حوزه انرژی و خدمات بی نظیر پس انقلاب

به گزارش سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، انقلاب اسلامی ایران سرآغاز تحولی اساسی در کشور در حوزه های گوناگون سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، امنیتی و در بخش های مختلف بود.

حوزه انرژی به عنوان یکی از بخش های مهم و تأثیرگذار بر اقتصاد ایران از دیرباز مورد توجه بوده و از این منظر بررسی دستاوردهای انقلاب اسلامی در این حوزه به ویژه در بخش های نفت، گاز، پتروشیمی و صنعت برق می تواند ترسیم کننده چهل سال تلاش بی وقفه متخصصان و مسؤولان کشور در این بخش باشد.

در ادامه سلسله مطالب دستاوردهای انقلاب اسلامی، به تبیین دستاوردهای چهل ساله انقلاب اسلامی در حوزه انرژی و مقایسه آن با دوران پیش از انقلاب پرداخته ایم که حاصل آن تقدیم مخاطبان می شود.

استقلال و خودکفایی؛ زمینه ساز دستاوردهای بزرگ

انقلاب اسلامی ایران با شعار استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی توانست تغییرات اساسی در بخش های مختلف کشور ایجاد کند و تکیه بر توان و ظرفیت بومی و درونی کشور به عنوان یک راهبرد اساسی در تحقق استقلال در حوزه های گوناگون، زمینه ساز پیشرفت های چشمگیری در بخش های مختلف شده است که حوزه انرژی نیز به عنوان یکی از مهم‌ترین بخش های اقتصادی و زیرساختی کشور با تلاش های بی وقفه متخصصان و کارکنان بخش های مختلف توانست در طول چهل سال عمر انقلاب به خودکفایی لازم رسیده و نقش مهمی در توسعه زیرساختی و اقتصادی کشور ایفا کند.

اسدالله قره خانی نماینده مردم علی آباد کتول در مجلس شورای اسلامی و سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس درباره اهمیت استقلال کشور در حوزه انرژی می گوید: «در بخش انرژی خوشبختانه پیشرفت های چشمگیری داشتیم یکی از زمینه های پیشرفت در حیطه مدیریتی بوده است که در قبل از انقلاب تمام تصمیمات مدیریتی به ویژه در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی تحت تأثیر تصمیمات و استراتژی آمریکا بوده است و ما باید براساس تصمیمات آنها اقدام می کردیم و علاوه برآن، حتی در زمینه چگونگی فروش، سرمایه گذاری و مسائل این چنین مانند سایر امور دیگر از استقلال لازم برخوردار نبودیم و به عنوان مستعمره آمریکا بودیم»

وی می افزاید: «اگر ما در آن زمان روزانه 6 میلیون بشکه نفت تولید می کردیم، بالغ بر 5 میلیون بشکه آن صادر می شد، اما دلارهای آن در جهت توسعه کشور در بخش هایی مانند توسعه روستاها، توسعه فرهنگی و زیرساخت های کشور هزینه نمی شد و اگر می بنیم طلبی از انگلیس داریم یا در آلمان و در فرانسه سهام دار هستیم این به این معناست که پول نفت ما برای آبادکردن کشورهای اروپایی می رفت غافل از اینکه در داخل کشورمان در آن زمان هیچ بهره ای از این نعمت خدادادی را مردم نمی بردند ولی در حال حاضر حتی کمترین درآمدی که از یک بخش صادرات به دست می آید کاملاً مشخص است و توزیع آن در سراسر کشور و از آخرین نقاط روستایی گرفته تا شهرهای کوچک و بزرگ در شمال، شرق، غرب و جنوب صورت می گیرد و امروز می توانیم به این موضوع افتخار کنیم که ذخایر خدادادی را در جهت توسعه کشور به کار می گیریم.»

حجت الاسلام عبدالحمید خدری نماینده مردم بوشهر در مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون انرژی مجلس نیز در این باره می گوید: «یکی از مهم ترین دستاوردهای ما در حوزه انرژی، استقلال نیروی کار و تجهیزات ما در اکتشاف و بهره برداری از منابع و ذخایر است و باید توجه کنیم که قبل انقلاب ایرانی ها به عنوان کارگر ساده در بخش انرژی کشور استفاده می شدند اما تمام تکنولوژی اکتشاف و تبدیل نفت خام به دیگر فرآورده ها در دست خارجی ها بود و این تکنولوژی ها را هیچ وقت در اختیار ما قرار نمی دادند»

وی می افزاید: «به برکت انقلاب اسلامی ایران، امروز بحث اکتشاف، استخراج و نیروهای متخصص همه بومی هستند و اگر قبل انقلاب به میادین مشترک توجه نمی شد اما هم اکنون با سرمایه گذاری های انجام شده  در پارس جنوبی و دیگر میادین، ما در حال حاضر در بحث بهره برداری از میادین با کشورهای همسایه برابری می کنیم و با چشم اندازی که داریم می توانیم در آینده ای نزدیک از آنها جلو بزنیم.»

