حجت الاسلام بنیادی: منشور روحانیت نصب العین همه علما و حوزویان قرار گیرد

اشاره: حضرت امام خمینی(ره) بنیانگذار انقلاب اسلامی، سوم اسفندماه سال 1367 خطاب به روحانیان، مراجع، مدرسین، طلاب و ائمه جمعه و جماعات پیامی صادر و برخی از مهم ترین رسالت های حوزه های علمیه را تبین می کنند که منشور روحانیت نام می گیرد؛ خبرگزاری رسا به مناسبت سی امین سالگرد صدور منشور روحانیت از سوی امام خمینی(ره)، گفت و گویی با حجت الاسلام والمسلمین بنیادی نایب رییس مجمع عمومی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم انجام داده است که تقدیم خوانندگان می شود.

رسا-تحلیل شما از صدور منشور روحانیت از سوی امام خمینی(ره) برای علما و طلاب چیست؟

بسم الله الرحمن الرحیم

قبل از هر سخنی، سلام و درود می‌فرستم بر روح بلند و ملکوتی حضرت امام خمینی(قدس سره) که با بینشی عمیق و درکی صحیح و همتی ستودنی و اشراف بر شرائط و موقعیت‌های مختلف، با تیز بینی و تحلیلی صحیح از مسائل و مدیریتی جامع، حقائق امور جاری را در ابعاد مختلف مورد بررسی و به خوبی و روشنی با مخاطبین خود در میان می‌گذاشتند.

در حقیقت حضرت امام خمینی(ره) معلمی بودند که در میدان علم و گود عمل براساس معیارهای معرفتی و عقلائی، وظیفه خود را انجام می‌دادند چنانکه در همین بیانیه‌ی معروف به منشور روحانیت، نتیجه را فرع بر وظیفه می‌دانند.

اما نسبت به سوال چند نکته ضروری را عرض می‌کنم.

نکته اول: تاریخ و زمان صدور بیانیه سال ۱۳۶۷ و پس از پایان جنگ‌ تحمیلی است که دوره‌ای ده ساله از پیروزی انقلاب سپری گشته و آغاز دوره‌ای جدید در نظام اسلامی، به شمار می رود بی شک بیانیه حضرت امام (قدس سره) با توجه به حوادث قبل و بعد نگاشته شده است، در واقع بیان تاریخ سخت و بعضاً تلخ حوادث گذشته، ذکر تاریخ نبوده بلکه به وضوح پیدا است که در صدد بیان شناخت و پندگیری از جریان‌های فکری و حوادثی است که در حوزه‌های علمیه، رخ داده و از طرفی مشق و چراغی برای آینده، باشد.

نکته دوم: مخاطب قرار دادن تمام اقشار حوزویان با تمام سلائقی که ممکن است در افراد وجود داشته باشد و نگاه حضرت امام(ره) به تاریخ مجاهدت‌های روحانیت متعهد به اسلام با تعابیری ژرف، نشانگر آن است که ایشان امور مهم و سرنوشت ‌سازی را می‌خواهند بیان کنند که در عاقبت و حیات طیبه روحانیت و حوزه‌های علمیه، از اهمیت بالایی برخوردار است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنم.

نکته سوم: بیان و قلم حضرت امام(ره) در منشور روحانیت چنانکه دارای یک سوز و غمی از گذشته برخی روحانیون در ادوار مختلف و مخصوصاً در عصر و قرن اخیر است، دارای یک سرور و شعف نسبت به عمل و فعالیت حوزویان در همین عصر دارد.

نکته چهارم: منشور روحانیت دارای سرفصل‌های مهم و متعددی است چنانکه دارای کلید واژگانی است که عمق بیانیه را بیشتر می‌کند، چنانکه این بیانیه دارای محتوا و مهم‌تر دارای پیام‌هایی برای نسل‌های مختلف حوزه و حوزویان، سرنوشت ساز است، که اهالی حوزه باید اختیار کنند که چگونه حوزه‌ای باشند و چگونه تفکری را پیشه کنند.

همچنین به بیان مجاهدت علمی و عملی چنانکه سیره بسیاری از متأخرین و متقدمین، بوده یا صرف مجالست علمی در احکام فردی و عزلت و در حاشیه بودن نسبت به حوادث و آسیب‌های سهمگین، فقه سنتی و پویا یا فقه سنتی با برداشتی غلط و ایستا، قبول هجرت و مشقت‌های آن یا استقرار در قم و رهایی رویارویی از آنچه که دشمنان، به واسطه شبهات و عداوت‌های دیرینه و کینه‌های کهنه از اسلام و مسلمین داشته و دارند می پردازد.

