شرح و تفسیر زیارت اربعین

آیت الله محمدحسن احمدی فقیه یزدی استاد درس خارج حوزه علمیه قم در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری رسا، به شرح و تفسیر زیارت اربعین پرداخته است که بخش دوم آن تقدیم مخاطبان می شود.

پیام حسینی به تمامی انسان ها

«عِشْتَ سَعیداً وَ مَضَیْتَ حَمیداً وَ مُتَّ فَقیداً مَظْلُوماً شَهیداً» این عبارت، عبارت بسیار مهمی است یعنی گواهی دیگری می دهیم که ای امام حسین(ع) تو در مقام وعده الهی، به این وعده خوب عمل کردی و زندگی این دنیایی را یک سعادت همیشگی کردی و آن وظیفه ای که باید در راه خدا انجام بدهی انجام دادی.

هر کسی در آخر عمر خود می خواهد یک نکته ای را بگوید و اثری از مجموعه عمرش را بیان کند؛ حضرت امام حسین(ع) با بیان نه بلکه با عمل و با این مظلومیت و شهادت در راه حق که ما می گوییم« تو دور از وطن؛ بی مانند و مثل برای تو کسی نیست که اینطور مظلوم و شهید در راه حق شده باشد که تو گشته ای» پیام خود را تا پایان تاریخ به مردم رساندند.

شفاعت کبری مخصوص امام حسین(ع) است

بخش دیگری از این زیارت جمله زیبا و پرعظمتی دارد«وَ اَشْهَدُ اَنَّ اللَّهَ مُنْجِزٌ ما وَعَدَكَ وَ مُهْلِكٌ مَنْ خَذَلَكَ وَ مُعَذِّبٌ مَنْ قَتَلَكَ »؛ نکته مهمی که در این زیارت است این است که گواهی می دهیم که خداوند متعال وعده ای که به تو داده یعنی تو را در اعلا درجه سعادت و شفاعت کبری است قرار داده چراکه در قضیه ایشان ذکر کرده اند که شهادت کبری مخصوص امام حسین(ع) است؛ شهادت کبرای امت متعلق حضرت است؛ هرچه وعده بوده خداوند داده است؛ که البته وعده مسلم است وفا می شود و این وفا شدن به خاطر عظمتی است که امام حسین(ع) در مقام ربوبی پروردگار و در آستانه ربوبی حضرت حق دارد.

«وَ مُهْلِكٌ مَنْ خَذَلَكَ وَ مُعَذِّبٌ مَنْ قَتَلَكَ» قاتلان تو به سختی به عذاب می رسند و از بین می روند «معذب» هرکس هم تو را کشته است خداوند او را عذاب سخت می دهد.

وفای به عهد الهی

و باز گواهی می دهیم«اَشْهَدُ اَنَّكَ وَفَیْتَ بِعَهْدِاللهِ» اینها اوج عظمت این زیارت بسیار شریف است که می فرماید به عهد خدا که هدایت امت و قبول شهادت است وفا کرده ای؛ این شهادت و جان دادن عهد خدا از روز ازل با تو بوده است ای امام حسین(ع) و تو وفا کردی به عهد خدا؛ این هدایت امت و قبول شهادت را تو وفا کردی و عمل کردی و «جاهَدْتَ فى سَبیلِهِ» تو مجاهده کردی در راه خدا؛ آنچه نهایت جهاد بود و باید انجام می گرفت؛ آن جهاد بزرگ و باعظمتی بود که در کربلا انجام شد تا انتهای یقین«حَتّى اَتیكَ الْیَقینُ» این قدر مجاهده کردی که اثر این شهادت و پیشرفت این شهادت؛ مقام یقین است.

مقام یقین مقام بسیار بالایی است؛ علمای بزرگ خیلی به مقام یقین اهمیت داده اند و فرموده اند که رسیدن به این مقام بسیار عظمت دارد و وجود حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) در این مجاهدت فی سبیل الله، به بالاترین مقام که مقام یقین است رسیده اند و ما شهادت می دهیم که ای امام حسین(ع) تو به آن درجه مقام عین الیقین که لقاء حق و پروردگار است رسیده ای و این مقام برای تو حاصل شده است.

