پیام رسان‌های داخلی؛ فرزندان ناخوانده دولت

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، پیشرفت و تکنولوژی و شکل گیری سبک زندگی مدرن برمبنای استفاده از این تکنولوژی ها را می توان از ویژگی های انسان عصر مدرن دانست.

ارتباط افراد، تعاملات اقتصادی و تجاری، دریافت اخبار، اشتراک اطلاعات و مسائلی از این قبیل، امروزه تحت تأثیر تکنولوژی های روز قرار گرفته و انسان ها هر روز بیش از گذشته به سمت مجازی شدن پیش می روند.

در این میان، شبکه های اجتماعی و نرم افزارهای ارتباط جمعی و اپلیکیشن های ارتباط محور نقش ویژه ای در این نوع ارتباط ایجاد کرده اند بگونه ای که کمتر فردی را می توان یافت که از این شبکه های اجتماعی استفاده نکند و با دوستان و دیگر اطرافیان خود در این شبکه های مجازی ارتباط برقرار نکند.

 مرکز Wear Social برای مشخص شدن میزان گستردگی شبکه های اجتاعی در سراسر جهان، ژانویه 2015 مطالعه جامعی انجام داد و در پایان مشخص شد تا آن زمان 7.2 میلیارد نفر روی کره خاکی ساکن بودند. 3.0 میلیارد نفر از آنها به صورت دایم از مزایای اینترنت بهره می بردند، 2.07 میلیارد حساب کاربری فعال در شبکه های اجتماعی مختلف مورد استفاده قرار می گرفته است، 3.6 میلیون کاربر جهانی از دستگاه موبایلی استفاده می کرده اند و از میان تمام مشترکان شبکه های اجتماعی 1.6 میلیارد نفر با دستگاه های موبایلی از مزایای آنها بهره می بردند.

این آمار نشان دهنده ضریب نفوذ بالای شبکه های اجتماعی و نرم افزارهای ارتباط جمعی مبتنی بر وب و تلفن همراه در میان مردم جهان است.

در کشور ما نیز میزان استفاده از شبکه های اجتماعی در سال های اخیر رشد فزاینده ای داشته است و می توان گفت که اغلب خانواده های ایرانی از نرم افزارهای ارتباطی جمعی استفاده کرده و یا با آنها آشنا هستند.

نرم افزارهای خارجی، عضو جدانشدنی خانواده های ایرانی

همانطور که اشاره شد، علاقه مردم ایران به استفاده از فضای مجازی و شبکه های اجتماعی بر کسی پوشیده نیست و در این میان میزان استفاده از شبکه های اجتماعی، پیام رسان ها و نرم افزارهای تلفن همراه خارجی بسیار بیشتر از نمونه داخلی آنها است.

جذابیت، امکانات مناسب، ارتباط آسان، تبادل سریع اطلاعات و تصاویر و اخبار، پشتیبانی مناسب و مسائلی از این قبیل را می توان از علت های عمده گرایش مردم کشورمان به استفاده از نرم افزارهای ارتباط جمعی و پیام رسان های خارجی دانست.

این در حالی است که ارائه سرویس بومی از سوی شبکه‌های اجتماعی در جهان موضوعی عادی است و کشورهای مختلف تلاش می کنند با طراحی و ارائه نرم افزار و اپلیکیشن های مختلف، کاربران داخلی را به سمت استفاده از شبکه های اجتماعی و پیام رسان های داخلی هدایت کنند.

در کشور ما نیز نرم افزارهای گوناگونی مانند بیسفون، سلام، فانوس، سروش، ساینا و... تولید شده و در اختیار مخاطبان قرار گرفته است اما آن گونه که مورد انتظار بوده، از آنها استقبال نشده است.

