بلااستفاده ماندن موقوفات حوزوی سبب بدبین شدن مردم می شود

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در خراسان شمالی، حوزه های علمیه و مدارس علوم دینی از گذشته های دور تا عصر حاضر از حکومت های مختلف و حاکمان گوناگون مستقل بوده و با استفاده از مشارکت های مردم و خیران روزگار می گذراندند و در حال حاضر هم همین رویه تداوم دارد.

اکنون و به برکت انقلاب و نظام اسلامی حوزه های علمیه هم از نظر کیفی و هم از نظر کمی رشد و توسعه چشمگیری یافته اند، توسعه ای که صدالبته هزینه های این مراکز را هم افزایش داده است.

در این میان یکی از مهم ترین وجوه مشارکت مردم و خیران در اداره مدارس علوم دینی ثبت وقف با نیت رفع نیازهای حوزه های علمیه بوده است، از سده های پیش تا زمان فعلی خیران و واقفان زیادی با وقف املاک و دارایی های خود با نیت حوزه های علمیه، افزون بر ثبت صدقه جاریه و نام نیک جاودانه برای خود، سبب تداوم حیات و توسعه مدارس دینی شده اند.

بدون تردید ساماندهی موقوفات حوزوی موجود در کشور و هدایت وقف های جدید به سمت نیازهای روز جامعه ازجمله مسائل و کاستی های مدارس علمیه می تواند در ارتقای بیش از پیش این مراکز علمی و دینی تأثیر بسیاری داشته باشد.

در این رابطه به سراغ حجت الاسلام امید سعادتی، مدیر مدرسه علمیه آیت الله حکیم(ره) شیروان رفتیم، یکی از قدیمی ترین مدارس علمیه خراسان شمالی که ید طولایی در زمینه ثبت موقوفات حوزوی داشته و اکنون دارای 15 موقوفه است، طُرفه آن که تنها در دوره سه ساله مدیریت جدید این مدرسه علمیه پنج وقف با ارزش افزون بر سه میلیارد تومان به نام مدرسه علمیه آیت الله حکیم شیروان ثبت شده است.

اما در سطح خراسان شمالی با فعال بودن 15 مدرسه علمیه با بیش از دو هزار و 500 طلبه خواهر و برادر، تنها 52 وقف با نیت حوزه های علمیه به ثبت رسیده است که با در نظر گرفتن منفعتی یا انتفاعی بودن آنها می توان گفت به هیچ عنوان پاسخگوی نیازها و کمبودهای حوزه علمیه خراسان شمالی نیست؛ به همین دلیل می طلبد خیران و واقفان اهتمام بیشتری به ثبت وقف با نیت رفع نیازهای حوزه علمیه استان داشته باشند.

آنچه در پی می آید حاصل گفت و گوی خبرنگار خبرگزاری رسا در خراسان شمالی، با این مدیر حوزوی است.

رسا- امروز وقف در عرصه  دین و حوزه  میان مردم چه جایگاهی دارد و تشویق واقفین در جامعه امروز چه ضرورتی دارد؟

آیات و روایات فراوانی در خصوص جایگاه و ثواب وقف در دین اسلام وجود دارد و وقف حوزوی یکی از زمینه‌های وقف است که نسبت به بقیه زمینه‌ها نیازمند توجه بیشتری است.

خداوند در بسیاری از آیات قرآن کریم سفارش به یاری‌کردن دین در جامعه فرموده است و با توجه به آیه هفت سوره محمد که خداوند می‌فرماید: «یا أَیهَا الَّذینَ آمَنوا إِن تَنصُرُوا اللَّهَ ینصُرکم وَیثَبِّت أَقدامَکم» مؤمنانی که خداوند را یاری کنند، خداوند نیز آن‌ها را یاری می‌کند.

یکی از مصادیق یاری‌کردن خداوند و دین خداوند، کمک به بهبود حوزه‌های علمیه، این مراکز تبلیغ و تبیین دین الهی است.

وقف حوزوی مانند دیگر زمینه‌های وقف نیز بر اساس نیت واقف است و واقف تعیین می‌کند که وقف در چه زمینه‌ای انجام شود. گاهی نیت می‌کند در زمینه‌هایی ازجمله زیرساخت آموزشی، تجهیز کتابخانه و امور جاری حوزه وقف صورت گیرد و گاهی هم به‌صورت کلی در راستای اهداف حوزه علمیه وقف می‌کند.