عبادت در گودی قتلگاه

این مقام برای هرکس حاصل نمی شود؛ خیلی ها هستند بعد از مردن تازه اگر توفیقی داشته باشند در برزخ در مقام ترقی و تعالی ممکن است به آنها اجازه دهند که در برزخ مقاماتشان مقداری عالی تر شود؛ ولی برای حضرت امام حسین(ع) اصلاً در همین عالم دنیا و از اول شروع این مجاهده به جایی رسید که«حتی اتیک الیقین» و این مقام حاصل جریان باعظمت هدایت جامعه و هدایت امت و قبول شهادت از ناحیه امام حسین(ع) است.

در برخی عبارات اینگونه ذکر شده که آن حضرت وقتی در گودی قتلگاه بودند؛ راوی می گویند من رفتم نزدیک دیدم ایشان در حال سجده هستند؛ گاهی گونه راست را می گذارند«الهی رضاً بقضائک، مطیعاً لامرک، لامعبود سواک یا غیاث المستغیثین»، باز گونه چپ صورت را روی خاک می گذاشتند و همین جمله را می فرمودند؛ باز سجده می کردند و پیشانی بر خاک می گذاشتند؛ اینها همه مراتب یقین است و آن عالی ترین مقام یقین که در آن گودی قتلگاه و وضعیت خاصی که دیگر هیچ جنبه دنیایی در کار نبود، حضرت در حال عبادت با خدا بودند؛ شب تا صبح در شب عاشورا عبادت کردند، روز عبادت کردند؛ در وقت ظهر ادای نماز داشتند ولی وقت از دنیا رفتن و در آخرین لحظه های گودی قتلگاه وضعیت ایشان اینگونه است.

این جمله خیلی با عظمت است که خداوند متعال را شاهد گرفته اند که تا حالا هرچه وعده بین من و تو بود ای خدا من همه را عمل کردم یعنی باید فرزندانم را بدهم؛ دوستان و شهیدان و اصحاب را در راه تو بدهم دادم وحقیقتاً آنچه باید از دین حمایت کنم کردم؛ حالا ای خدا نوبت تو و وعده توست که ذکر شده است آن وعده یعنی شفاعت کبری و با عظمت است و آن چیزی است که به وسیله این شروع شهادت و مکتب بزرگ موجب هدایت عامه مردم بشود.

امروز ما می بینیم سراسر جهان در عظمت قضیه امام حسین(ع) به مقام هدایت و جریان هدایت متوجه می شوند که به تعبیر امام(ره) که فرمودند اگر ما محرم و عاشورا نداشتیم معلوم نبود اسلام به کجا می رسید؛ آن را از بین می بردند؛ هرچه داریم از محرم است و صفر است؛ واقعاً امروز هم این عظمتی که در کل عالم بشریت برای این شعاع و نور عظمت کربلا و امام حسین(ع) است؛ اثرات همان دعا است.

آن طوری که ذکر شده است امام حسین(ع) به دنبال این بوده اند که شفاعت کامل آنطور که گناهکاران امت را به ایشان ببخشند که خطاب رسیده است«یا ایتها النفس المطمئنه ارجعی الی ربک راضیه مرضیه فادخلی فی عبادی وادخلی جنتی» کأنه این آیه همه خصوصیاتش برای امام حسین(ع) است و ندا به آن حضرت شده است.

پاکی نسل امام حسین(ع)

یک جمله دیگر که نیاز است به آن توجه شود و یک شهادت دیگر که می دهیم این است«اَشْهَدُ اَنَّكَ كُنْتَ نُوراً فىِ الاصْلابِ الشّامِخَةِ وَالاَرْحامِ الْمُطَهَّرَةِ، لَمْ تُنَجِّسْكَ الْجاهِلِیَّةُ بِاَنْجاسِها وَ لَمْ تُلْبِسْكَ الْمُدْلَهِمّاتُ مِنْ ثِیابِها» خداوند را گواهی می دهیم که تو از انوار الهی بودی و از صلب های پدران عالی رتبه و رحم های مادران پاک طینت بودی.