هرچند حضرت امام(ره) حوزه مباحث و مباحثات علمی را نفی نمی‌کنند، و از همه‌ی این واژگان مهم‌تر، وحدت حوزه و بهره‌مندی از آثار و مواهب آن یا افتادن در دام اختلافاتی که دست‌های پیدا و پنهان استکبار، در آن مشاهده می‌شود و مواردی که مراجعه کنندگان به این بیانیه، بر آنها واقف می‌شوند.

نکته پنجم: توجه دادن به این نکته که حوزه‌ها و علما سنگر اول و مطمئن مبارزه با استکبار و استعمار بوده و به طور حتم دشمنان در صدر نقشه‌های خود در صدد آسیب زدن و تخریب پایگاه مستحکم حوزه و جایگاه رفیع روحانیت، بوده و هستند و آنچه که برای روحانیون مهم است، شناخت توطئه‌ها و نیرنگ رنگارنگ دشمنان است.

نکته ششم: نصیحت حضرت امام(ره) به علما و مدرسین و طلاب و فضلای جوان است که ارتباط این دو گروه و از طرفی حفظ حریم و حرمت هریک، و از طرفی عامل موثر و مهمی است که بقاء عظمت حوزه‌ها و روحانیت را در بر خواهد داشت.

با توجه به آنچه گفته شد به نظر می‌رسد منشور روحانیت به درستی فلسفه و ویژگی‌های حوزه پویا، و وظائف و جهت حرکت صحیح روحانیت را بیان می‌کند، سیری که در مسیر حق و رضایت پروردگار، همراه با خرد و بصیرت، است، جهادی که مبتنی و مستدل به سیره نبوی و اهلبیت(ع) است که با این شرائط حوزه و روحانیت علاوه بر جلوداری و علم‌داری نهضت اسلامی، می‌تواند همچنان چراغ هدایت‌گری جامعه را در دست داشته باشد.

در حقیقت آنچه که روح این بیانیه است، همان پیام مهم حزب‌الله بودن حوزه به معنای واقعی کلمه است، یعنی همان تعبیر حوزه انقلابی که رهبر معظم انقلاب( مدظله العالی) در بیانات شان تکرار و تأکید می‌کنند.

رسا - امام خمینی به پاسخ دادن نیازهای روز جامعه از سوی حوزه علمیه تاکید می کنند، به نظر شما حوزه علمیه تا چه اندازه توانسته است بر اساس نیازهای جامعه حرکت کند و به آنها پاسخ دهد؟

این سوال بسیار خوب و به جایی است که مبتنی بر شناخت دنیای امروز و تفکرات جاری در جهان و کشور و پیشرفت‌ها و سرعت تحولات دارد و بالطبع ظهور موضوعات نو و مسائل مستحدثه است، هم‌چنین توجه به شبهات و شایعات رائج در زمانه ما دارد.

انصاف این است که حوزه‌های علمیه با تمام توان در عرصه‌های مختلف، فعال و پویا می‌باشند، نگاهی به فعالیت‌های حوزه در قلمروها و ماموریت‌های ذاتی خود، مؤید همین مطلب است، حوزه انقلابی یعنی همان حوزه‌ای که مطالبات و معضلات اجتماعی را می‌بیند و نسبت به آنها بی‌تفاوت نیست، دایره و دیدگاه خود را صرفاً در آنچه میراث گرانبهای علمای سلف و اندیشمندان سابق بوده، محدود نمی‌کند و جرأت و توان عبور از مرزهای علمی گذشته را دارد و با اندیشه‌ی نو، نوپردازی و نواندیشی دارد.

حوزه انقلابی اتفاقات در عرصه‌های جهانی و مشکلات علمی در حوزه علوم اسلامی و انسانی را درک و افق‌های آینده را می‌بیند و برای آن برنامه دارد، این اتفاق با وجود مراکز علمی و تربیت نسل جدید با حضور اساتید برجسته، در حوزه به عیان مشاهده می‌شود.

حوزه امروز با ورود به عرصه‌هایی که نیاز به اظهار نظر متقن است، قابل مقایسه با هیچ دوره‌ای نیست، در حقیقت حوزه امروز در یک نگاه و حرکت جدی و کلی، جهانی می‌اندیشد و بعضاً ورودهای جدی دارد.

