از اخلاص عمل تا نورانیت و دلیل انحراف برخی از علما

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، آیت الله محمد جواد فاضل لنکرانی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در جمع طلاب مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) شعبه مشهد به بیان نکاتی پیرامون اخلاص در عمل پرداخت.

اخلاص در عمل

آیت الله فاضل لنکرانی با قرائت «فَمَن كَانَ يَرْجُو لِقَاءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَلَا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا» آیه 110 سوره کهف بیان داشت: در این آیه مسئله اخلاص در عمل مطرح است که از امور مورد نیاز و توجه ما است که متاسفانه غالبا در اکثر اعمال از آن غافلیم.

وی افزود: هرانسانی لقاء رب دارد چنانکه در این آیه 6 سوره انشقاق می فرماید«يا أَيُّهَا الْإِنْسانُ إِنَّكَ كادِحٌ إِلى رَبِّكَ كَدْحاً فَمُلاقِيهِ» اما « يَرْجُو لِقَاءَ رَبِّهِ» یعنی چه؟ اگر فقط مسئله اصل معاد باشد که مربوط به همه انسانها است. بعضی دراینجا کلمه «حُسن» را در تقدیر گرفتند  حسن لقاء ربه یعنی وقتی از این دنیا می رود با حسن دیدار مواجه می شود برخی هم «کرامت» را در تقدیر گرفتند به هرحال هرکسی که می خواهد خدا برخورد خوبی با او داشته باشد «فَلْيَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا» یعنی عملش را باید نیک قرار دهد.

استاد درس خارج حوزه علمیه ادامه داد: البته تنها عمل نیک کفایت نمی کند بلکه از ادامه آیه برمی آید که باید خالص هم باشد «وَلَا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا» یعنی ممکن است عملی صالح باشد اما خالص نباشد باید فقط خدا را در نظر گرفت.

شأن نزول/ شرک خفی

رییس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) بیان داشت: ضمن اینکه آثاری بر قرائت این آیه نقل شده است در شان نزول آن آمده است که شخصی اهل نماز و روزه و انفاق و صله رحم بود به پیامبر عرض کرد من این اعمال را برای خدا انجام می دهم اما وقتی می بینیم مردم از من تعریف می کنند خوشم می آید. اولش برای خدا انجام می دهم اما بعدش که می شنوم خوشم می آید به طوری که این اعمال را زیاد می کنم. پیامبر سکوت کرد همین آیه نازل شد.

وی افزود: ما هم باید از این آیه درس بگیریم ممکن است پیش بیاید در درس اقوال از فحول و علما را به میدان بیاوریم اشکالی و بعد رد و جوابی بدهیم بعد که درس تمام شد توقع شنیدن تعریف از سوی طلاب داشته باشیم که بگویند امروز خیلی قوی بحث را مطرح کردید خب انسان خوشش می آید کلام مرحوم نائینی اصفهانی و امام را، در فقه و اصول نظر استادان بزرگ را مطرح کند و اشکالی برآن بگیرد این معلوم می شودکه اخلاص نیست و واقعا رسیدن به این مرحله مشکل است که باید بسیار تلاش کنیم.

استاد درس خارج حوزه علمیه ادامه داد: اینکه بپرسید بحث مفید بود یا نه امر دیگری است انسان خودش متوجه می شود باید مرزبندی کند. البته این آیه به عبادت رب برمی گردد اما از آن استفاده می شود عمل صالح باید خالص باشد در تفسیر عیاشی وارد شده که زراره از امام صادق(ع) نقل می کند«لَو اُن عبداً عمل عملاً یطلب به رحمة الله و الدّار الاخره ثم اُدخل فیه رضاأحد من الناس من کان مُشرکاً» این از همان اقسام شرک خفی است.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بیان داشت: در یک روایتی از پیامبر اکرم(ص) نقل شده خداوند عزوجل می فرماید «انا خير شريک فمن عمل لي و لغيري فهو لمن عمل له غيري» اگر کسی در عمل خود یکی از خلق من را داخل کند تمام عمل را برای آن غیر قرار می دهم. اگر 100 درصد عملی برای خدا بود اما سرسوزنی غیرخدا داخل شود پذیرفته نیست و کل عمل را خدا برای همان غیر قرار می دهد.

استاد درس خارج حوزه علمیه افزود: انا خیر شریک معنایش همین است یک هزارم درصد عمل از برای کسی غیر خدا باشد پذیرفته نیست بقیه عمل هم خدا برای همان که در عمل شریک می شود قرار می دهد.