 نوع وقف و کیفیت استفاده از آن کاملاً به نیت واقف بستگی دارد و گاهی کارشناسان وقف اداره اوقاف با مشاوره دادن با توجه به نیازهای مربوط به حوزه به واقفان پیشنهاد می‌دهند که در حوزه‌های اولویت‌دار وقف کنند اما درنهایت واقف تعیین تکلیف می‌کند که وقف موردنظر در چه زمینه‌ای صورت گیرد.

رسا- جایگاه وقف مرتبط با حوزه در شیروان چگونه است.

در شیروان خوشبختانه میزان وقف حوزوی رضایت‌بخش است و در سال‌های اخیر با پشتکاری که کارشناسان و متولیان امور وقف داشتند و با توجه به جلسات هم‌اندیشی متعددی که مسؤولان امور وقف با واقفان شهرستان برگزار کردند تا حد زیادی توجه واقفان را نسبت به یاری‌رساندن حوزه علمیه جلب کرده‌اند.

با واقفان و خیرین شهرستان ‌که در زمینه‌هایی مختلفی ازجمله آزادی زندانیان، بهداشت و سلامت، اجتماعی و امنیت و مدرسه‌سازی وقف می‌کنند، جلسات متعددی برگزار شد و در خصوص لزوم وقف در حوزه علمیه واقفان آگاه‌سازی شدند.

پس از برگزاری این جلسات برخی از واقفان با حضور در حوزه علمیه شرایط حوزه را مشاهده کردند و در خصوص نیاز حوزه به وقف در زمینه‌های گوناگون قانع شدند.

خوشبختانه در شهرستان شیروان وقف‌های حوزوی در سال‌های اخیر رضایت‌بخش بوده است اما هنوز تا شرایط مطلوبی که یک حوزه علمیه باید داشته باشد فاصله زیادی داریم و باید توجه داشت که حوزه علمیه به‌عنوان یک مرکز تغذیه امور معنوی و دینی در شهرستان نیازمند وقف است.

حوزه شیروان نیازمند بازسازی و تجدید بنا است

حدود نیم‌قرن از عمر حوزه علمیه شیروان می‌گذرد و اکنون نیازمند حمایت خیرین و واقفان شهرستان شیروان به‌منظور تجدید بنا و بازسازی ساختمان حوزه علمیه شیروان هستیم.

از همان ابتدای پیدایش حوزه‌های علمیه در کشور این مراکز علمی توسط خیرین و متدینین بازاری کشور اداره شده است و از بودجه‌ها و اعتبارات دولتی برای اداره امور جاری و زیرساختی استفاده چندانی نشده است.

حوزه شیروان به سبب قرار گرفتن در جاده آسیایی و همچنین به سبب قرار گرفتن در بین حوزه‌های برتر خراسان بزرگ ازنظر آموزشی و پژوهشی، نیازمند توجه بیشتری در زمینه بهبود و بازسازی بنا و ساختمان است.

در حوزه زیرساخت آموزشی حوزه شیروان با مشکل مواجه است و کتابخانه‌های این مرکز علمی نیازمند تجهیز و به‌روز شدن است و ازنظر تجهیزات آموزشی ازجمله میز و صندلی نیز این حوزه علمیه با مشکل مواجه است.

در حوزه رفاهی ازجمله تجهیز خوابگاه‌های طلاب به تجهیزات مدرن اعم از سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی به‌روز و دیگر مسائل مربوط به خوابگاه و خدمات رفاهی نیز حوزه علمیه شیروان دارای کمبودها و مشکلات متعددی است.

باوجود تمام کمبودها و مشکلاتی که در حوزه علمیه شهرستان شیروان وجود دارد، اولویت اصلی حوزه علمیه که نیازمند توجه واقفان و خیرین شهرستان است، ساخت، توسعه و تجدید بنای حوزه علمیه شیروان است.

از گذشته شهرستان شیروان معروف به دارالمسلین بوده است و دارای واقفان و خیرین بسیاری است؛ از این رو از خیرین و واقفان این شهرستان انتظار می‌رود که علاوه بر وقف و خیریه در زمینه‌های گوناگون، به مسئله وقف در زمینه حوزه علمیه نیز توجه و اهتمام بیشتری نسبت به گذشته داشته باشند.

