسان طهورتر باشد ظرفیت دریافت معارف عمیق­تری را پیدا می­کند و مسلما اعلی درجه­ی طهارت را تنها در معصومین(علیهم السلام) می­توان یافت که به منبع لایزال الهی متصلند و جانشان از تجلیات رحمانی لبریز است.

جان رسول خدا(صلی الله علیه و اله وسلم)و اهل بیت(علیهم السلام) که از کوچکترین ناپاکی، مبراست آکنده از معارف ناب این کتاب آسمانی است و همین امر سبب گردیده که خداوند خطاب به ایشان میفرماید:

 « وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ»(نحل-44)

 (به سوى تو ذكر (قرآن) را فرو فرستاديم، تا براى مردم آنچه را كه برايشان نازل شده روشن بيان كنى.) 

اما همان­طور که بیان شد این امر مانعی برای دریافت معانی وحیانی نسبت به سایر انسان­ها نیست؛ چرا که آنان نیز به هر مقدار که به تزکیه نفس بپردازند بهرۀ بیشتری از این نعمات الهی خواهند برد.

آزاده ابراهیمی فخاری