گزینه استراتژیک ایران در برنامه هسته‌ای
دولت بایدن بعد از هشت روز سکوت برجامی، موضع خود را درباره بازگشت به توافق هسته‌ای سال ۱۳۹۴ اعلام کرد؛ توافقی که دونالد ترامپ در اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۷ از آن خارج شده بود. دیدگاه غالب میان دیپلمات‌های دولت دوازدهم این بود که ورود یک دولت دموکرات به کاخ سفید، باعث خواهد شد امریکا به تعهدات خود برگردد.
به گزارش خبرگزاری رسا، وزیر خارجه بایدن بـه ۳۳ مـاه خوش‌بینی درباره بازگشت یک دولت دموکرات به برجام مهر بطلان زد و گفت که اگر «اول ایران» به تعهدات برجامی خود برگردد امریکا نیز همان کار را انجام خواهد داد و به برجام بازخواهد گشت. محمدجواد ظریف به طعنه گفته که «ما در داخل برجام هستیم و آن کسی که خارج شده باید (به برجام) برگردد» تا چشم‌انداز یک چالش هسته‌ای با دولت تازه‌کار بایدن بیش از هر موقع دیگری نمایان شود. تهران هشدار داده که اگر تا ۲۱ فوریه (دوم اسفند ۹۹) تحریم‌ها لغو نشود، اجرای پروتکل الحاقی را متوقف خواهد کرد، اما فراتر از این، موضع دولت بایدن نشان می‌دهد که ایران نیازمند بازتعریف استراتژیک در برنامه هسته‌ای، در صورت تداوم اصرار امریکا بر سیاست «اول ایران» است.
دولت بایدن بعد از هشت روز سکوت برجامی، موضع خود را درباره بازگشت به توافق هسته‌ای سال ۱۳۹۴ اعلام کرد؛ توافقی که دونالد ترامپ در اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۷ از آن خارج شده بود. دیدگاه غالب میان دیپلمات‌های دولت دوازدهم این بود که ورود یک دولت دموکرات به کاخ سفید، باعث خواهد شد امریکا به تعهدات خود برگردد. تصویری که محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه از بازگشت دولت بایدن در ذهن دارد نیز بازگشتی صاف و ساده است: «برای اجرای تعهدات امریکا مذاکره‌ای صورت نخواهد گرفت. بعد از اینکه امریکا تعهدات خود را انجام داد، می‌آید و در داخل ۱+۵ برجام می‌نشیند، آن وقت می‌شود عضوی از کمیسیون مشترک برجام.» اما همانطوری که وال‌استریت‌ژورنال دیروز نوشته، موضع‌گیری روز پنج شنبه آنتونی بلینکن نشان داد دولت جو بایدن مسیر دشواری برای بازگشت به برجام دارد و مسئله رفع تحریم‌ها موجب می‌شود بازگشت یک‌شبه به این توافق امکانپذیر نباشد. بلینکن که روز پنج شنبه در اولین اظهارنظر عمومی در مورد ایران سخن می‌گفت، تصریح کرد: «اگر ایران به تعهدات خود تحت برجام به طور کامل عمل کند، ایالات متحده نیز همان کار را انجام خواهد داد و به برجام بازخواهد گشت.»معنی دیگر این جمله بلینکن این است که «اول ایران» است که باید به تعهدات برجامی خود برگرد. محمدجواد ظریف که به آنکارا سفر کرده بود، بلافاصله به این موضع واکنش نشان داد و تأکید کرد «اول امریکا» است که بایستی به برجام برگرد، نه ایران: «ما که در داخل توافق هستیم و آن کسی که خارج شده باید برگردد.» ظریف افزود: «این را تأکید می‌کنم که امریکا از برجام خارج شده و تعهدات خود را نقض کرده است و اکنون هم وظیفه امریکاست که به برجام بازگردد و تعهدات خود را اجرا کند. به محض اینکه امریکا تعهداتش را اجرا کند و ما نفع اجرای این تعهدات را ببینیم ما هم تعهدات خود را به طور کامل اجرا می‌کنیم.»ظریف افزود: «امید‌هایی که اعضای جدید دولت امریکا دارند و ادعا می‌کنند ایران باید به توافق برگردد، نه منطقی است و نه هیچ‌گاه عملی خواهد شد.» وزیر امور خارجه همچنین در توئیتی از کابینه تازه امریکا خواست که «شکست حداکثری ترامپ» را فراموش نکند و تأکید کرد: «ایالات متحده برجام را نقض کرد، انتقال مواد غذایی و دارو را برای ایرانی‌ها مسدود کرد و پایبندان به قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت را تنبیه کرد، اما ایران در طول مدت این افتضاح‌کاری زشت به برجام پایبند ماند و تنها تدابیر جبرانی از قبل پیش‌بینی‌شده را اتخاذ کرد.»