یعنی در بدو خلقت و در پاکی نسل هم طرف مادری و هم طرف پدری؛ پلیدی های شرک، فسق، ظلم و جاهلیت تو را آلوده نکرده است و جامه وجود تو تیره و ظلمانی نشد و ملبس به لباس ظلمانی و پلیدی و ناپاکی نشد؛ آنچه در اعصار جاهیلت وجود داشت که از بین مردم ناشایسته این آثار به دیگران منتقل می شد؛ به تو هیچ  چیز سرایت نکرد بلکه همه وجود تو پاکی و فضیلت بود.

امام حسین(ع) رکن اصلی دین

«وَ اَشْهَدُ اَنَّكَ مِنْ دَعاَّئِمِ الدّینِ وَ اَرْكانِ الْمُسْلِمینَ وَ مَعْقِلِ الْمُؤْمِنینَ» باز گواهی می دهیم در این زیارت عظیم که تو محققاً از ارکان و ستون دین خدایی؛ دین خدا رکن دارد که رکن اصلی آن امام حسین(ع) است؛ می گوییم ای امام حسین(ع) تو اصل و اساس و پایه دینی، مسلمانها به تو پناه می برند،؛ نگهبانشان توئی و دژ محکمی که اهل ایمان دارند و آنچه که شایستگی آن حصار و استحکام آن است؛ وجود مقدس امام حسین است.

«اَشْهَدُ اَنَّكَ الامامُ الْبَرُّ التَّقِىُّ الرَّضِىُّ الزَّكِىُّ الْهادِى الْمَهْدِىُّ» و نیز گواهی می دهیم که تویی محققاً پیشوای نیکوکار، پیشوای بزرگ، اهل تقوا، تقوا شعار توست؛ صفات پسندیده برای توست؛ پاک و پاکیزه ذات هستی؛ هم راهبر و هم راهنمای و هم هدایت کننده ای و هم راه هدایت را یافته ای و به حق متصل کرده ای.

اهل بیت(ع) تفسیر کلمه تقوا

«وَ اَشْهَدُ اَنَّ الاَئِمَّةَ مِنْ وُلْدِكَ كَلِمَةُ التَّقْوى وَ اَعْلامُ الْهُدى» یکی از تعابیر بسیار قشنگ و بسیار زیبا «نحن کلمات الله» است؛ یکی از جهاتی که تعبیر شده است کلمه التقوا است؛ می گویند کلمه تقوا وجود نازنین ائمه(ع) است؛ ما شهادت می دهیم و گواهی می دهیم که نُه تن از امامان معصوم که همه از ولد آن حضرت تا امام زمان(عج) هستند؛ همه کلمه تقوا هستند و نمونه ها و علم های هدایت هستند؛ پرچم های هدایت، نمونه های بلند هدایت؛ وجود نازنین این امامان است.

«وَالْعُرْوَةُ الْوُثْقى وَالْحُجَّةُ على اَهْلِ الدُّنْیا» ریسمان مستحکم و رشته محکم که در تعابیر قرآن کریم که در سوره شریف بقره در آیت الکرسی وجود دارد؛ این عروه وثقی است؛ تو رشته محکمی برای کل خلق و حجت خدایی بر تمام اهل دنیا؛ حجت به وسیله حضرت امام حسین(ع) شکل می گیرد؛ این ارتباط احتجاج و حجت؛ تمامیت یقین است و بالاترین درجه که هیچ احتجاجی بالاتر از آن نیست و این ارتباط محکم به وسیله امام حسین(ع)ایجاد می شود.

هدایت مردم با اذن الهی

در فرازهای پایانی این دعا می گوییم«اشْهَدُ اَنّى بِكُمْ مُؤْمِنٌ وَ بِاِیابِكُمْ مُوقِن» یعنی من به امامت تو، حقانیت تو و آنچه مربوط به جریان اعتقاد و یقین است و شریعت به آن آیین و احکام دین است و به تو ختم می شود شهادت می دهم که اینها به وسیله تو اینهاحاصل می شود؛ البته ممکن است برخی دشمنان خیال کنند که این ها غلو است که گفته شده ولی باید بدانیم که این امامان واسطه هستند و در عین حال «بِكُمْ مُؤْمِنٌ وَ بِاِیابِكُمْ مُوقِنٌ بِشَرایِعِ دینى وَ خَواتیمِ عَمَلى»خاتمه هر عمل و تمامیت هر عمل من به واسطه وجود نازنین تو است که مشاهده کردم یقین را و همه هدایت های من به وسیله شماست.

