آیت‌الله مصباح بیش از هر فردی در تولید علوم انسانی اسلامی نقش داشته است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، چهارمین جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی و پنجمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی عصر امروز در سالن همایش های مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در قم به کار خود پایان داد.

آیت الله علی اکبر رشاد ضمن تجلیل از فعالیت های عالمان برجسته حوزه و دانشگاه در عرصه علوم انسانی اسلامی عنوان کرد: حضور آیت الله مصباح یزدی در این مراسم، بسیار مهم و مبارک است؛ زیرا ایشان بیش از هر کسی در عرصه تولید علوم انسانی اسلامی نقش آفرین بوده اند.

وی با اشاره به معیار اسلامیت علوم انسانی افزود: سوال و معیار علم دینی و اسلامیت علوم انسانی از جنس پرسش های فلسفی پیرامون علم است؛ این بحث از مباحث مربوط به طبقه بندی علوم است. در ادبیات رایج، از این بحث به عنوان مناط وحدت و تمایز علم تعبیر می کنیم.

آیت الله رشاد تصریح کرد: در مناط وحدت و تناسب علم نظریات مختلفی وجود دارد که بنده 12 نظریه را شناسایی و بحث کرده ام؛ موضوعات علوم از مهمترین و قدیمی ترین این نظریات است که بیشتر توسط حکما مطرح شده است.

وی اضافه کرد: نظریه دوم آن است که تمایز علوم نه به تناسب موضوعات به ذات ها بلکه به حیثیات عارض به موضوعات است؛ در هر علمی حیثی از این موضوعات مورد بحث قرار می گیرد از جمله تفاوتی که بین علوم ادبی وجود دارد، با این وجود که همگی از کلام و کلمه بحث می کنند.

استاد درس خارج حوزه علمیه تهران در بخش دیگری از سخنان خود بیان کرد: در مقابل این نظریه، نظریه دومی وجود دارد که عنوان می‎ کند تمایز علوم یا به تمایز موضوعات است و یا حیثیات بحث؛ این نظریه به تفاوت و رویکردهای طرز بحث علوم اشاره می کند.

وی تصریح کرد: افرادی چون محقق خراسانی و بسیاری از علما نظریه دیگری به عنوان تمایز علوم به اغراض علوم را مطرح می کنند؛ نظریه مجموعه مسایل نیز از دیگر نظریاتی است که در این عرصه مطرح شده است؛ نظریه ششم توسط بزرگانی چون امام راحل مطرح شده است که بیان می کنند که برای علم حتی فلسفه، موجود ندارد بلکه عمده، سنخیت مسایل است که سبب انسجام و تکون علم می شود.

رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بیان کرد: نظریه دیگر به روش علوم می پردازد و نظریه بعدی بیان می کند که کارآمدی علوم مناط وحدت و تمایز علوم است که این مساله از سوی دانشگاهیان مطرح شده است؛ نظریه دیگر به مجموعه معیارها در علوم می پردازد که می توان این نظر را به حضرت آیت الله سبحانی نسبت داد.

وی افزود: نظریه دیگر وحدت و تمایز علوم را اعتباری می داند؛ نظریه یازدهم، آن است که بین ملاک وحدت و ملاک تمایز، تفصیل وجود دارد.

آیت الله رشاد بیان کرد: مناط وحدت و تمایز علم تنها با مفهوم و غایت و حیثیت بحث نیست بلکه هر علمی دارای مولفه های رکنی پنج گانه است؛ مبانی، موضوع، مسایل، منهج و غایت، پنج عنصر رکنی علم را تشکیل می دهند.

وی با بیان این که وقتی این پنج عنصر در نسبت با هم متناسب شدند، یک علم شکل می گیرد، خاطرنشان کرد: وقتی این پنج مولفه با هم متناسب هستند با مولفه های دیگری که در علم دیگر وجود دارد تناسب ندارند و این گونه مرز بین این علوم شکل می گیرد.

رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: هر مکتبی چه به لحاظ مبادی، موضوع و یا از نظر مسایل و روش و غایت در عرصه علوم انسانی نگاه و منظر خود را دارد؛ عموما بین مکاتب مختلف بین این ارکان تفاوت وجود دارد؛ علوم انسانی در همه مکاتب روی یک سنخ مبانی مبتنی نیست و مبانی هر مکتبی، در پیش انگاشته ها متفاوت است./1330/ج