دولت بایدن بعد از هشت روز سکوت برجامی، موضع خود را درباره بازگشت به توافق هسته‌ای سال ۱۳۹۴ اعلام کرد؛ توافقی که دونالد ترامپ در اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۷ از آن خارج شده بود. دیدگاه غالب میان دیپلمات‌های دولت دوازدهم این بود که ورود یک دولت دموکرات به کاخ سفید، باعث خواهد شد امریکا به تعهدات خود برگردد. تصویری که محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه از بازگشت دولت بایدن در ذهن دارد نیز بازگشتی صاف و ساده است: «برای اجرای تعهدات امریکا مذاکره‌ای صورت نخواهد گرفت. بعد از اینکه امریکا تعهدات خود را انجام داد، می‌آید و در داخل ۱+۵ برجام می‌نشیند، آن وقت می‌شود عضوی از کمیسیون مشترک برجام.» اما همانطوری که وال‌استریت‌ژورنال دیروز نوشته، موضع‌گیری روز پنج شنبه آنتونی بلینکن نشان داد دولت جو بایدن مسیر دشواری برای بازگشت به برجام دارد و مسئله رفع تحریم‌ها موجب می‌شود بازگشت یک‌شبه به این توافق امکانپذیر نباشد. بلینکن که روز پنج شنبه در اولین اظهارنظر عمومی در مورد ایران سخن می‌گفت، تصریح کرد: «اگر ایران به تعهدات خود تحت برجام به طور کامل عمل کند، ایالات متحده نیز همان کار را انجام خواهد داد و به برجام بازخواهد گشت.»معنی دیگر این جمله بلینکن این است که «اول ایران» است که باید به تعهدات برجامی خود برگرد. محمدجواد ظریف که به آنکارا سفر کرده بود، بلافاصله به این موضع واکنش نشان داد و تأکید کرد «اول امریکا» است که بایستی به برجام برگرد، نه ایران: «ما که در داخل توافق هستیم و آن کسی که خارج شده باید برگردد.» ظریف افزود: «این را تأکید می‌کنم که امریکا از برجام خارج شده و تعهدات خود را نقض کرده است و اکنون هم وظیفه امریکاست که به برجام بازگردد و تعهدات خود را اجرا کند. به محض اینکه امریکا تعهداتش را اجرا کند و ما نفع اجرای این تعهدات را ببینیم ما هم تعهدات خود را به طور کامل اجرا می‌کنیم.»ظریف افزود: «امید‌هایی که اعضای جدید دولت امریکا دارند و ادعا می‌کنند ایران باید به توافق برگردد، نه منطقی است و نه هیچ‌گاه عملی خواهد شد.» وزیر امور خارجه همچنین در توئیتی از کابینه تازه امریکا خواست که «شکست حداکثری ترامپ» را فراموش نکند و تأکید کرد: «ایالات متحده برجام را نقض کرد، انتقال مواد غذایی و دارو را برای ایرانی‌ها مسدود کرد و پایبندان به قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت را تنبیه کرد، اما ایران در طول مدت این افتضاح‌کاری زشت به برجام پایبند ماند و تنها تدابیر جبرانی از قبل پیش‌بینی‌شده را اتخاذ کرد.»
فراتر از برجام، بدون چشم‌انداز برجام
مشروط شدن بازگشت امریکا به اجرای تعهدات ایران، تنها بخشی از سخنان وزیر خارجه امریکا بود. بلینکن علاوه بر تأکید بر اینکه «اگر ایران به تعهداتش در برجام برگردد، ایالات متحده هم همین کار را خواهد کرد» این را هم گفت که تازه بعد از بازگشت دو طرف به برجام، امریکا دنبال «توافقی بلندمدت‌تر و مستحکم‌تر» خواهد بود. وزیر خارجه امریکا با بیان اینکه «تا رسیدن به توافق با ایران، فاصله زیادی وجود دارد»، افزود: «این توافق میتواند زمینه‌ای برای ایجاد یک توافق طولانی‌تر که دیگر مسائل تنشزا در روابط با ایران را برطرف کند، باشد.» هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان در گفتگو با رویترز خبر داده که قدرت‌های اروپایی به زودی گفتگو با واشنگتن درباره برجام را شروع خواهند کرد و در رویکردی مشابه با رویکرد وزیر خارجه امریکا، اضافه کرده: «با این حال روشن است که ایران باید به تعهداتش احترام بگذارد و به موارد کنونی نقض توافق پایان دهد.»
اماانوئل ماکرون رئیس‌جمهور فرانسه هم دیروز عصر خواستار مشارکت کشور‌هایی در توافق با ایران شد که او آن‌ها را «قدرت‌های منطقه‌ای» خوانده است.
