نهضت خروج
روز گذشته آقای حمید ابوطالبی، معاون سیاسی دفتر رییس جمهور در مطلبی با عنوان «نهضت خروج» در توییتر خود نوشت: «رییس جمهورآمریکا نهضت عجیبی درعرصه بین‌المللی پدیدآورده و با استناد به آن، از توافق آب وهوایی پاریس، یونسکو و...خارج شده است. چنانچه وفق نهضت بپذیریم کشورها می‌توانند به هردلیل داخلی یا تمایلی، از تعهدات بین‌المللی‌شان خارج شوند اتفاقات جالبی دراین عرصه رخ خواهد داد.به گفته ابوطالبی «اگرترامپ بدون هیچ دلیل برجامی و وفق «نهضت خروج» می‌گوید از برجام خارج می‌شود؛ چرا ایران نتواند متقابلاً و فراتر از برجام، ازمعاهدات امضاشده‌اش خارج شود؟»
راهکار قانونی ایران برای خروج از برجام
این سخنان معاون سیاسی دفتر رییس جمهور اما اشاره‌ای کاملاً قانونی است؛ ماده 37 برجام از یکسو و بند 3 مصوبه مجلس شورای اسلامی مواردی هستند که می‌توان در برابر رفتار اخیر به آن متوسل شد.
در بخشی از بند 37 برجام آمده است: «ایران بیان داشته است که چنانچه تحریم‌های جزئی یا کلی مجدداً اعمال شوند، ایران این امر را به منزله زمینه‌ای برای توقف کلی یا جزئی تعهدات خود وفق این برجام قلمداد خواهد نمود.» در واقع اگر وزارت امورخارجه و دولت به دنبال راهی برای اقدام متقابل در برابر آمریکا هستند، می‌توانند به این بند عمل کنند.
همچنین دولت که بر قانون گرایی تأکید دارد، طبق قانون «اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام» می‌تواند پاسخی قاطع به آمریکا دهد چراکه در بند 3 آمده است که دولت موظف است در صورت هرگونه عدم‌پایبندی طرف مقابل در زمینه لغو مؤثر تحریم‌ها یا بازگرداندن تحریم‌های لغوشده یا وضع تحریم تحت هرعنوان دیگری را به‌دقت رصد کند و همکاری داوطلبانه را متوقف نماید و توسعه سریع برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز جمهوری اسلامی ایران را سامان دهد به‌طوری‌که ظرف مدت دو سال ظرفیت غنی‌سازی کشور به یکصد و نودهزار سو افزایش یابد.»
سخنان جمعه شب ترامپ ، نقض صریح برجام
آمریکا در آنجا که اعلام کرد «ایران به توافق هسته‌ای پایبند نبوده و آن را نقض کرده است» و همچنین دستور جدیدش برای اعلام تحریم‌های جدید توسط وزارت خزانه داری آمریکا، نقض صریح بند 29 برجام است.
در بند 29 برجام آمده: «اتحادیه اروپایی و دولت‌های عضو و همچنین ایالات متحده، منطبق با قوانین خود، از هرگونه سیاست با هدف خاص تأثیرگذاری منفی و مستقیم بر عادی سازی تجارت و روابط اقتصادی با ایران، در تعارض با تعهداتشان مبنی بر عدم اخلال در اجرای موفقیت آمیز این برجام خودداری خواهند کرد.» این درحالی است که ترامپ خود صراحتاً از مراودات اقتصادی ایران با کشورهای اروپایی انتقاد و اعلام کرده که درصدد ایجاد مانع بر سر تجارت جمهوری اسلامی است.
جانکاه‌ترین بخش برجام
در توافق هسته‌ای اما بخشی به «ساز و کار حل و فصل اختلافات» تخصیص داده شده و بند 36 و 37 توافق هسته‌ای راهکاری برای مقابله با نقض عهد آمریکا پیش روی ایران گذاشته است اما می‌توان این دو بند را جانکاه‌ترین بخش برجام دانست؛ بندهایی موسوم «ماشه تفنگ» که تصریح می‌دارد «در صورت شکایت ایران از 1+5 به شورای امنیت و عدم رسیدگی این شورا در مدت 30 روز، خود به خود همه تحریم‌ها باز می‌گردد.»
