تزریق دلار‌های سعودی برای تقویت تروریسم در پاکستان

به گزارش خبرگزاری رسا، محمد بن‌سلمان در میان تدابیر شدید امنیتی و برخی تجمعات اعتراضی سفری دو روزه را به پاکستان انجام داد. این سفر که نخستین دیدار بن‌سلمان در مقام ولیعهد سعودی از پاکستان به شمار می‌رود، با استقبال مقامات اسلام‌آباد از جمله عمران‌خان، نخست‌وزیر این کشور از وی انجام شد.

 

روابط پاکستان و عربستان به سال ۱۹۴۷ و استقلال پاکستان از هند بازمی‌گردد و طرفین به ویژه طی دهه‌های اخیر سعی در گسترش روابط در تمامی زمینه‌ها داشته‌اند. در زمینه روابط اقتصادی، عربستان سعودی پنجمین شریک تجاری پاکستان است و طبق آمار حدود ۹ درصد از صادرات به پاکستان را در اختیار دارد.

 

در سفر کنونی نیز یک قرارداد سرمایه‌گذاری به ارزش ۲۰ میلیارد دلار بین دو طرف به امضا رسید. در باب اهمیت پاکستان در راهبرد سیاست خارجی عربستان نکات چندی حائز اهمیت است.

 

نخست موضوع وضعیت داخلی پاکستان است. عربستان پاکستان را به واسطه مشکلات قومی، پتانسیل بالا در جذب گروه‌های افراطی، ارتباط نزدیک سازمان اطلاعات این کشور (ISI) با ریاض و همچنین روابط نزدیک رهبران دو طرف، گزینه مناسبی برای همکاری می‌داند.

 

همچنین وجود فقر وسیع در پاکستان و نیاز شدید مالی و حمایتی این کشور به عربستان، پاکستان را کشوری نیازمند قلمداد کرده که به شدت به حمایت‌های مالی عربستان وابسته است. در درجه بعدی، موقعیت ژئوپلتیک پاکستان در میانه مناطق مهمی همچون خاورمیانه، آسیای مرکزی و شبه‌قاره است.

 

پاکستان همچنین بیش از ۹۰۰ کیلومتر مرز مشترک با ایران دارد که به دلیل واقع شدن در منطقه پرتنش بلوچستان دارای اهمیت ویژه‌ای است. به همین دلیل است که برخی پاکستان را برای عربستان شریکی کلیدی در منطقه‌ای کلیدی می‌دانند.

 

روابط دو کشور به گونه‌ای است که بروس ریدل، افسر پیشین سازمان سیا عربستان را بیش از هر کشوری حامی پاکستان می‌داند که در برنامه هسته‌ای آن نیز سرمایه‌گذاری کرده است. در مقابل، پاکستان نیز در دهه‌های اخیر با استقرار نیرو در عربستان، به حفظ قدرت در خانواده سلطنتی این کشور کمک شایان توجهی کرده است.

 

در عین حال به نظر می‌رسد که روابط طرفین در سال‌های اخیر بیش از هر چیز درگیر برخی از مسائل ایدئولوژیک و ژئوپلتیک شده است که به ویژه در ابعاد ایدئولوژیک مشکلاتی را برای همسایگان در پی داشته است. گسترش روابط افراطی ریاض - اسلام‌آباد و تداوم و تقویت حمایت از طالبان افغانستان و حمایت از نبرد‌های نیابتی از طریق اسلام‌گرایان افراطی در سریلانکا، نپال، بنگلادش و کشور‌های حوزه آسیای میانه و... آثاری ناخوشایند بر منافع همسایگان داشته است.

 

عربستان دارای بیشترین سهم در تجهیز، سازماندهی و تقویت گروه‌های تندرو پاکستانی است. آمار غیررسمی حکایت از آن دارد که حدود ۲۰ هزار مدرسه مذهبی در پاکستان وجود دارد. گفتنی است بیش از یک میلیون دانش‌آموز در این مدارس مشغول به تحصیل هستند و عربستان بیشترین سهم را در تجهیز و تأسیس آن‌ها دارد.

 

در درجه دوم، عربستان در ابعاد منطقه‌ای درگیر رقابت‌های گسترده با ایران در مناطق مختلف است. شکل‌دهی به ائتلاف‌های متعدد منطقه‌ای را می‌توان مهم‌ترین تأثیر و پیامد جابه‌جایی قدرت در عربستان سعودی و جایگزینی نخبگان جدید در سیاست خارجی این کشور به ویژه پادشاه و ولیعهد جدید این کشور ارزیابی کرد.

 

محوریت این ائتلاف‌ها را علقه‌های ژئوپلتیک – ایدئولوژیک شکل داده است؛ به نحوی که اغلب کشور‌های هدف ائتلاف سعودی نظیر عراق، سوریه و... در قلمرو ژئوپلتیک ایران قرار دارند و مقابله با گسترش ژئوپلتیک ایران هدف اصلی آن را تشکیل داده است. در همین چارچوب تلاش برای حضور پاکستان در ائتلاف‌های منطقه‌ای عربستان بخش عمده‌ای از رویکرد کنونی ریاض نسبت به اسلام‌آباد را تشکیل می‌دهد.

 

در عین حال نکته مهم در شرایط کنونی این است که پاکستان همواره سعی کرده است به ایجاد توازن در روابط دوجانبه و چندجانبه خود با عربستان و ایران بپردازد. استنکاف پارلمان این کشور از تصویب قطعنامه اعزام نیرو برای شرکت در ائتلاف سعودی در جنگ یمن در آوریل ۲۰۱۵ در همین چارچوب انجام گرفت. به علاوه، پاکستان برخلاف عربستان در همسایگی ایران قرار دارد و به لحاظ روابط دوجانبه و راهبردی این کشور با ایران، نمی‌تواند رویکردی خصمانه علیه ایران به ویژه در سطوح منطقه‌ای اتخاذ کند.

 

در طرف دیگر، پاکستان از اولویت ویژه‌ای در جنوب ابتکار جاده ابریشم جدید چین برخوردار است که فرصت‌های زیادی را در اختیار این کشور قرار می‌دهد. در مجموع باید گفت که به‌رغم اینکه عربستان سعودی در سفر کنونی ولیعهد این کشور سعی دارد پاکستان را وارد رقابت‌ها و مناقشات منطقه‌ای متعدد خود کند، اما وضعیت کنونی پاکستان به ویژه در زمینه گروه‌های افراطی و تروریسم بسیار حساس است.

 

به همین دلیل به نظر می‌رسد گسترش نفوذ سعودی و در راستای آن افزایش صدور افراطی‌گری از سوی پاکستان، علاوه بر زیر سؤال بردن منزلت منطقه‌ای این کشور، پاکستان را از بسیاری از فرصت‌های منطقه‌ای در پیرامون این کشور محروم می‌سازد. /۱۰۱/۹۶۹/م