در حقیقت مردم استفاده از نرم افزارها و شبکه های ارتباط جمعی که امکانات بیشتری را به آنها ارائه می دهد را ترجیح می دهند و کوچ یکباره  کاربران ایرانی از نرم افزار واتس آپ به تلگرام نشان دهنده ذائقه مردم ایران در استفاده از این ابزارهای مجازی است.

ضعف فنی و عدم جذابیت؛ علت رویگردانی مردم از نرم افزارهای داخلی

یکی از علت های مهم عدم استقبال مردم از نرم افزارهای اجتماعی و پیام رسان های داخلی را باید در ضعف فنی، عدم وجود امکانات لازم و عدم جذابیت محیط کاربری آنها نسبت به نمونه های مشابه خارجی دانست.

در حالی که کشورهای خارجی با توجه به اهمیت نرم افزارهای اجتماعی، هزینه های چند صد میلیون یورویی بر روی یک نرم افزار انجام می دهند اما در کشور ما بیش از اینکه سرمایه گذاری بر روی این مقوله صورت بگیرد، با فارسی کردن نرم افزارهای خارجی و تغییر اندک در محیط کاربری آنها و با کاهش امکانات به دنبال جذب کاربر هستند و این در حالی است پشتیبانی از نرم افزارهای داخلی و ارائه نسخه های به روز و افزایش امکانات، دغدغه جدی کاربرای ایرانی در استفاده از نرم افزار های اجتماعی داخلی محسوب می شود.

عدم حمایت دولت از تولید نرم افزارهای مورد نیاز و هزینه بالای تولید و پشتیبانی نرم افزار قابل رقابت با نرم افزارهای خارجی سبب شده تا روند تولید نرم افزارهایی که نیازهای مخاطبان را تأمین کند به کندی پیش برود.

امنیت؛ دغدغه ای اساسی در استفاده از نرم افزارهای داخلی

بسیاری از کاربران یکی از علت های رویگردانی از نرم افزارهای داخلی را مرتبط با بحث امنیت اطلاعات می دانند.

ذهنیت منفی کاربران ایرانی نسبت به شبکه های اجتماعی داخلی سبب شده است تا آنها تصور کنند که با ثبت نام در این شبکه ها و یا استفاده از نرم افزارها و پیام رسان های داخلی، تمام اطلاعات آنها در اختیار نهادهای امنیتی قرار می گیرد، در حالی که اینگونه نیست و باید با فرهنگ سازی دقیق این موضوع را تبیین کرد که استفاده از فضای مجازی نیز مانند استفاده از تلفن همراه است که تنها در صورتی که جرمی رخ دهد، امکان دسترسی به اطلاعات کاربران با مجوز قضایی وجود خواهد داشت و این در حالی است که تعداد اندکی از کاربران در این فضا مرتکب جرم می شوند و اغلب کاربران با استفاده صحیح از این فضا، ضمن رعایت قوانین موجود، مشکلی را به وجود نمی آورند و اطلاعات آنها نزد شبکه های اجتماعی داخلی محفوظ خواهد ماند.

از سوی دیگر باید به این نکته توجه کرد که شبکه های اجتماعی خارجی به حریم خصوصی افراد تجاوز کرده و اطلاعات شخصی آنها را به شرکت های مختلفی می فروشند که به عنوان مثال فیس بوک در سال 2011 میزان 3.8 میلیارد دلار از همین راه کسب درآمد کرده است.

فرهنگ سازی؛ مهم‌ترین راهبرد استفاده از شبکه های اجتماعی داخلی

موضوع مهمی که در بحث استفاده از پیام رسان های ایرانی وجود دارد، موضوع فرهنگ سازی چگونگی و نحوه استفاده از این نرم افزار ها است.

تغییر در فرهنگ پذیرش پیام رسان های ایرانی در بین مردم یکی از روش هایی است که باید از سوی دولت، صدا و سیما و نهادهای مرتبط با موضوع فضای مجازی مورد استفاده قرار گیرد؛ موضوعی که با خلأ جدی و عدم برنامه ریزی صحیح مواجه است.