وی ادامه داد: اخلاص در عمل را خیلی سعی کنیم در درس و بحث ملاک قرار دهیم خیلی نیاز به ریاضت و زحمت دارد که خدا باید کمک کند از ائمه معصومین و از مجاورت با حضرت رضا(ع) بهره بگیریم از امام بخواهیم اخلاصمان زیاد شود برای خدا کار کنیم برای خدا اهل بیت را دوست داشته باشیم برای خدا ولایت را قبول داشته باشیم برای خدا دین راترویج کنیم و امور دینی را انجام دهیم.

نورانیت ثمره اخلاص/ دلیل انحراف برخی از علما

آیت الله فاضل لنکرانی بیان داشت: اگر اخلاص ایجاد شد آن وقت نورانیت در انسان به وجود می آید نمی گذارد که انسان در فتنه ها و مشکلات و حوادث راه کج را انتخاب کند. چرا برخی از علما با اینکه مراتب علمی بالا دارند اما وقتی در یک امر بین حق و باطل یا یک مسئله فکری قرار می گیرند نمی توانند دقیق، آن حق را معین و حرکت کنند چرا؟ برای اینکه اخلاص ندارند.

وی افزود: اگر اخلاص باشد خدا دست انسان را می گیرد آنجایی که باید حق را بشناسد و تشخیص دهد بلافاصله او را متوجه معیارها و ملاک های حق می کند و نمی گذارد که راه را اشتباه برود اما اگر انسان اخلاص نداشته باشد و این نورانیت در درون انسان نباشد به آنجا می رسد که حرفایی می زند و آن، سبب انحراف یک نسل یا جمع زیادی می شود.

استاد درس خارج حوزه علمیه ادامه داد: ما از همین قرآن استفاده می کنیم که علم الکتاب در اختیار ائمه است و شاید هیچ فضلی برای آنها بالاتر از این نباشد اگر عصمت است به همین برمی گردد زیرمجموعه «عِندَهُ عِلْمُ الْکِتَابِ» است شجاعت، جهاد، مبارزه و مقاومت همه به همین برمی گردد.

ولایت و علم الکتاب

رییس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) بیان داشت: کسانی که این باور «عِندَهُ عِلْمُ الْکِتَابِ» را ندارند علی و معاویه را در یک ردیف می بینند علی را با آنهایی که حق اهل بیت را غصب کردند در یک ردیف قرار می دهند اما کسی که آن را باور دارد او دیگر چرا؟

وی افزود: اگر انسان دقت کند در قرآن، منابع و ادله و روایات، خدا به مسلمانان می فرماید ولایت کفار و یهود و مسیحیت را نپذیرید اگر پذیرفتید از آنها می شوید بعد می فرماید « إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا» ولایت برای خدا و رسولش و «وَالَّذِينَ آمَنُوا» که منحصر در ائمه است ثابت است آنها می توانند ولایت داشته باشند چون «عِندَهُ عِلْمُ الْکِتَابِ» است.

وی ادامه داد: علم الکتاب یعنی علم به ازل تا ابد کتاب، و آن چنین نبوده که کتابی صد قانون داشته و بگوئیم همین را یاد دارند اصلا قرآن یعنی سفره ازل تا ابد، سفره ماوراء عالم تا این عالم، سفره ای که همه انبیاء گذشته تا خاتم اوصیاء بر آن حاضرند و این ها علم این کتاب را دارند و می توانند ولایت داشته باشند.

ولایت تکوینی و تشریعی

استاد حوزه علمیه قم بیان داشت: ولایت را در زمان غیبت برای فقیه جامع الشرایط قرار دادند آن هم بخشی از آن را یعنی ولایت تکوینی که مختص به خودشان است و احدی آن را ندارد و نمی تواند داشته باشد که هیچ! چون«عِندَهُ عِلْمُ الْکِتَابِ » نیست.

وی افزود: برخی هم که یک تصرف جزئی انجام می دهند، یک مرتاض هندی بی دین و تقوا هم آن را انجام می دهد اما ولایت یعنی بتواند هر تصرفی در تکوین انجام داد که این مختص به ائمه معصومین(ع) است و در ولایت تشریعی هم به حسب آنچه در مقبوله عمربن حنظله آمده می فرماید «...قَدْ رَوَى حَدِيثَنَا وَ نَظَرَ فِي حَلاَلِنَا وَ حَرَامِنَا وَ عَرَفَ أَحْكَامَنَا فَارْضَوْا بِهِ حَكَماً فَإِنِّي قَدْ جَعَلْتُهُ عَلَيْكُمْ حَاكِماً ...»

