افراد بی ایمان ظالم و به دور از هدایت الهی هستند

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حضرت آیت الله جعفر سبحانی از مراجع تقلید ظهر امروز در جلسه تفسیر قرآن که در مدرسه علمیه حجتیه قم برگزار شد، در تفسیر آیات نوزدهم و بیستم سوره توبه اظهار داشت: آیه نوزدهم به آیه قبل عطف شده است؛ در این آیه بحث سقایت و آب رسانی به زائران کعبه هم مطرح شده است و که این امر کار بزرگی بود چراکه سرزمین مکه محلی بی آب و علف بود.

وی عنوان کرد: در این آیه بحث سقایت حجاج و مجاهدت به عمارت مساجد اضافه شده و بیان می‌ کند، حال کسی که مؤمن به خدا و روز قیامت نیست بخواهد این کار را انجام بدهد ارزشی ندارد در حالی که با ایمان به خدا اهمیت فوق العاده ای پیدا می‌ کند، البته برای حفظ معنای آیه باید بگوییم در این دو آیه دو طایفه مطرح شده که طایفه اول سقایت و بنایی را بدون ایمان و طایفه دوم این دو کار با ایمان انجام می‌ دهند.

حضرت آیت الله سبحانی با اشاره به این که همیشه فعل به فعل و ذات به ذات تشبیه می‌ شود، ابراز داشت: دیده نشده است که ذات بر فعل تشبیه شده باشد، در حالی که ظاهرا آیه همین طور است؛ در این آیه بحث «سقایه» مطرح شده که یک معنای آن انبار آبی بود که کنار زمزم قرار داشت، یک معنای آن آب رسانی و معنای دیگر آن «ظرف» است که در این آیه قطعا معنای دوم مراد است.

وی افزود: پس ملاحظه می‌ شود که سقایه یعنی آب رسانی که فعل است به «شخص با ایمان» که ذات است تشبیه شده است و به همین جهت مفسران در این جا یا در اول آیه و در آخر آیه کلمه ای را در تقدیر می‌ گیرند؛ البته بهتر است در کنار «من آمن» یک کلمه در تقدیر بگیریم یعنی بگوییم «ا جعلتم سقایه الحاج و....کایمان من آمن» یعنی پیش از «من آمن» یک کلمه «ایمان» در تقدیر بگیریم تا دو فعل به هم تشبیه شوند.

این مرجع تقلید یادآور شد: پایان آیه که می‌ فرماید:«ان الله لا یهدی القوم الظالمین» نیز با ابتدای آیه در ارتباط است و نشان می‌ دهد که افراد بی ایمان افرادی ظالم بوده که از هدایت الهی به دور هستند.

وی با تأکید بر این که در مورد این آیه احادیثی نیز وارد شده است، خاطرنشان کرد: البته همه احادیث تفسیر آیات قرآن نیستند و به همین جهت باید دید می‌ تواند تفسیر این آیه باشد یا خیر، برخی گفته اند شأن نزول آیه این حدیث است که در جریان جنگ بدر یکی از افراد که گفته اند عباس عموی پیامبر که در جمع مشرکان بود اسیر شد و گفت شما مرا در حالی اسیر کردید که من خانه کعبه را تعمیر کرده، اسیران را آزاد و به حاجیان آب می‌ دادم و به همین جهت این آیه نازل شد.

حضرت آیت الله سبحانی در بخش دیگری از سخنان خود خاطرنشان کرد: البته این آیه نمی تواند مربوط به این حدیث باشد، چراکه اولا جنگ بدر در سال دوم هجرت بوده و این آیه در سال نهم هجرت نازل شده است و بعید است گفت‌وگویی در سال دوم موجب نزول آیه ای در هفت سال بعد باشد و ثانیا عباس فقط به حاجیان آب می‌ داد و تعمیر مسجدالحرام را برعهده نداشت و اسیری هم آزاد نمی کرد.

وی بیان داشت: حدیث دیگری نیز در شأن نزول این آیه بیان شده است که سه نفر طلحه بن شیبه که کلید دار کعبه بود، عباس که سقایت می‌ کرد و علی بن ابی طالب(ع) به گفت‌وگو در مورد جایگاه خود می‌ پرداختند که این آیه نازل شد؛ در حالی که این مذاکره در بین افرادی بوده که همگی مسلمان بودند در حالی که گفتیم آیه مربوط به طایفه اول یعنی افراد بدون ایمان است.

استاد برجسته درس خارج حوزه علمیه قم با بیان این که در مورد این آیه حدیث سومی هم بیان شده است، خاطرنشان کرد: این حدیث در مجمع البیان طبرسی بیان شده است که عباس و شیبه با هم مفاخره می‌ کردند که یکی به عمارت مسجد الحرام و دیگری به سقایت حاجیان افتخار می‌ کرد، حضرت علی(ع) به آنها رسید به آن ها رسید و فرمود اینها افتخار نیست در حالی که همه شما با شمشیر مسلمان شده اید؛ در این حدیث هم همان اشکال سابق مطرح است.

وی عنوان کرد: شأن نزول آیه مهم نیست بلکه مفهوم آیه اهمیت دارد؛ البته می‌ توان گفت این آیه بر امیرمؤمنان منطبق است چراکه او در شب لیله المبیت جان خود را در کف دست گرفت و مشمول آن قسمت آیه می‌ شود که می‌ فرماید: «جاهد فی سبیل الله» یعنی افرادی که ایمان دارند و در راه خدا جهاد می‌ کنند ارزش و مقامی بالا دارند نه افرادی که صرفا سقایت یا عمارت را برعهده دارند./1330/پ۲۰۲/ق