ازدواج طلاب شهرستان شیروان نیازمند توجه خیرین است

یکی دیگر از حوزه‌های نیازمند وقف حوزوی شهرستان شیروان ازدواج طلاب این شهرستان است.

زمانی که خیرین به‌منظور کمک به زوج‌های جوان کم برخوردار به دستگاه‌های متولی امور وقف مانند کمیته امداد امام خمینی (ره) مراجعه می‌کنند، این دستگاه‌ها نیز می‌توانند با مشاوره دادن و ارائه پیشنهاد به خیرین محترم، بخشی از کمک‌های نقدی و غیر نقدی آن‌ها را به طلاب نیازمند اختصاص دهند.

وقف در زمینه ازدواج یک از امور خداپسند و توصیه‌شده در روایات دینی و قرآنی است و چه‌بسا وقف و کمک به ازدواج طلاب جوان از شایسته‌ترین کارها و اعمال صالح است و واقفان و خیرین محترم بدانند که کمک به طلاب نیازمند و تهیه جهیزیه برای مبلغان دینی جوان در شرف ازدواج، امری بسیار پسندیده و نیازمند توجه است.

رسا- آیا به نظر حضرتعالی ساماندهی موقوفات حوزه های علمیه در کشور ضرورتی دارد؟ و این ساماندهی چه کمکی می تواند به حوزه های علمیه بکند؟

روشن است که اگر موقوفات حوزوی موجود در کشور به صورت کامل شناسایی و ساماندهی شوند بخش زیادی از مشکلات و کمبودهای موجود در مدارس دینی رفع می شود.

از سوی دیگر باید واقفان حوزوی قبل از وقف با کارشناسان وقف مشورت کنند، البته ادارات اوقاف در زمینه مشاوره به واقفان، کارشناسانی را در نظر گرفته‌اند که واقفان و خیرین هر منطقه را به‌سوی زمینه‌های اولویت‌دار نیازمند وقف سوق می‌دهند.

در شهرستان شیروان نیز خوشبختانه اداره اوقاف این شهرستان با حوزه علمیه تعامل و همکاری مناسبی داشته است، کارشناسان اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان شیروان با مشورت مسئولین حوزوی، هدایت واقفان به وقف در زمینه‌های گوناگون وقف حوزوی را یکی از اولویت‌های وقف در این شهرستان تعیین کرده‌اند و واقفان را به سمت وقف در حوزه هدایت می‌کنند.

رسا- ضرورت آسیب شناسی در عرصه موقوفات را چگونه ارزیابی می کنید و اینکه چه دلائلی باعث می شود که چشم طمع به موقوفات حوزوی بیشتر شود؟

با وجود اینکه در بسیاری از مناطق و استان‌های کشور موقوفات مربوط به حوزه‌های علمیه درگیر موقوفه خواری برخی افراد سودجو قرارگرفته و به سبب همین مسئله حوزه‌های علمیه توانایی بهره‌برداری از این موقوفات را از دست ‌داده‌اند، اما در شهرستان شیروان خوشبختانه تا به امروز هیچ‌گونه موقوفه خواری در زمینه وقف حوزوی گزارش نشده است.

البته برخی از موقوفات حوزوی شیروان به سبب عدم مشاوره به واقفان و یا عدم توجه واقفان به نظر کارشناسی مشاوران وقف شهرستان در هنگام انجام وقف، نیت واقف از وقف حوزوی به‌صورت شفاف مکتوب نشده است و اکنون حوزه علمیه به‌منظور بهره‌برداری از این موقوفات با مشکل روبه‌رو شده است.

به عنوان مثال واقفی قطعه زمینی به متراژی حدود 600 مترمربع را در حاشیه شهر شیروان با نیت ساخت مسکن برای طلاب حوزه علمیه وقف کرده است اما ساخت مسکن در منطقه موردنظر توجیه‌پذیر نیست.

در این مورد نوع وقفی به‌طوری است که نمی‌توان به زمینه‌ای دیگر آن را تبدیل کرد و با توجه به این‌که واقف فوت کرده است، چندین سال است که حوزه علمیه برای بهره‌برداری از این قطعه زمین با مشکل روبرو شده است.

باید فرآیند وقف با مشورت کارشناسان اداره اوقاف و امور خیریه انجام شود، از این رو از واقفان و خیرین محترم تقاضا می‌شود که قبل از آن‌که نیت به وقف کنند با متولیان امر و مشاوران اداره اوقاف شهرستان مشورت کنند تا به‌صورت شفاف و قانونی در زمینه موردنظر وقف کنند.

