رفع شبهاتی درباره مشاهده امام عصر (ع)

به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، تشرف به محضر حضرت صاحب‌الزمان عجل الله تعالی فرجه الشریف موضوعی است که آرزوی بسیاری از مردم مؤمن و خداجو است. مردمی که دچار انواع بحران‌ها و گرفتاری‌ها می‌شوند، انواع بلاها و مصیبت‌ها را تحمل می‌کنند اما همه را با یاد امام عصر علیه السلام و شکر به درگاه خدا پشت سر می‌گذارند. با این وجود در میان بعضی از روایت‌ها و مطالبی که از علمای دینی نقل می‌شود، گاهی می‌شنویم و می‌خوانیم که افرادی به محضر مقدس آن حضرت مشرف شده‌اند. این در حالی است که در روایاتی هم تأکید شده کسی که ادعای مشاهده امام زمان علیه السلام را داشته باشد، او را تکذیب کنید و حرفش را باور نکنید.

خبرگزاری تسنیم در گفت‌وگویی که با حجت‌الاسلام رضا محمدی، محقق و کارشناس دینی، انجام داده به بررسی این نوع شبهات و همچنین نکات و مواردی در زمینه دیدار و ملاقات امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف پرداخته است. آن طور که این پژوهشگر دینی شرح می‌دهد، تشرف و ملاقات امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به چند صورت است. یک صورت دیدار بدون شناخت است. به این شیوه که انسان امام زمان علیه السلام را ببیند اما آن حضرت را نشناسد. این نوع دیدار و ملاقات زیاد اتفاق می‌افتد. به خصوص در موسم حج، در حرم‌های مطهر ائمه اطهار علیهم السلام و حتی در شرایط عادی هم این دیدار اتفاق می‌افتد. ممکن است امام زمان علیه السلام ببینیم و ایشان را نشناسیم، ولی بعدها حدس بزنیم که آن شخصی که به کمک ما آمد یا راهنمایی‌مان کرد، امام زمان علیه السلام بوده‌اند. نوع سوم هم برای بعضی از عالمان دینی و حتی افراد عادی که در ایمان به درجاتی رسیده‌اند که لیاقت تشرف به آستان مقدس حضرت بقیه‌الله العظم ارواحنا له الفداه را پیدا کنند. این اتفاق اصلاً رویداد غریب و غیرعادی نیست. هرچند که بسیار کم اتفاق می‌افتد.

رفع شبهه تشرف

در روایات آمده که هر کسی ادعای دیدار امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را داشت، او را تکذیب کنید چون دروغ می‌گوید. با این وجود در برخی منابع نوشته شده علمایی بوده‌اند که با آن حضرت ملاقات داشته‌اند و ایشان را از نزدیک زیارت کرده‌اند. این تناقض را چگونه می‌توان پاسخ داد؟

امام زمان علیه السلام نامه‌ای به آخرین نائب خود یعنی علی بن محمد سماوی نوشته‌اند. در این نامه که در موارد آن در منابع مستند هم درج شده، آن حضرت فرموده‌اند هر کسی که قبل از خروج سفیانی و صیحه آسمانی ادعای مشاهده و ملاقات کند، او دروغ‌گو است.

متن اصلی نامه که در اصطلاح توقیع نام دارد، این است که: «وَ سَیَأْتِی إِلَى شِیعَتِی مَنْ یَدَّعِی الْمُشَاهَدَةَ أَلَا فَمَنِ ادَّعَى الْمُشَاهَدَةَ قَبْلَ خُرُوجِ السُّفْیَانِیِّ وَ الصَّیْحَةِ فَهُوَ کَذَّابٌ مُفْتَر و لا حول و لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ العلیّ العظیم» به این معنا که: «به زودی به سراغ شیعیان من خواهد آمد، کسی که ادعای مشاهده (من را) می‌کند. آگاه باشید! هر کس قبل از خروج سفیانی و صیحۀ آسمانی ادعای مشاهده کند، دروغ‌گو و افترا زننده است.»

دیدار امام زمان علیه السلام بدون شناخت آن حضرت

با این وجود در بعضی روایت‌ها هم عنوان شده که بسیار اتفاق می‌افتد که مردم امام زمان علیه السلام را می‌بینند، اما آن حضرت را نمی‌شناسند. آیا این مطلب درست است؟

بله. باید دقت داشت که تشرف و مشاهده امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به چند صورت است. یک صورت دیدار بدون شناخت است. به این شیوه که انسان امام زمان علیه السلام را ببیند اما آن حضرت را نشناسد. این نوع دیدار و ملاقات زیاد اتفاق می‌افتد. به خصوص در موسم حج، در حرم‌های مطهر ائمه اطهار علیهم السلام و حتی در شرایط عادی هم این دیدار اتفاق می‌افتد.