آنچه که نباید محاسبات حوزویان را مخدوش کند، راضی نبودن به وضع موجود است که با وضع مطلوب، با توجه به ظرفیت عظیم و بی‌بدیل حوزه‌ها فاصله زیادی است که شناسایی نقاط قوت و ضعف و شناخت و تعریف از نهادهای تصمیم گیرنده، مراکز و مدارس فعال و تخصصی و عبور از برخی موازی کاری‌ها و تشکیل مرکز هدایت پژوهش‌ها، می‌تواند در بالندگی هرچه بیشتر حوزه‌ها مؤثر باشد.

امروز در بخش‌های مختلف برخلاف آنچه که بعضی با بی‌اطلاعی و بی‌خردی بر آن اصرار دارند، حوزه راه‌گشا و کارگشا است، حضور بی‌سابقه حوزه در مراکز مختلف اعم از داخل و خارج از کشور، دانشگاه‌ها، مراکز و نهادهای مختلف، مساجد و مناصب در اقصی نقاط کشور و حضور در مجامع و مجالس علمی داخل و خارج از کشور، پژوهش‌های زیادی که در موضوعات جدید صورت گرفته و یا در حال انجام است علائم خوبی از حرکت پرشتاب حوزه‌های علمیه برای رسیدن به افق قابل قبول است.

نکته قابل ذکر دیگر آنکه حوزه ضمن حفظ سنت‌های اصیل و کارآمد خود مخصوصاً شیوه و روش اجتهادی، به نوعی در مرحله گذر به مراتب عالی‌تر، می‌باشد، امری که در حقیقت حوزه وجود دارد یعنی پویایی و روزآمدی که مؤید آن مراحل مختلف پویایی در عصر متقدمین، متأخرین و معاصرین، است.

به هر حال اطلاع رسانی جامع از آنچه که در حوزه‌های علمیه پس از انقلاب رخ داده، تحقیق میدانی در خصوص پاسخگو بودن حوزه‌ها و انصاف در داوری‌ها مبین فعالیت‌های گسترده حوزه در بخش‌های علمی و هدایت ‌گری، است.

رسا ـ امام خمینی(قدس سره) در منشور روحانیت جایگاه ویژه ای برای روحانیت قایل می شوند به نظر شما این جایگاه با چه چالش هايي مواجه است؟

البته چالش‌ها در هر دوره‌ای، به اشکال مختلف و توسط افراد و جریان‌ها، وجود داشته و دارد که برخی به واسطه دشمنی و برخی دیگر براساس اقتضائات، به وجود می‌آیند، در بخش ایجاد چالش‌ها از سوی مغرضین و معاندین که بیشتر از سوی رسانه‌های معاند صورت می‌گیرد، اساس و هویت حوزه را نشان گرفته‌اند که مهم‌ترین وظیفه در این خصوص توجه بیشتر حوزویان و از طرفی اطلاع رسانی اهل نظر و مسؤولیت رسانه‌ها ی متعهد را می‌طلبد.

اما به نظر حقیر مهم‌ترین چالش‌ها مسأله خالی شدن شهرها و بلاد از علما، است که باید سنت دیرینه هجرت با توجه به شرائط موجود و مناصب مختلف که در اختیار روحانیان در شهرها است، برنامه‌ای کارآمد و مؤثر داشته باشیم؛ مورد دیگر مسأله درس اخلاق در حوزه است؛ این دو مورد از مهم‌ترین چالش‌ها برای حوزه‌ها محسوب می‌شود که راه حل و رفع چالش‌های کوچک‌تر است.

امیدوارم تمام حوزویان محترم به واسطه نکات و انتظاراتی که علمای سابق و مراجع عظام تقلید به ویژه رهبر معظم انقلاب(دامت برکاتهم) و فصول و نکاتی که در منشور روحانیت آمده، نصب العین همه ما قرار گیرد و افکار و گفتار و رفتار ما مورد رضایت خداوند متعال و امام عصر(عج) قرار گیرد.

رسا_ با تشکر از فرصتی که در اختیار ما قراردادید.

بنده هم از شما و دیگر عزیزان در خبرگزاری رسا که نسبت به بازخوانی منشور روحانیت حضرت امام(رضوان الله تعالی علیه) اهتمام دارند تشکر می کنم، موفق باشید. /1324/گ403/ج