15 مورد وقف حوزوی در شهرستان شیروان ثبت‌شده است

از ابتدای تأسیس حوزه علمیه شیروان تاکنون 15 مورد وقف حوزوی در این شهرستان به ثبت رسیده است. اما متأسفانه برخی از این موقوفات به سبب وجود مشکلات متعددی در زمینه عدم شفاف‌سازی وقف موردنظر، این موقوفات به معطلی افتاده است و حوزه علمیه نمی‌تواند از این موقوفات بهره‌برداری کند.

فلسفه وقف بر مبنای استفاده پیوسته از آن موقوفه و بهره‌مندی پیوسته واقف از ثواب موقوفه در آخرت است، به همین دلیل واقفان باید در نظر داشته باشند که اگر به دنبال اجر و پاداشی پیوسته از موقوفات خود هستند باید فرآیند وقف را به‌صورت کارشناسی و شفاف انجام دهند تا از موقوفات آن‌ها استفاده شود و این‌چنین از ثواب پیوسته موقوفات خود در آخرت بهره‌مند شوند.

باید نیات وقف به‌گونه‌ای باشد که قدرت تصمیم‌گیری و تبدیل موقوفات برای حوزه علمیه فراهم باشد، از این رو واقفان قبل از نیت و اقدام به وقف موقوفات خود با کارشناسان اداره اوقاف مشورت کنند و سعی کنند نیت وقف خود را به‌گونه‌ای تعیین کنند که حوزه علمیه قدرت تبدیل زمینه وقف به حوزه‌های موردنیاز خود را داشته باشد.

در حال حاضر سه مورد از موقوفات حوزوی شهرستان شیروان به سبب عدم قابلیت تبدیل به زمینه‌های موردنیاز حوزه بلااستفاده مانده است و حوزه علمیه توانایی هیچ‌گونه بهره‌برداری از این موقوفات را ندارد.

مسئولین حوزه علمیه حتی با مراجعه به دفاتر مراجع تقلید خواستار بررسی و ابلاغ فتوایی در زمینه بهره‌برداری از موقوفات به زمینه‌هایی خارج از نیات واقفان شده است اما متأسفانه تا به امروز هیچ نتیجه‌ای به دست نیامده است.

بیشترین موقوفات شهرستان در زمینه وقف حسینیه و ماه محرم است؛ اما خوشبختانه امروز وقف در زمینه حسینیه و ماه محرم نزدیک به حالت اشباع رسیده است و در حال حاضر جامعه نیازمند وقف در زمینه‌های دیگری همچون زمینه وقف حوزوی است و واقفان و خیرین محترم با مشورت گیری از کارشناسان اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان سعی کنند در زمینه‌های نیازمند وقف و به‌صورت قانونی و شفاف وقف کنند.

در مورد موقوفه دیگری که قطعه زمینی در خارج از محدوده شهر شیروان است، واقفی قطعه زمینی در خارج از محدوده شهر شیروان و با نیت ساخت حوزه علمیه وقف کرده است اما این موقوفه دارای شرایط مناسبی برای ساخت حوزه علمیه نیست و به سبب درگذشت واقف محترم، حوزه علمیه توانایی تغییر نیت وقف و تبدیل به زمینه‌های دیگری که توجیه‌پذیر باشد را ندارد و به همین سبب اکنون این موقوفه بلااستفاده و غیرقابل بهره‌برداری مانده است.

معطل ماندن موقوفات در جامعه بازتاب نامناسبی را به همراه دارد؛ زیرا زمانی که موقوفه‌ای در منطقه‌ای بلااستفاده بماند و از آن بهره‌برداری نشود، مردم جامعه به سبب عدم آگاهی از مشکلات مطرح‌شده در زمینه بهره‌برداری از موقوفات، نسبت به مسئله وقف بدبین شده و نگرش عدم استفاده درست از موقوفات در بین جامعه ایجاد می‌شود.

رسا- از اینکه وقت خود را در اختیار خبرگزاری رسا گذاشتید سپاسگزاریم.

من هم از شما و همکارانتان که در راستای اعتلای دین و ارتقای حوزه های علمیه تلاش می کنید قدردانی می کنم./9314/ت300/ب1