«قَلْبى لِقَلْبِكُمْ سِلْمٌ» چون همه هدایت ها از ناحیه توست؛ قلب من به قلب تو رام شده و همراه و پیرو توست؛ یعنی هرچه در قلب حضرت اباعبدالله الحسین(ع) بوده، من هم به همان متصل بوده و توجه دارم و پاینبد به آن بوده و رضا و تسلیم دارم.

«اَمْرى لاَمْرِكُمْ مُتَّبِعٌ» همه امور من؛ دنیا و آخرت من هرچه هست؛ شما هستید و یاری دهنده ام شما هستید.

«لَكُمْ مُعَدَّةٌ حَتّى یَاْذَنَ اللَّهُ لَكُمْ» همه اینها با اذن خداست؛ چون خدا این اذن را داده است به اهل بیت(ع)؛ برخی هم تفسیر کرده اند که اذن خدا در ظهور حضرت قائم آل محمد(ص) مهدی موعود(عج) است و حقیقت اذن آنجا ظهور پیدا می کند و آنجا حاصل می شود و همین ظهور، اثراتش تا روز قیامت و تا لحظه های آخری که در روز محشر همه را محاکمه می کنند موجود است.

مراحل ظهور امام عصر(عج)

برخی ذکر کردند که یک ظهور صغری، یک ظهور اوسط و یک ظهور کبری است؛ آن ظهور اولیه شاید حاصل شده است که ظهور صغری است و ظهور وسط است که ما منتظر هستیم که آثار حکومت را ببینیم و یک ظهور کبری و با عظمتی است که همه به واسطه امام حسین (ع) نصیب حضرت ولی عصر(عج) می شود.

بعد می گوییم«فَمَعَكُمْ مَعَكُمْ لامَعَ عَدُوِّكُمْ» همیشه با شما هستیم؛ طوری با شما هستیم که هرگز از شما دور نخواهیم شد؛ روح و روان ما، جسم ما همه در رابطه با شماست، در ارتباط با شماست نه با دشمنان شما، قدرت بدنی ما، قدرت باطنی ما، قدرت وجودی ما همه به وسیله ارتباط با شما و با شما خواهد بود نه با دشمنان شما.

«صَلَواتُ اللهِ عَلَیْكُمْ وَ على اَرْواحِكُمْ وَ اَجْسادِكُمْ وَ شاهِدِكُمْ وَ غاَّئِبِكُمْ وَ ظاهِرِكُمْ وَ باطِنِكُمْ آمینَ رَبَّ الْعالَمینَ»

توسل به امام حسین(ع) و ارتباط با ایشان خواسته همه ماست که دستمان از دامن آن حضرت جدا نشود؛ این جمله بسیار پرمعناست؛ صلوات و درود خدا بر شما چه حاضر و چه غایب شما، بر ظاهر و باطن شما، بر جسم شما و بر روح شما.

ای پروردگار عالمیان؛ ای کسی که همه اجابت دعاهای ما به سوی توست و خواسته های ما به تو می رسد؛ ظاهر و باطن همه ما مرتبط می شود به مکتب امام حسین(ع) است و جلوه و نورانیت او روز قیامت برای همه اهل محشر خوب روشن می شود و هدایت هایی که در این دنیا بوده، اثراتش در روز محشر ظهور پیدا می کند به صورت ظاهر وباطن.

باطن را شاید بتوان اینطور معنا کرد که آن چیزی که در باطن هست و به وسیله حضرت صاحب الزمان(عج) ظاهر خواهد شد؛ سلام به شاهد و غایب؛ شاهد امامانی هستند که همه مردم به خدمتشان رسیدند و غایب وجود امام زمان(عج) است.

خداوند به همه عزیزانی که خدمت برای اسلام و مسلمین می کنند توفیق دهد و ان شاالله امسال هم بدون کوچکترین خطری این جریان بسیار باعظمت و این حرکت عظیم میلیون ها جمعیت که از سراسر دنیا می آیند برای شرکت در راهپیمایی عظیم اربعین  انجام شود که این حرکت عظیم مقدمه ضیافت الهی و شکوه و شعائر زیارت اربعین است؛ خداوند از همه قبول بفرماید و از خطرات محفوظ گرداند./872/پ۲۰۰/ی