آن طور که از مفهوم غیبت اما زمان علیه السلام برمی‌آید، غیبت آن حضرت به معنای غیبت جسمی آن حضرت نیست. بلکه به مفهوم غیبت شخصیت و شناخته نشدن ایشان است. پس وقتی آن حضرت در مکانی حضور داشته باشند، مردمی که در آنجا هستند ایشان را می‌بینند و ملاقات می‌کنند اما حضرت را نمی‌شناسند و نمی‌دانند که ایشان، امام زمان علیه السلام هستند.

غیبت با نامرئی بودن فرق دارد

با این تعبیر غیبت امام زمان علیه السلام به معنی نامرئی بودن ایشان نیست؟

خیر. ایشان حضور فیزیکی و جسمی دارند ولی شناخته نمی‌شوند. حتی ممکن است مردم ایشان را هم ببینند و هم با ایشان صحبت کنند ولی متوجه شخصیت آن حضرت نشوند. روایت‌ها و احادیث مستند و معتبر هم بر این نوع غیبت صحه گذاشته‌اند.

حتی در روایتی عنوان شده که نوع غیبت امام زمان علیه السلام شبیه غیبت حضرت یوسف علیه السلام است. همان طور که حضرت یوسف علیه السلام در سرزمین مصر زندگی می‌کرد، مردم او را می‌دیدند، با او صحبت می‌کردند و از هدایت و راهنمایی و برکت وجودش بهره‌مند می‌شدند ولی آن حضرت را نمی‌شناختند. امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف هم همین گونه هستند. یعنی مردم ایشان را می‌بینند، شاید با ایشان صحبت کنند، از هدایت و راهنمایی و برکت وجود آن حضرت بهره‌مند می‌شوند ولی نمی‌دانند با چه شخصیت بزرگوار و عزیزی روبه‌رو شده‌اند.

نکته جالب توجه این است که وقتی دوران غیبت تمام می‌شود و امام زمان علیه السلام ظهور می‌کنند، بسیاری از مردم می‌گویند که گویا قبل از این ایشان را دیده اند. تردیدی در این اتفاق نیست و مشخص است که نمی‌توانیم مردم را تکذیب کنیم یا دروغ‌گو بخوانیم که در زمان ظهور بگویند پیش از این، آن حضرت را دیده اند.

آیا ممکن است امام زمان علیه السلام ببینیم و ایشان را نشناسیم، ولی بعدها حدس بزنیم که آن شخصی که به کمک ما آمد یا راهنمایی‌مان کرد، امام زمان علیه السلام بوده‌اند؟

بله. این احتمال هم وجود دارد. چون امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف در شرایط بحرانی به کمک بسیاری از مردم می‌آیند، آن‌ها را راهنمایی می‌کنند، به داد مردم می‌رسند، راه را از چاه و بیراهه را از راه اصلی نشان می‌دهند. ولی فرد گرفتار به اراده الهی، در این اوضاع نمی‌تواند آن حضرت را بشناسد. اما این امکان وجود دارد که شخص بعدها حدس بزند کسی که او را دستگیری کرده، او را به اسم صدا زده، مشکل او را می‌دانسته و به هر شیوه او را یاری کرده، امام زمان علیه السلام بوده است. البته این تنها در مرحله حدس و گمان است و شخص یقین ندارد که شخصی که ملاقات کرده، حتماً خود آن حضرت بوده باشد.

دیدار و شناخت امام زمان علیه السلام بدون ادعا و اعلام علنی

با این وجود گفته شده برخی از علما و دانشمندان دینی، امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را دیده اند و حتی در همان زمان دیدار و تشرف به آستان حضرت، ایشان را شناخته‌اند.

بله. این امکان هم وجود دارد برای بعضی از عالمان دینی و حتی افراد عادی که در ایمان به درجاتی رسیده‌اند که لیاقت تشرف به آستان مقدس حضرت بقیه‌الله العظم ارواحنا له الفداه را پیدا کنند. این اتفاق اصلاً رویداد غریب و غیرعادی نیست. هرچند که بسیار کم اتفاق می‌افتد. حتی افراد و علمایی که آن حضرت را ملاقات کرده‌اند، خودشان تعریف نکرده‌اند که من آن حضرت را دیده‌ام. بلکه از قراین و شواهدی مشخص شده که با آن حضرت دیدار داشته‌اند و از نزدیک ایشان را زیارت کرده‌اند.