استاد درس خارج حوزه علمیه ادامه داد: فقه دین، ولایت را برای فقیه جامع الشرایط قرار داده است بزرگانی مثل امام رضوان الله و والد ما و جمعی دیگر می گویند این ولایت در همین تشریعیات مطلقه است برخی می گویند محدود است یعنی طبقه بندی دارد برخی ادنی مراتب را گرفتند برخی هم اعلی مراتب و برخی نیز حد وسط را در نظر دارند.

ولایت عرفانی نشان دور بودن از اهل بیت است

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بیان داشت: آیا با قرآن و روایات و منابع، غیر این ولایت ما می توانیم ولایت دیگری را تصور کنیم؟ اینکه برخی عرفای غیر عارف می گویند فلانی بر فلانی ولایت داشته و بعد از مدتی ولایتش را از او برداشته باید گفت تو چه داشتی که برداشتی؟! مگر می توانی داشته باشی؟! این دور بودن از اهل بیت است که انسان را به اینجا می رساند.

وی افزود: این مراتب وجود ولایت برای خدای تبارک و تعالی و رسولش و ائمه معصومین(ع) است بعد در مرحله حوادث واقعه برای فقها ولایت را قرار دادند یعنی بعد از اینکه اصل اولیه مبنی بر عدم ولایت کسی بر دیگر مطرح شد. واقعا این حرفها را از کجا در می آورند آیه ای دارند که اگر کسی مراتب عرفان پیدا کرد ولایت دارد و می تواند آن را به کسی بدهد یا از کسی بگیرد این خنده دار و مضحک است!

وی ادامه داد: فقیه جامع الشرایطی که شرایطش کامل باشد ولایت دارد. امام می فرماید فقیه جامع الشرایط اگر سرسوزنی هوای نفس را در عمل یا یا فتوایش دخالت دهد همان لحظه ولایت الهی از او قطع می شود و دیگر ولایتی ندارد! حال بیاییم این چنین دین را مطرح کنیم و بعد فروعات برایش درست کنیم!

لباس خدمت به اهل بیت و نشناختن ایشان

رییس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) بیان داشت: گاهی انسان حرفهایی می شنود در لباس خدمت به اهل بیت که متعجب می شود اینها از کجا این حرف ها را می آورند مگر در این حوزه ها بزرگ نشدند که مثلا می گویند فلان عارف تمام مقام ائمه معصومین را دارد! یعنی چه این حرف؟! این نشناختن اهل بیت است.

وی ادامه داد: اگر هزار فقیه و عارف و فیلسوف شیعه را یکجا با هم جمع کنیم هرگز نمی توانند عِدل امام معصوم قرار گیرند حتی عنوان تالی تلو معصوم هم غلط است مثل آنکه بگوئیم تالی تلو خدا! داریم رسولش هم نمی تواند تالی تلو خدا باشد چون بشر است و مخلوق او هرچند اشرف مخلوقات است ائمه هم در طول رسول خدا از حیث این شرافت قرار دارند.

استاد درس خارج حوزه علمیه افزود: اما از این دایره که خارج می شویم این کلام «لایقاس بنا احد» معنایش این نمی شود که ائمه صد درجه اند و ما 90 درجه! خیر وقتی می گویند عارف به حقهم، عرفان و معرفت به حق اینها این است که یعنی امام رضا تو صدی و من صفرم، صفر! هرچی هم داریم از آنها داریم اگر فقه بلدیم اخلاق داریم اگر اعتقادات بلدیم همه اینها از اهل بیت است نسبت، نسبت صفر به صد است «لایقاس بنا احد» این تعابیر زیارت جامعه است که می خوانیم« فَبَلَغَ اللّهُ بِكُمْ أشْرَفَ مَحَلِّ الْمُكَرَّمينَ وَ أعْلى مَنازِلِ الْمُقَرَّبينَ وَ أرْفَعَ دَرَجاتِ الْمُرْسَلينَ».

حقایق دین

آیت الله فاضل لنکرانی بیان داشت: ما در شروع ولایت امام زمان(عج) یا امام علی(ع) باید اینها را بفهمیم اینکه پیغمبر در مورد علی فرمودند اگر من بیش از این از مقامات علی بگویم ترس آن دارم که مورد پرستش قرار گیرد البته زمانی هم به حسب برخی نقل ها که بعضی آن را ضعیف می دانند عده ای به این سمت رفتند که حضرت با آنها برخورد کرد.

وی افزود: در فقه اگر تمام علمای مذاهب اربعه را یکجا قرار دهیم نقطه ای در مقابل امام صادق(ع) هم محسوب نمی شوند امر روشنی است این و منافاتی هم با وحدت ندارد آن سرجای خودش است. این حقایق را ما باید بیشتر توجه کنیم این که بزرگان ما نسبت به جمع آوری و تنظیم روایات اهتمام داشتند برای آن است که حقیقت دین این است قرآن را فهمیده اند آیات قرآن در کلامشان فراوان تبیین شده است.