البته این موضوع در قطعنامه شورای امنیت هم آورده شده است و بر اساس ماده 11، 12 و 13 بندهای عملیاتی این قطعنامه، در صورت بروز اختلاف «ایران و دیگر شرکت کنندگان در طرح جامع مشترک اقدام باید تلاش کنند این مسأله را حل کنند.» در غیر این‌صورت تمامی تحریم‌های قبلی باز می‌گردد.
بر اساس موارد بالا، متأسفانه جمهوری اسلای ایران نمی‌تواند نسبت به نقض برجام از سوی آمریکا به شورای امنیت شکایت کند چراکه بر اساس توافق امضا شده، در ابتدا موارد اختلاف به کمیسیون مشترک برجام می‌رود و ابتدا در سطح کارشناسی و کمیسیون مشورتی و سپس در سطح وزرا بررسی می‌شود. با توجه به اعلام صریح ترامپ بر عدم پایبندی جمهوری اسلامی، به نظر می‌رسد که در این نشست‌ها طرفین به توافق نرسیده و موضوع به شورای امنیت ارجاع می‌شود.
شورای امنیت هم در ابتدا تمامی قطعنامه‌ها و تحریم‌های قبلی علیه جمهوری اسلامی را باز می‌گرداند و پس از آن موضوع را بررسی می‌کند، اما در اینجا هم ایران کاری از پیش نمی‌برد چراکه درصورت تأیید پایبندی ایران و صدور رأی به نفع جمهوری اسلامی، برای تعلیق تحریم‌ها رأی گیری می‌شود که آمریکا می‌تواند آن را وتو کند.
این موضوع در واقع خلأ حقوقی موجود در برجام است که بارها مورد انتقاد قرار گرفته است، بندهای مذکور به ضرر ایران است و همانطور که مقام معظم رهبری فرمودند متن برجام به‌گونه‌ای تنظیم شده است که آمریکا هر تلاشی علیه توافق هسته‌ای صورت دهد، نقض برجام نبوده و تنها جمهوری اسلامی متضرر شود. به دلیل همین نقض هم هست که تاکنون ظریف و آقای روحانی رییس جمهور اقدامی عملی در این راستا صورت نداده‌اند.
درست است که به علت غفلت، ابهامات حقوقی بسیاری در برجام وجود دارد و ایران حتی نمی‌تواند در برابر نقض عهدها و یا خروج آمریکا از برجام به شورای امنیت و نهادهای ذی‌ربط شکایت کند اما با عمل به قانون مصوب مجلس شورای اسلامی می‌تواند پاسخی قاطع به خودسری‌ها و دشمنی‌های آمریکا داده و ترامپ را از خیال‌های خامش درباره عقب نشینی ایران بر اثر فشار ناامید کند.
گام دوم ترامپ
همچنین «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا روز گذشته در نشست کابینه کشورش، باز هم در خصوص برجام سخن گفت.
ترامپ در نشست کابینه آمریکا گفت که «از کاری که کردم بسیار خوشحالم. از اینکه به عنوان یک ملت، از ما بهره‌کشی شود خسته شده‌ام.»
رئیس جمهور آمریکا در حضور وزرای دولت افزود: «شاید برخی بگویند که احتمال بیرون آمدن آمریکا از برجام، از احتمال ماندن در این توافق بیشتر باشد».
وی در ادامه افزود: «[درباره برجام] باید ببینیم گام دوم چیست. ممکن است لغو کامل باشد. این یک احتمال بسیار واقعی است.»
ترامپ که توافق هسته‌ای را «بدترین توافق تاریخ آمریکا» خوانده، برای اثبات مدعایش، به توانمندی‌های مذاکراتی ایرانیان پرداخت و گفت: «ایرانی‌ها مذاکره‌کنندگان بزرگی هستند و موفق شدند به توافقی فوق‌العاده برای خودشان و وحشتناک برای آمریکا دست پیدا کنند.»/۱۳۲۵//۱۰۳/خ