بازارگردی آفتی برای سفر معنوی حج

به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، رهبر معظم انقلاب در دیدار مسئولان برگزاری حج نکاتی را متذکر شدند که یکی از آنها پرهیز از بازارگردی بود. این مسئله از آن پدیده‌های اجتماعی به شمار می‌رود که اگر مدعی شویم یکی از معضلات حج به حساب می‌آید، سخن گزافی نگفته‌ایم.

البته این موضوع مختص حج نیست و آفتی برای تمام سفرهای زیارتی است. معمولا شاهد هستیم که متأسفانه یکی از دغدغه‌های جدی برای برخی زوار در سفرهای زیارتی، بازارگردی و خرید سوغاتی است؛ به نحوی که بعضا با هدف اصلی سفر که زیارت و کسب معنویت است منافات پیدا می‌‌کند. شخص زائر که مدت محدودی را برای زیارت مشرف شده سزاوار نیست که بیشتر  وقتش را در بازار سپری و خودش را از این فیض عظیم محروم کند.  

این مسئله در سفر حج ابعاد دیگری نیز دارد. رهبر  معظم انقلاب در بیاناتی در دیدار کارگزاران حج در سال 90 فرمودند:

«من با سوغاتی خریدن مخالف نیستم، اما با این بازارگردی ها چرا؛ خیلی بد است. یک عده ای عطش بازارگردی دارند؛ اینها ملت شما را، مردم شما را سبک می کند؛ حیف است. می روند یک جنس هایی را می خرند، غالباً هم جنس های بی کیفیت از کشورهای دوردستِ سودجو که با همان کمپانی های داخل آن کشور میزبان بند و بست دارند.

برای حجاج جنس بدلی و بی کیفیت درست می کنند می آورند توی این بازارها می ریزند، شما هم می روید این ارز خودتان را و عِرض خودتان را می ریزید برای اینکه این کالاهای بی کیفیت را خریداری کنید.

امروز در کشور ما خوشبختانه کالاهای داخلی با کیفیت خوب، متنوع، زیبا، ساخته شده ی دست کارگر ایرانی، برادر خودتان فراوان است. بعضی ها قبل از اینکه سفر مکه بروند، سوغاتی های سفر را در اینجا می خرند – کار خوبی است – نگه می دارند؛ بعد که برگشتند، همان‌هایی را که در بازار شهر خودشان تهیه کرده‌اند، به عنوان سوغاتی می‌دهند. هدیه‌ی سفر است دیگر، خوب است. این کار، خیلی کار خوبی است.

بعضی‌ها به عنوان چیز متبرک، از آنجا سوغاتی می‌آورند؛ تبرکی ندارد. این جانمازهایی که در سنندج و کردستانِ خودمان می‌بافند، به مراتب از جانمازهایی که از آنجا می‌آورند، بهتر است.

برادر خودتان را تقویت کنید، ساخت دست او را که هم زیباتر است، هم بهتر است، بخرید و این را به عنوان سوغاتی بدهید. این را آنجا ببرید و به افرادی که دوست دارید، سوغاتی بدهید. همه ی اجناس خودمان همین طور است؛ حالا من جانماز را مثال زدم که مقدس ترین است. اینها را رعایت کنید.»

افراط  در خرید سوغاتی

البته از این نکته نباید غافل شد که سوغاتی آوردن از آداب سفر است و امری پسندیده‌ به شمار می‌رود؛ به خصوص در سفر حج که در روایات هم  به آن اشاره شده است. در روایتی از امام صادق علیه السلام نقل شده  که هدیه  جزء مخارج حج محسوب می‌شود(الْهَدِیَّةُ مِنْ نَفَقَةِ الْحَجِ)؛ ولی سخن در این است که امروزه در این مسئله افراط می‌شود؛ در حالی که سزاوار است شخص زائر از فرصتی که برای زیارت و کسب معنویت نصیبش شده، نهایت استفاده را داشته باشد. از طرفی لازم نیست که شخص زائر برای همه آشنایان سوغاتی بیاورد. ظاهرا استحباب سوغاتی هم متوجه نزدیکان درجه یک مثل زن، فرزند، پدر و مادر و... است.