ناراحتی آیت الله بروجردی

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بیان داشت: اخلاص فقط مسئله اخروی نیست که دارای آثار اخروی باشد بلکه برای انسان نورانیتی می آورد که مرزبندی ها را با هم مخلوط نکند هرچیزی در جای خودش باشد این قضیه مرحوم آیت الله بروجردی معروف است که مجلس روضه ای تشکیل دادند وقتی از اندرون به مجلس وارد شدند و نشستند شخصی بلند گفت برای سلامتی امام زمان(عج) و آیت الله بروجردی صلوات، پیرمرد منقلب شد و ازجای برخاست و گفت چرا اسم من را کنار امام زمان قرار دادید.!

وی افزود: چه کسی این حرف را می زند؟ فقیه کم نظیری که هنوز حق فقاهت و علمیت او در حوزه ها مشخص نشده است. در یک مقاله ای به مناسبتی ابتکارات ایشان در اصول را بررسی کردیم آن هم در مباحث الفاظ، چنین آدمی که خود مبتکر در علم و دارای مبنا در اصول و در فقه به گواه شاگردانش وقتی بر منبر می نشست گوئی شیخ طوسی، یا علامه و یا محقق است که بحث می کند. با این مرتبه و عظمت در فقه آنجا که نامش را بعد امام زمان(عج) قرار می دهند ناراحت می شود و اعتراض می کند!

استاد درس خارج حوزه علمیه ادامه داد: این برخورد را امام و رهبری هم داشتند مراجع و کسانی هم که به این مرحله رسیدند این مسئله برایشان از واضحات است من و شما که در پیچ و خم این مسائل متحیر ماندیم وقتی اخلاص نداشته باشیم مرزها را با هم قاطی و مسائل را جابجا می کنیم. واقعا این چه حرفی است که در غیر مسئله فقه، و در عرفان کسی بر دیگری ولایت پیدا می کند و پس از مدتی که طرف باب میلش عمل نکرد یا کار مورد علاقه او را انجام نداد حالا بگوید ولایتم را از روی او برداشتم یعنی چه این بازی ها؟! این حرف ها صحیح نیست.

وجود علمای بزرگ در خراسان/ تفاوت حجت و لاحجت

رییس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در پایان بیان داشت: از مسؤلان محترم این مرکز فقهی تشکر می کنم و از کم بودها و نارسایی هایی که وجود دارد عذرخواهی می کنم اما به مقدار توانم با افتخار انجام وظیفه می کنم قصد هیچ مسئله ای هم ان شاءالله نخواهیم داشت و این را به عنوان یک خدمتگذاری به امام هشتم(ع) می دانم که در حوزه خراسان در آینده نزدیک مراجع بزرگ در آن بدرخشد.

وی افزود: باید مجتهدان قوی، کرسی های درس خارجِ بسیار مُعظم ان شاءالله تشکیل شود الان هم به حمدالله بزرگانی در حوزه خراسان هستند که بسیار مرتبه بالایی دارند و عظمت دارند شاید از بسیاری از آقایانی که در قم هستند هم برتر باشند. اما باید آینده حوزه خراسان در همین مسیر فقاهت و اجتهاد و معارف اهل بیت بر همین موازینی که اشاره کردم حرکت کند.

استاد درس خارج حوزه علمیه ادامه داد: آنهایی مرزها را خلط می کنند که فرق بین حجت و لا حجت را نمی دانند و کسی این فرق را نمی داند که اصول را درست نخوانده باشد آدمی که اصول درست خوانده باشد می فهمد که چه حرفی حجت و چه کسی می تواند حجت باشد! اصلا اصول برای همین است که به ما طلبه ها یاد بدهد چه حجت، و چه حجت نیست من امیدوارم اصولیین قوی از دل این مجموعه ها بیرون بیاید و ما واقعا به این امید داریم و دنبال این هستیم که آینده علمی شما روز به روز بهتر شود و از استوانه های حوزه خراسان و شیعه باشید.

گفتنی است در پایان جلسه حجت الاسلام رجائی به بیان گزارشی از فعالیت های مرکز و تعداد طلاب و دروس و برنامه های دیگر پرداخت و پس از آن دو تن از طلاب مرکز فقهی ائمه اطهار مشهد توسط آیت الله فاضل لنکرانی عمامه بر سرگذاشته و ملبس شدند./933/پ201/ب1