پس کدام نوع از مشاهده است که امام زمان علیه السلام فرموده‌اند هر کسی ادعای دیدار کرد، او را تکذیب کنید؟

منظور نوعی از مشاهده و دیدار حضرت است که فرد ادعا کند که امام زمان علیه السلام را می‌بیند، ایشان را می‌شناسد و هر زمان بخواهد به این دیدار مشرف می‌شود. چون افرادی که لیاقت پیدا می‌کنند و آن حضرت را در زمان دیدار می‌شناسند، ادعای دیدار ندارد و آن را از سایر مردم مخفی نگه می‌دارند. بلکه تنها به امر حضرت عمل کرده و یا دستورات ایشان را اجرا می‌کنند.

این ادعا شبیه رفتاری است که نواب اربعه داشته‌اند. آن چهار نفر که لیاقت نائب بودن امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را داشته‌اند، به خدمت آن حضرت می‌رفتند، سؤالات مردم را از ایشان می‌پرسیدند، جواب می‌گرفتند و آن جواب را به مردم می‌رسانند. حتی به مردم اعلام می‌کردند که ما چنین ارتباطی با امام زمان علیه السلام داریم. این ارتباط تنها به دوران غیبت صغرا مربوط بوده و بعد از آن قطع شده است.

در زمان غیبت کبرا کسی نمی‌تواند ادعا داشته باشد که ایشان را زیارت می‌کند یا نائب آن حضرت است و این ادعا از اساس کذب و دروغ است و کسی نباید آن را باور کند. حتی علمایی که به محضر ایشان تشرف پیدا کردند، این ادعا را نداشته‌اند.

مدعیان مشاهده امام زمان علیه السلام را تکذیب کنید

چرا این اندازه بر ادعا داشتن تأکید می‌شود؟ اصولاً چرا نباید این مطلب را قبول کرد که کسی بگوید اما زمان علیه السلام را می‌بیند و به خدمت ایشان می‌رسد؟

برای جواب دادن به این سؤال باید نگاه دقیقی به متن پیام امام زمان علیه السلام داشته باشیم. آن حضرت در نامه خود فرموده‌اند: «وَ سَیَأْتِی إِلَى شِیعَتِی مَنْ یَدَّعِی الْمُشَاهَدَةَ؛ به زودی به سراغ شیعیان من خواهد آمد، کسی که ادعای مشاهده من را می‌کند.»

امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف بر کلمه ادعا تأکید کرده‌اند نفرموده‌اند که کسی اعلام کند یا خبر بدهد، بلکه فرموده‌اند کسی ادعا کند. چون اعلام کردن یا خبر دادن نوعی تایید و قابل قبول بودن را می‌تواند همراه خود داشته باشد در عین حال ادعا کردن که از ریشه دعوت می‌آید، نوعی فراخواندن به سوی خودش را به همراه دارد. یعنی کسی که ادعای ملاقات با امام زمان علیه السلام را دارد، به نوعی می‌خواهد برای خودش جایگاهی به دست بیاورد و مردم را به سوی خودش بخواند.

از طرف دیگر در این نامه شریف، امام زمان علیه السلام به کلمه مشاهده اشاره کرده‌اند. نفرموده‌اند که کسی بگوید ایشان را دیده یا ملاقات کرده. بلکه فرموده‌اند کسی بگوید آن حضرت مشاهده کرده است.

تفاوت دیدار و مشاهده امام عصر علیه السلام

چه تفاوتی میان دیدن و مشاهده کردن وجود دارد؟

دیدن می‌تواند بدون شناختن، درک داشتن یا فهمیدن باشد ولی مشاهده به دیداری گفته می‌شود که فرد با دانش، علم و اطلاع شخصی را ببیند و او را بشناسد. چنانکه در آیات قرآن کریم می‌خوانیم که ملائک و رسول خدا صلی الله علیه و آله شاهد اعمال ما هستند. شاهد بودن و مشاهده کردن اعمال ما توسط ایشان به این مفهوم است که آن‌ها اعمال ما را می‌بینند، آن هم دیدنی همراه با درک و علم و اطلاع.

تداوم جمله، نفی تمام ادعاهای مشابه در آینده است. آن حضرت می‌دانند که در دوران غیب کبرا بسیاری از مردم از ایمان، محبت، مودت، عشق و انتظار شیعیان سوء استفاده خواهند کرد و ادعای مشاهده، به معنای دیداری اختیاری، ارادی و در آینده و به صورت مستمر خواهند داشت. بر همین اساس تمام این ادعاها را مردود و مدعیان را دروغ‌گو و افترازننده خوانده‌اند تا مردم تکلیف خود را با این افراد بدانند. /882/ 102/