شبهه تشابه ربا به نسیه نوعی سفسطه است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، آیت الله محسن مجتهد شبستری نماینده مجلس خبرگان رهبری در درس خارج فقه خود که پیش از ظهر امروز یکشنبه در مدرسه علمیه آیت الله ایروانی(ره) برگزار شد با اشاره به آیه 275 تا 281 سوره مبارکه بقره، گفت: مراد از «اکل» در این آیه مطلق تصرف است، براساس این آیات رباخوارن نمی توانند بایستند مانند افرادی که شیطان آنان را مخبط کرده بودند، در مجمع البیان از پیامبر اکرم(ص) روایتی نقل شده که؛ وقتی پیامبر(ص) به معراج رفتند جمعیتی را دیدند که به خاطر اینکه شکمشان تورم داشت قدرت حرکت نداشتند، از جبرئیل سوال کردند این افراد کی هستند؟در جواب جبرئیل گفت؛ اینها در دنیا رباخوار بوده اند.

وی افزود: در برخی روایات داریم انسان متکبر به صورت مورچه محشور می شود زیرا در دنیا خود را از دیگران برتر می داند که در قیامت اینگونه محشور می شود یا برخی از زن ها در جهنم از موهای خود آویزان می شوند. صورت حقیقی افراد در قیامت نمایان می شود. برخی گفته اند که آیه  «لا یقومون الا کما یقوم الذی یتخبطه الشیطان من المس» مربوط به آخرت است یعنی حشر آنان به این شکل خواهد بود ولی ظاهرا قیام در همین امور دنیوی است و نه قیام در آخرت، زیرا این افراد که در جامعه تعادل اقتصادی را برهم می زنند، البته در قیامت نیز تعادل جسمی خود را از دست می دهند و اشاره دارد اینها تعادل اقتصادی جامعه را برهم می زدند.

متولی مدرسه علمیه آیت الله ایروانی(ره) با اشاره به  آیه «الذی یتخبطه الشیطان من المس» اظهار داشت: این سخن در میان عرب مصطلح بوده که دیوانگی را مس من الشیطان می دانستند، دلالت براین دارد افرادی که شیطان آنان را مست می کند حالت جنون دارند و  فخر رازی احتمال داده منظور این قسمت از آیه جنون نیست و معنا این است که ربا خوار مانند فردی است که در دنیا تحت تاثیر وسواس های شیطانی قرار می گیرد و مست اموال دنیوی شده است.

وی افزود: بنابراین باید آیه را اعم معنا کرد، «ذلک بانهم قالوا انما البیع مثل الربا» وقتی از رباخواران سوال می کنند چرا این کار را می کنید می گویند؛ تجارت و کار اقتصادی مانند ربا است یا زبان حال اینان گویای این مطلب است که می گویند؛ در معامله نسیه زیاده گرفتن اشکال ندارد ولی در ربا اشکال دارد؟جواب روشن است. مبادله پول با پول برخلاف عرف و طبیعت ثمن و مثمن است، ثمن را قرار دادند چون مبادله کالا به به کالا مشکل است. ثمن و پول برای این موضوع وضع شده است نه برای اینکه خودش کالا باشد.

آیت الله مجتهد شبستری در بخش دیگری از سخنان خود اظهار داشت: این موضوع که ربا مانند نسیه است یک نوع سفسطه است و اسلام اجازه مبادله پول با پول را نداده است. فخر رازی می گوید؛ در جاهلیت معامله نسیه اینگونه بود که کالایی را به مدتی خریداری می کردند و در راس مدت نمی توانستند پول را بپردازد و می گفتند؛ مدتش را طولانی بکن و من هم ثمن را زیاد می کنم. این رباخواران نیز مدعی هستند ربا اینگونه است. رفتار انسان در عقائدش اثر می گذارد.

رییس شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت(ع) با اشاره به آیه 125 سوره آل عمران، گفت: از ظاهر ایه استفاده می شود ربای چند برابری حرام است و ربایی که مختصر باشد ایرادی ندارد، اگر 100 تومن قرض بگیریم و مثلا 300 تومن پس دهیم ایراد است، در جواب باید گفت این آیه، آیه نهایی درباره ربا نیست. مانند شرب خمر که تدریجا نهی شد. در مساله ربا نیز در چهار مرحله حرمت مطرح شده است.

آیت الله شبستری با اشاره به آیه 39 از سوره روم « وَمَا آتَيْتُم مِّن رِّبًا لِّيَرْبُوَ فِي أَمْوَالِ النَّاسِ فَلَا يَرْبُو عِندَ اللَّهِ وَمَا آتَيْتُم مِّن زَكَاةٍ تُرِيدُونَ وَجْهَ اللَّهِ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُضْعِفُونَ»، گفت: آنچه که شما در ربا انجام می دهید برای زیاده خواهی است و پیش خداوند این کار خاصیت و اجری ندارد اما اگر انفاق کنید خدمت و رستگاری است، این آیه به صورت پند و موعظه است.

وی ادامه داد: در آیه 161  از سوره نساء «وَأَخْذِهِمُ الرِّبَا وَقَدْ نُهُوا عَنْهُ» خداوند ضمن انتقاد از قوم یهود به عادت زشت رباخواری آنان اشاره دارد، از این جمله استفاده می شود ربا در دین یهود نیز حرام بوده است که البته به دین کنونی آنان که امروز تحریف شده کاری نداریم و براساس این آیه یهودی ها از ربا نهی شده اند. این آیه اشاره دارد، مسلمانان بدانید یهودیان نیز از ربا نهی شده اند.

متولی مدرسه علمیه آیت الله ایروانی(ره) با اشاره به آیه 130 از سوره آل عمران «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَأْكُلُوا الرِّبَا أَضْعَافًا مُضَاعَفَةً وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ»، گفت: این آیه می گوید ربا را چند برابر نگیرید، یعنی ربا آشکار و زیاد نباید باشد./811/د103/ب1