بیان مضرات و آسیب های شبکه های اجتماعی و پیام رسان های خارجی مانند عدم امنیت اطلاعات، فروش اطلاعات و ترویج مسائل ضد فرهنگی و ضد اخلاقی با بهره گیری از روش های رسانه ای و تصویری می تواند در تغییر الگوی استفاده کاربران داخلی از نرم افزارهای اجتماعی و پیام رسان های خارجی و استقبال بیشتر در استفاده از نمونه مشابه داخلی مؤثر واقع شود.

طراحی و تولید نرم افزار و پیام رسانی که علاوه بر رفع نقاط ضعف پیام رسان های خارجی، قابلیت ها و جذابیت و امکانات آنها را به همراه داشته باشد تا مردم به آن اعتماد و اطمینان کنند، می تواند میزان استفاده از نرم افزارها و پیام رسان ها داخلی را به شکل چشمگیری افزایش داده و شرایطی را فراهم آورد تا شاهد استفاده روزافزون مردم از نرم افزارهای داخلی باشیم.

از سوی دیگر صیانت از اطلاعات کاربران ایرانی در زمان استفاده از شبکه ها و پیام رسان های اجتماعی و همچنین مقابله با محتواهای غیر اخلاقی شبکه های اجتماعی، تنها از طریق تکیه بر نرم افزار و پیام رسان های داخلی امکان پذیر است و ضرورت سرمایه گذاری و توجه به این بخش را بیش از پیش نشان می دهد.

حمایت از تولید نرم افزارهای داخل؛ ضرورتی اجتناب ناپذیر

در هر صورت دولتمردان نباید «شبکه های پیام رسان داخلی» را به مثابه فرزندان ناخوانده ببینند؛ از این رو فعال کردن ظرفیت شرکت های دانش بنیان و استفاده از ظرفیت کارشناسی و نخبگانی کشور در بحث طراحی و تولید شبکه های اجتماعی و پیام رسان های داخلی با جذابیت و قابلیت های مورد نیاز کاربران و حمایت از تولیدکنندگان داخلی در کنار فرهنگ سازی صحیح در بحث استفاده کاربران از نرم افزارهای اجتماعی داخلی، می تواند نگرانی های موجود در بحث استفاده از نرم افزارها اجتماعی و پیام رسان های خارجی را مرتفع کند.

از سویی نیز فعالیت شبکه های اجتماعی داخلی براساس مجوزهای قانونی کشور، می تواند فضا را برای فعالیت های مبتنی بر امکانات داخلی فراهم کند بگونه ای که این شبکه ها و پیام رسان ها از دو منظر برتری رقابتی پیدا می کنند؛ ابتدا شرکت های داخلی اجازه می یابند تا خدمات تجارت الکترونیک، پرداخت بانکی و امثال آن را در شبکه پیام رسان خود ایجاد کنند که این کار طبیعتاً به جلب کاربران بیشتر و درآمدزایی آنها کمک خواهد کرد و از سوی دیگر با اتصال به سامانه های ملی مانند دولت الکترونیک و ایجاد سایر خدمات ارزش افزوده خلاقانه که با نیازها و فرهنگ ایرانی - اسلامی هماهنگی دارد، پر مخاطب تر خواهند شد.

به هر روی می توان گفت که با استفاده از ظرفیت نخبگانی و حضور کارشناسان در بحث طراحی و تولید نرم افزار و پیام رسانی که علاوه بر رفع نقاط ضعف پیام رسان های خارجی، قابلیت ها و جذابیت و امکانات آنها را به همراه داشته باشد و همچنین فرهنگسازی ضرورت استفاده از نرم افزارهای داخلی، در کنار حمایت مسؤولان از فعالان این بخش می تواند زمینه را برای اقبال کاربران ایرانی از نرم افزار و پیام رسان های داخلی فراهم کند./872/ی۷۰۲/س