دستاوردهای انقلاب در حوزه برق؛ افتخار آمیز و بالنده

برق رسانی را می توان یکی از افتخار آمیزترین فعالیت های نظام پس از پیروزی انقلاب اسلامی دانست. در حال حاضر 100 درصد ساکنان شهرها و 100 درصد ساکنان روستاهای بالای 20 خانوار از نعمت برق برخوردارند که این امر در تمام خاورمیانه و آسیا بی نظیر است.

پیش از پیروزی انقلاب اسلامی تنها 3.3 میلیون مشترک برق اعم از خانگی، عمومی، صنعتی و کشاورزی وجود داشته در حالی که هم اکنون بسیاری از روستاهای کشور(100 درصد روستاهای بالای 20 خانوار) حتی در دورترین مناطق کشور از نعمت برق برخوردارند و تعداد مشترکین برق به بیش از 24 میلیون در سال 88 رسیده است.

تعداد روستاهای برخوردار از برق از 4367 روستا در سال 57 به 52815 روستای بالای 20 خانوار در سال 88 رسیده و ظرفیت نصب شده تولید برق در کشور در سال 1357 معادل 7024 مگا وات بود که این ظرفیت با رشد 600 درصدی در سال 88 به 56181 مگاوات رسید.

از سویی نیز خطوط انتقال انرژی در سال 57 به میزان 13561 کیلومتر بود که در سال 88 به 108969 کیلومتر رسید یعنی 8 برابر رشد داشته است و این در حالی است که بر اثر ویرانی های جنگ تحمیلی حدود 2200 مگاوات از ظرفیت نیروگاهی؛ خطوط و پست های برق آسیب دیده بود اما در سال 88 قدرت نصب شده 8 برابر سال 57 شد و تولید برق 12 برابر، طول خطوط انتقال انرژی 8 برابر، ظرفیت پست های انتقال و فوق توزیع 9.5 برابر، مصرف برق 11.5 برابر، تعداد مشترکان 7 برابر و تعداد روستاهای برق دار نسبت به سال 57 و قلب از انقلاب 12 برابر شده است.

هم چنین باید اشاره کرد که کشورمان هم اکنون در ساخت بسیاری از تجهیزات صنعت برق خودکفاست و صدور امکانات و خدمات مهندسی مورد نیاز صنعت برق به کشورهای دیگر را سرلوحه کارهای خود قرار داده و در واقع شبکه توزیع برق، خدمات مهندسی و نصب و بهره برداری ما 100 درصد بومی و ساخت داخل است و در سیستم انتقال بیش از 95 درصد از کارها توسط متخصصان ایرانی صورت می گیرد و همچنین در سیستم تولید نیز بیش از 95 درصد تجهیزات ساخت داخل است بطوریکه در حال حاضر توربین های گازی با قدرت 130 مگاوات  توسط متخصصان داخلی ساخته می شود.

تحول در حوزه پتروشیمی پس از انقلاب

پتروشیمی به عنوان یکی از بخش های مهم در حوزه انرژی و تولید فرآورده های گوناگون، پس از انقلاب مورد توجه جدی قرار گرفت بگونه ای که میزان سرمایه گذاری در بخش پتروشیمی در سال 57 از 32.76 میلیارد ریال  به 23230 هزار میلیارد ریال در سال 88 رسیده است.

همچنین ظرفیت تولید پتروشیمی در سال 57 به 3.1 میلیون تن در سال بوده است که این میزان با رشد 16 برابری به حدود 51 میلیون تن در سال 89 رسید.

از سویی سهم پتروشیمی در تولید ناخالص داخلی از 0.05 درصد به 2 درصد در سال 88 افزایش یافت و سهم این صنعت در صادرات غیر نفتی از 3.2 درصد به 42.9 درصد در پایان سال 88 رسید.

در بخش صادرات پتروشیمی نیز آمار نشان دهنده این است که در سال 57 این صادرات حدود 0.6میلیون تن به ارزش46 میلیون دلار بود که در سال 89 به 17.3 میلیون تن به ارزش 11217 میلیون دلار رسید.

همچنین مقدار فروش داخلی شرکت ملی صنایع پتروشیمی از 0.57 میلیون تن در سال 57 به 10.2 میلیون تن در سال 89 رسید یعنی 18 برابر شد که نشان از رشد صنایع پایین دستی پتروشیمی در کشور دارد که با توسعه این بخش از خام فروشی محصولات پتروشیمی جلوگیری می شود.

