مباحث فقه رسانه در حوزه های علمیه مغفول مانده است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین عباس رفعتی سخنگوی مدیریت حوزه های علمیه سراسر کشور در نخستین جلسه درس خارج فقه رسانه که در مدرسه علمیه امام کاظم(ع) قم برگزار شد، با اشاره به روایت نورانی امام صادق(ع) «لا خیر فی من لا یتفقه من اصحابنا» گفت: بر اساس این روایت اگر کسی بخواهد از اصحاب مکتب امام صادق(ع) باشد، باید تفقه در دین داشته باشد.

وی در ادامه به اهمیت جایگاه فقاهت در مسائل مستحدثه ادامه داد: اصحابی که تنها نام «اصحاب» را یدک می کشند و هیچ خیری از آنها صادر نمی شود، کسانی هستند که تفقه در دین ندارند؛ فقه برای اداره زندگی انسان از گهواره تا گور برنامه دارد، از این رو باید در حوزه های علمیه با توجه به مبانی فقهی به موضوعات روزآمد پرداخته شود.

حجت الاسلام والمسلمین رفعتی با بیان اینکه آن نگاه رایجی که در فقه وجود دارد، بیان احکام جزئی و به بیان دیگر افعال مکلفان است، خاطرنشان کرد: ما در جلسات گذشته نگاه کلی نسبت به «فقه رسانه» داشتیم و با این نگاه به تبیین مسائل آن پرداختیم؛ بحث امسال ما در زمینه فقه رسانه پرداختن به شیوه متداول بحث فقهی رایج در کتاب های فقهی و حوزوی است تا احکام مکلفان به عنوان بازیگران این عرصه به صورت خاص تبیین شود.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم به مصادیق مختلف مکلفان اشاره کرد و با بیان اینکه مکلف گاهی فرد، گاهی حکومت و گاهی نیز جامعه و یا گروه افراد است، تأکید کرد: به عنوان مثال هنگامی که سخن از رسانه حکومتی به میان آید، باید وظایف حکومت نسبت به رسانه بیان شود که همان گونه که در جلسات گذشته گفتیم، تأسیس رسانه حکومتی دینی یکی از وظایف حکومت اسلامی است.

وی در ادامه با بیان اینکه یکی از مسائلی که در فقه رسانه مورد غفلت واقع می شود، مسأله «بازتاب های رسانه ای خلاف واقع و شرع» است، عنوان کرد: به عنوان مثال برخی فیلم ها و سریال هایی که پخش می شود به لحاظ ظاهری خلاف شرع نبوده و متضمن پیام های منفی نیز نیست، اما پیامدهای ناگواری در جامعه ایجاد می کند و این مسأله در فقه رسانه جزء محرمات شمرده می شود.

حجت الاسلام والمسلمین رفعتی با اشاره به اینکه مسأله بازتاب های رسانه ای منفی و مخرب باید در عرصه فردی مکلفان نیز مورد توجه قرار بگیرد، بیان کرد: به عنوان مثال هنگامی که شخصی در ملأ عام کشف حجاب می کند، فیلم برداری از آن در اصل مشکلی ندارد، زیرا این شخص هنگامی که با این وضعیت به بازار و مکان های عمومی می آید می داند که دوربین های نصب شده در مغازه ها و یا خیابان ها تصویر او را ضبط می کنند، اما هنگامی که به اثرات مخرب انتشار آن در رسانه توجه داشته باشیم، در می یابیم که این مورد نیز از محرمات است.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم ادامه داد: امسال در مباحث فقه رسانه یکایک اصحاب رسانه اعم از کارگردان، تهیه کننده، بازیگر و سایران را مورد بررسی قرار می دهیم و به صورت مجزا روی وظایف شان بحث خواهیم کرد؛ به عنوان مثال با توجه به اینکه تهیه کنندگی در زمینه های طنز، سریال، گزارش های خبری و یا ورزشی با یکدیگر تفاوت های بسیاری دارند، باید به گونه ای بحث کنیم که به همه این مسائل اشراف کافی داشته باشیم.

وی در ادامه با بیان اینکه حوزه های علمیه مکلف به پاسخگویی نیازهای اصحاب رسانه هستند، گفت: مسأله فقه رسانه تا کنون در حوزه های علمیه مغفول مانده است و امیدواریم شاهد آن باشیم که روزی ده ها فقیه درس خارج فقه رسانه می گویند؛ امروزه اگر شبکه های اجتماعی را مصداقی از رسانه بدانیم دیگر مبتلا به فقه رسانه چند ده هزار نفری که در رسانه ملی کار می کنند، نیستند، بلکه همه جوانان و میلیون ها نفر مبتلا به فقه رسانه هستند.

حجت الاسلام والمسلمین رفعتی افزود: البته ناگفته نماند که امسال چند نفر از اساتید این مسأله را با نگاه به فضای مجازی آغاز کرده اند و این حرکت بسیار با ارزشی است.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم با اشاره به اینکه امروز ده ها میلیون کاربر فضای مجازی جزء مکلفان اصحاب رسانه هستند، بیان کرد: امروز کاربران فضای مجازی هر روز با این رسانه کوچک سروکار دارند و گاهی خودشان کلیپ هایی می سازند و منتشر می کنند، از این رو باید در حوزه های علمیه به این باب فقه، یعنی فقه رسانه نیز به صورت جدی پرداخته شود.

وی به فروع مترتب بر فقه رسانه اشاره و عنوان کرد: امروز مسائل فقه اجتماعی و حتی فقه تجارت نیز باید در فقه رسانه مورد بحث قرار بگیرد، زیرا تهیه کننده برای کاری که انجام می دهد قرارداد می نویسد و ما باید مشخص کنیم که این قرار داد به چه نحوی باید نشوته شود؛ امروز متأسفانه تهیه کنندگان غالب قرار دادهایی که می نویسند و بر اساس آن پول دریافت می کنند، مجهول است و مشخص نیست چه مقدار از سود تهیه کنندگی به شخص تهیه کننده می رسد.

حجت الاسلام والمسلمین رفعتی با بیان اینکه برای پاسخگویی به مسائل اصحاب رسانه، برای گام نخست سؤالات فقهی تهیه کنندگان را جمع آوری کرده ایم، یادآور شد: با توجه به فروعات کثیر فقه رسانه، برای آنکه مباحث مورد نیاز را ارائه دهیم، سؤالات فقهی تهیه کنندگان را جمع آوری کرده و طبق آن به بحث و بررسی می پردازیم.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم با تأکید بر اینکه فقه رسانه یک مسأله مستحدثه نیست، بلکه یک کتاب فقهی مستقل است که مباحث آن باید از بین کتب طهارت تا دیات جمع آوری شده و با عنوان «فقه رسانه» تدوین شود، خطاب به حاضران در جلسه گفت: بیش از سنوات گذشته در زمینه به دست آوردن مسائل و سرفصل ها تلاش کرده و پژوهش داشته باشید و مسائل مبتلا به عوامل رسانه را استخراج کرده و ارائه دهید تا مباحث به صورت کامل جامع مورد بحث قرار گیرد./841/ج