در تهران، علاوه بر محمدجواد ظریف، «مجید تخت روانچی» سفیر ایران در سازمان ملل متحد نیز در واکنش به موضع وزیر خارجه امریکا به امریکا هشدار داد که هرچه سریع‌تر به توافق هسته‌ای بازگردد، زیرا پنجره این فرصت رو به بسته شدن است. تخت‌روانچی در پیامی به روزنامه «یواس‌ای تودی»، با اشاره به خروج یکجانبه دولت پیشین امریکا از برجام متذکر شد: «طرفی که باید تغییر مسیر بدهد ایالات متحده است نه ایران.»
عادی‌سازی در کار نیست؟!
کاظم غریب‌آبادی، سفیر و نماینده دائم ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین نیز می‌گوید: «امیدواریم فرصت‌ها از دست نروند، چرا که همکاری فوق‌العاده کنونی با آژانس به همکاری عادی باز می‌گردد.» «غریب‌آبادی» توئیت کرده که «همکاری و حسن‌نیت، یک خیابان دوطرفه است، نه یک بولوار یک طرفه» و هشدار داده که قانون جدید مجلس شورای اسلامی، همچنین فرصت دیگری را برای حفظ همکاری کاملاً بی‌سابقه و چشمگیر با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از طریق برداشتن تحریم‌ها فراهم کرده است؛ امیدواریم فرصت‌ها از دست نروند، چرا که همکاری فوق‌العاده کنونی به همکاری عادی باز می‌گردد. صرف‌نظر از هشداری که در دل موضع‌گیری نماینده ایران است، رویکرد دولت جدید امریکا نشان‌دهنده نیاز ایران به شکلی از بازنگری استراتژیک در برنامه‌ریزی برای برنامه هسته‌ای ایران است. تهران با این پیش فرض، به سمت توافق هسته‌ای سال ۱۳۹۴ حرکت کرد که طی یک دوره ۱۰ تا ۱۵ ساله، برنامه هسته‌ای ایران، عادی‌سازی شده و بر اساس مقدمه برجام «با برنامه هسته‌ای همچون برنامه هر دولت دیگر غیر دارنده سلاح‌های هسته‌ای عضو معاهده عدم اشاعه رفتار خواهد شد.» ولی حالا با گذشت پنج سال از اجرای توافق هسته‌ای با ۱+۵، نه تنها امریکا از آن خارج شده و هیچ چشم‌انداز روشنی برای عادی شدن مسئله هسته‌ای ایران وجود ندارد، بلکه دولت دموکرات بایدن نیز از چشم‌انداز توافق‌های جدید با ایران صحبت می‌کند. تحت چنین شرایطی، برخی ناظران در تهران هشدار می‌دهند که فراز و فرود برنامه ایران نباید یک متغیر وابسته به مذاکرات باشد. آن‌ها به این نکته اشاره می‌کنند که تعدیل تعهدات ایران در برجام طی ماه‌های گذشته، واکنشی به خروج امریکا از برجام بوده، در حالی که در نبود یک چشم‌انداز روشن از عادی شدن پرونده ایران، چنین برنامه‌ای باید بر اساس یک طرح استراتژیک بر اساس اهداف و نیاز‌های ملی طراحی و تدوین شود.
نیاز به چنین طرحی، به خصوص با امنیتی‌تر شدن فضای جهانی بعد از خروج امریکا از پیمان موشک‌های میان‌برد (INF) و پیمان‌های مشابه، بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. محمدجواد ظریف، در مسکو هشدار داده که اگر تا ۲۱ فوریه (۲ اسفند) تحریم لغو نشود، اجرای پروتکل الحاقی متوقف می‌شود. محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس نیز در بازدید از فردو گفت: «در نظارت میدانی از تأسیسات قدرت‌آفرین فردو اطمینان یافتم که غنی‌سازی ۲۰درصد طبق برنامه در حال اجراست.» این موضع‌گیری‌ها نشان می‌دهد که تهران در مراحل اولیه، در حال سبک و سنگین کردن دولت جدید مستقر شده در امریکا است. تا الان، موضع هسته‌ای ایران تحت تأثیر دولت تازه مستقر در امریکا قرار داشته، ولی اگر تهران به این نتیجه برسد که چشم‌اندازی برای عادی‌سازی پیش‌بینی شده در مقدمه برجام وجود ندارد، ممکن به این سمت کشیده شود که برنامه هسته‌ای خود را در چارچوب یک برنامه استراتژیک غیروابسته به توافق تابستان ۱۳۹۴ بازنگری کند.
منبع: روزنامه جوان
ارسال نظرات