نکته مهم در اینجا این است که شایسته نیست در ارزش مادی سوغات حساسیت به خرج داده شود و شخص گیرنده‌ی سوغات نیز نباید آن را کوچک بشمارد؛ چرا که نفس هدیه مهم است.  

یکی از بهترین سوغاتی که حجاج می‌توانند از حج بیاورند که هم منجر به بازار‌گردی نشود و از معنویت و تبرّک نیز برخوردار باشد، آب زمزم است. این سوغات کاملا با سفر حج  تناسب دارد و می‌تواند خاطره‌ای معنوی برای دریافت کنندگان آن نیز به همراه داشته باشد.   

رسم‌های بی اساس

نکته‌ای که جا دارد در این جا به آن اشاره شود رسوم بی پایه و اساسی است که گریبانگیر خانواده‌ها شده و بخشی از این بازارگردی‌ها به آن رسوم بر می‌گردد. یکی از این رسم‌ها این است که وقتی اطرافیان به دیدار زائر می‌آیند معمولا هدیه‌ای را نیز برای او می‌آورند و توقع دارند که او هم سوغاتی را به آنها بدهد. خود این مسئله دغدغه‌ای شده تا زوار وقتی در سفر زیارتی هستند وقت زیادی را صرف خرید سوغاتی کنند. بعضی اوقات نیز شخص هدیه آورنده توقع سوغاتی ندارد، ولی خود شخص زائر خودش را بی دلیل مقیّد می‌کند که هرکس برایش هدیه‌ای آورد چیزی به عنوان سوغات به او بدهد. این یعنی تکلّف بی پایه و اساس.

هزینه حج و حکومت آل سعود

نکته مهم دیگر این است که باید توجه داشت هزینه‌هایی که در عربستان می‌شود حداقل این شائبه را دارد که در برخی موارد به سود آل سعود تمام ‌می‌شود؛ در حالی‌که شاهد ظلم و جنایات آن‌ها خصوصا در یمن هستیم و چه بسا این هزینه‌ها مصداقی برای کمک به ظالم باشد. از این‌رو  و به این دلیل، بسیار بجاست که تا حد امکان از خرید سوغاتی در آن‌جا پرهیز شود و زوار به جای آن از  ایران خرید کنند؛ چرا که بیشتر وسائلی که از آن جا می‌آورند در ایران به وفور یافت می‌شود و چه بسا کیفیت بهتری هم دارد. از طرفی این کار می‌تواند در راستای حمایت از  اقتصاد مقاومتی نیز تلقّی شود.

 در این جا این سؤال پیش می‌آید که اگر خرید و فروش این تبعات را دارد، پولی که صرف خود حج می‌شود به طریق اولی به نفع حکومت آل سعود  است.

در پاسخ باید گفت که اولا حج یک واجب الهی و از ارکان دین است و از اولویتی برخوردار است که به هردلیلی نباید تعطیل شود. ولی خرید کردن در بعضی موارد نهایتا مستحب است. بنابراین باید اولویت‌ها  لحاظ شود.

از طرفی به گفته نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت به نقل از خبرگزاری ایسنا، ما با دولت عربستان طرف نیستیم. طرف ما در حج شرکت‌های خصوصی هستند که تعامل با آنها نیز تاکنون سازنده بوده است. حتی هزینه‌های حج گذشته که به دلیل مشکل تراشی، ایرانی‌ها از آن بازماندند، به عنوان پیش قسط خدمات حج امسال حساب شده و هیچ خسارتی از آن ناحیه به ایران وارد نشده است. /999/ی۷۰۳/س

بابک شکورزاده