شاغلان صنایع پتروشیمی نیز از 7 هزار نفر در سال 57 به 11500 نفر در سال 88 رسیده است و همچنین از لحاظ میزان جایگاه علمی و مدارک دانشگاهی، تعداد افراد شاغل با مدرک کارشناسی و بالاتر از 760 نفر در سال 57 به بیش از 5 هزار نفر در سال 88 رسیده است.

یکی دیگر است دستاوردهای انقلاب در حوزه پتروشیمی مربوط به تعداد طرح های راه اندازی شده است که این طرح ها طی سالهای 1333 تا 57، به میزان 8 طرح بوده است در حالی که در سالهای 58 تا 89 بالغ بر 68 طرح بدون درنظر گرفتن طرح های پژوهشی در نظر گرفته شده و اجرایی شده است.

حوزه نفت و گاز و خدمات بی نظیر پس انقلاب

در دوران قبل از انقلاب اسلامی تمام شرکت های نفتی چه در حوزه بالادست و چه در حوزه پایین دست نفت در ایران فعالیت می کردند تماما خارجی بودند و از نیروهای داخلی و بومی استفاده نمی شد.

قبل از انقلاب تعداد شرکت های حفاری کشور بین 46 تا 50 شرکت بود که امر اکتشاف، تولید و بهره برداری را انجام می دادند و تمام این شرکت ها در دست اروپایی ها و آمریکایی ها بود و هیچ کدام از این 50 شرکت نه نیروهای ایرانی در آنها مشغول فعالیت بودند نه اینکه شرکت ها متعلق به ایران بود.

به جرأت می توان گفت بعد از انقلاب کشورمان در حوزه بالادست و پایین دست نفت تماما خودکفا شد و در بخش های گوناگون نیز نیروهای داخلی و بومی مشغول فعالیت هستند و امروز ایران اسلامی در حوزه استحصال نفت به جایی رسیده است که روزانه 4.2 میلیون بشکه نفت استخراج می کند و روزانه 2 میلیون بشکه آن را به خارج از کشور صادر می کند و این در حالی است که اکثر مخازن کشور به دلیل رسیدن به نیمه دوم عمر خود به طور طبیعی با افت تولید روبرو می شوند و نگهداشت تولید نفت در سطح کنونی نیازمند تلاش وافری است که نیروهای جهادی و متخصص با تلاش های فراوان، موقعیت تولید نفت کشور را با همه محدودیت ها حفظ کرده اند.

همچنین گاز طبیعی هم اکنون در جهان به عنوان انرژی برتر محسوب می‌شود و ایران با داشتن 28.3تریلیون متر مکعب ذخایر گاز طبیعی به عنوان دومین دارنده ذخایر شناخته شده جهان بعد از روسیه محسوب می شود.

در سال های پس از پیروزی انقلاب، ذخایر هیدروکربوری و گاز طبیعی ایران در نتیجه انجام فعالیتهای اکتشافی افزایش داشته و در طی سالهای ۱۳۵۷ تا پایان ۱۳۹۱ از ۱۴۵,۹۴ میلیارد بشکه به ۱۵۷ میلیارد بشکه رسیده است و ذخایر قابل استحصال گاز طبیعی نیز در طی این دوره از ۱۲.۷۵ تریلیون متر مکعب، به بیش از ۳۳.۶ تریلیون متر مکعب افزایش نشان می دهد.

افزایش در ذخایر هیدروکربوری  و گاز طبیعی در سالهای پس از انقلاب در حالی است که طی این دوره به طور تقریبی بیش از ۴۰ میلیارد بشکه نفت خام و بالغ بر ۲,۴ تریلیون مترمکعب گاز طبیعی استخراج شده است.

همچنین مجموع مصرف نهایی گاز طبیعی و مصرف آن در بخش انرژی طی سال 88 به میزان 136418 میلیون مترمکعب رسیده و این در حالی است که در ابتدای انقلاب متوسط تولید گاز کشور 134 میلیون مترمکعب در روز بوده است.

نکته قابل توجه این است که در سال 57 تنها 5 شهر کشور به طور بسیار محدود از شبکه گاز شهری برخوردار بودند و در قبل از انقلاب گاز طبیعی به عنوان سوخت مصرفی در سبد مصرف انرژی کشور مورد توجه قرار نگرفته بود بطوریکه در سال 57 تعداد خانوارهای تحت پوشش گاز طبیعی 51 هزار خانوار بوده که این میزان در سال 89 به بیش از 17 میلیون خانوادر رسیده است و به تناسب این وضعیت، در اسفندماه 1389 تعداد روستاها و شهرهای برخوردار از گاز طبیعی 10186 روستا و 867 شهر بوده است.

همچنین تولید گاز مایع از 1377 تن در روز در سال 57 به 6815 تن در سال 88 رسیده است، تولید نفت سفید نیز از 16.2 میلیون لیتر در روز به 17.8میلیون تن رسیده، تولید نفت گاز نیز از 25.88 میلیون لیتر در روز به 92.8 میلیون لیتر در سال 88 و تولید نفت کوره نیز از 16.89 میلیون لیتر در روز به 45 میلیون لیتر رسیده است.

از سویی نیز تولید بنزین موتور در سال 57 به میزان 14.43 میلیون لیتر در روز  بوده است که این میزان به حدود 45 میلیون لیتر در سال 88 رسیده است.

در واقع مقایسه شاخص های مهم پالایشگاهی کشور در سالهای ۱۳۵۷ تا ۱۳۹۱ نشان دهنده دستاوردهای بزرگ و سرمایه گذاریهای گسترده در این بخش است، بطوریکه در طی این مدت مجموع تولید پنج فرآورده اصلی (گاز مایع، بنزین، نفت سفید، نفت گاز و نفت کوره) از ۹۹,۷۴ میلیون لیتر در روز به بیش از ۲۴۳ میلیون لیتر در روز افزایش یافته است.

قره خانی سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس درباره دستاوردهای نظام اسلامی در حوزه انرژی اینگونه اظهار می کند: « در بحث گاز بیشاز  93درصد شهرهای ما از نعمت گاز برخوردار هستند در مدت کوتاهی دیگر تمام شهرهای کشور از نعمت گاز برخوردار خواهند شد که قابل مقایسه با قبل از انقلاب نیست و همچنین امروز 75 درصد از روستاهای ما برخودار از نعمت گاز هستند و این در حالی است که پیش از انقلاب روستاهای نادری که در مسیر خط گاز مثلاً از سرخس به نکاء بوده اند، به شکل اتفاقی گازکشی می شدند»

وی می افزاید: «برق به عنوان زیرساخت اساسی توسعه در بعد انقلاب مورد توجه قرار گرفته و در بخش تولید، انتقال و توزیع برق جایگاه خوبی را داریم و همین توزیع برق در همه جا خود به خود امکانات رفاهی را به ارمغان آورده یعنی مردم از امکانات و تجهیزات و لوازم برقی در منزل استفاده می کنند و این نشان می دهد که پیشرفت چشمگیری در این بخش داشته ایم بگونه ای که روستاهای دارای ده خانوار برخوردار از نعمت برق هستند و مهم تر اینکه بالای 92درصد و برخی قسمت ها 100 درصد در بخش تجهیزات برق به ویژه در نیروگاه ها  و در تولید توربین و ژنراتورها خودکفا شده ایم»

وی ادامه می دهد: «در بخش پتروشیمی می توانیم بگوییم در بخش پالایشگاه و پتروشیمی، کارهایی مانند نصب، بهره برداری و تعمیر به وسیله متخصصان داخلی صورت می گیرد که این موضوع نشان می دهد که از نیروی انسانی توانمند برخوردار هستیم و خوشبختانه امروز حتی توانمندی داریم که اگر فرصت های لازم فراهم شود نه تنها تمام نیازهای داخلی را مرتفع می کنیم، بلکه قادر خواهیم بود که صدور خدمات فنی مهندسی به خارج از کشور چه به سبب نیروی انسانی و چه تجهیزات داشته باشیم که این ها همه از نعمات نظام اسلامی، اراده قوی مردم و اعتقاد مردم به نظام اسلامی و خودباوری جوانان تحصیلکرده این مرز و بوم بوده است که همان شعار ما می توانیم در همه بخش ها خودش را نشان داده و توانمندی ها را متجلی کرده است»

حجت الاسلام خدری نیز در این باره می گوید: « اگر به آمار و ارقام نگاه کنیم، در بحث تولید محصولات و همچنین اکتشافات ذخایر نفتی و گازی، اختلاف فاحشی از سال 57 تا 96 وجود دارد و کارهای صورت گرفته در بخش انرژی در کشور قابل مقایسه با قبل از انقلاب نیست.»

وی می افزاید: « در حال حاضر مهم‌ترین دغدغه ما در بحث انرژی که از دغدغه های رهبر انقلاب بوده و در برنامه 5 و 6 توسعه هم خیلی به آن توجه شده، بحث جلوگیری از خام فروشی است که در این راستا تلاش می کنیم با ایجاد صنایع تبدیلی بتوانیم این نفت خام را به فرآورده های دیگر تبدیل کنیم که برای جلوگیری از خام فروشی چشم انداز حوزه نفت به دقت ترسیم شده و این مهم باید انجام شود.«

به هر روی دستاوردهای نظام اسلامی در حوزه انرژی در طول 40 سال نشان دهنده عزم راسخ و توان جهادی در مسیر توسعه و پیشرفت کشور است که این مهم با تکیه بر ظرفیت داخلی، تخصص بومی و استقلال کشور در این حوزه محقق شده است./872/ز۵۰۳/ق