ضرورت گسترش استنباط مسائل مستحدثه و فقه حکومتی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، نشست علمی تخصصی علما و اساتید درس خارج، سطوح عالی و نخبگان علمی حوزه علمیه مشهد روز گذشته در مدرسه علمیه  سلیمانیه برگزار شد.

آیت الله محسن اراکی، دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در این نشست ضمن تأکید بر ضرورت تدوین فقه مربوط به اداره هر یک از عرصه های جامعه گفت: در این زمینه، فقه ما غنی و قطعا پاسخگو است اما شیوه رایج این بوده که فقها بر اساس مسائل مبتلابه، احکام را استنباط می کردند و اکنون هم با وجود مسائل مستحدثه روزافزون، همین رویه دنبال می شود که پاسخگوی نیازها نیست.

وی تصریح کرد: مرحوم صدر درباره فقه نظام معتقد است احکامی که در فقه تبیین شده وقتی می خواهد در جامعه پیاده شود باید به سیستم تبدیل شود(که این سیستم وجود دارد و احکام به هم پیوسته هستند) اما رویکرد ما باید یک گام جلوتر از این رویکرد و این باشد که مسأله سیستم، فرع موضوع تکلیف شرعی است.

دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی ادامه داد: اصولا در فقه اسلامی دو نوع تکلیف و مکلف داریم؛ تکالیفی که به فرد به ما هو فرد تعلق دارد و مخاطب آن ها فرد است و تکالیفی که به جمع تعلق دارد؛ از خصوصیات فقه اجتماعی اسلام این است که وقتی جامعه حاکم پیدا کرد و او را به حاکمیت پذیرفت، اراده جمعی ایجاد می شود که در رأس ان خود حاکم بوده و اراده او در همه اعضای جامعه سرایت دارد.

حاکمیت قانون در نظریه سیاسی اسلام، شامل حاکم نیز می شود

آیت الله اراکی با بیان اینکه فقه شیعه این اراده و اختیار فرماندهی را از آن خدا و افراد مأذون او می داند، افزود: در تمام دنیا حاکمی که محکوم قانون نباشد نداریم در حالی که حاکمیت قانون در نظریه سیاسی اسلام، شامل حاکم نیز می شود.

وی با اشاره به مستندات قرآنی حاکمیت خداوند گفت: هر واژه ای که می توانسته دلالت بر حکومت داشته باشد در قران آمده و تمام این واژه ها به خدا نسبت داده شده است؛ اصولا اهمیت انحصار حاکمیت به خداوند به حدی است که در قرآن و روایات اشاره شده خدا هر شرکی را ببخشد شرک در فرمانروایی خود را نمی بخشد.

دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی ادامه داد: در اراده جمعی، اراده امام و مأموم به نوعی وحدت پیدا می کند و در واقع یک انسان کلان ایجاد می شود و در اینجا ما معتقدیم سیستماتیک بودن احکام، فرع مکلف کلان (جامعه)است و هرگاه احکام فقه را با این رویکرد استخراج و ارائه کردیم آن گاه باید از صداوسیما انتظار داشته باشیم برنامه های بی ایراد پخش کند.

فرهنگ جامعه باید افراد را به رفتار مؤمنانه سوق دهد

آیت الله اراکی با اشاره به اینکه ما هنوز فقه فرهنگ را به عنوان یک مقوله اجتماعی استخراج نکرده ایم، خاطرنشان کرد: اگر نظام بانکی درست نباشد حکومت به عنوان یک مکلف، تکلیف خود را ادا نکرده است گرچه برای مردم مراجعه به این سیستم بانکی مشکلی ندارد. وقتی حاکم می خواهد برای نظام بانکی برنامه ریزی کند باید اهداف اقتصادی اسلام را به گونه ای در این نظام درنظر بگیرد که این اهداف محقق شوند نه اینکهنظام بانکی صرفا سرمایه مردم را جمع کند در اختیار سرمایه داران قرار دهد.

وی با بیان اینکه اغلب مشکلات جامعه ناشی از نظام بانکی است، افزود: امروز تولید و گردش سرمایه دچار رکود شده و فقط سرمایه داران می توانند کار کنند؛ این عیب بسیار بزرگی است که باید با فقه نظام اقتصادی حل شود و شورای نگهبان هر چه بنشیند بر مبنای همان فقه فردی، احکام صادره مجلس را تصویب کند هیچ مشکلی حل نمی شود.

دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی با تأکید بر لزوم استخراج فقه نظام در زمینه های اقتصاد، فرهنگ، سیاست، مدیریت و غیره گفت: از مشکلات ما این است که هنوز انچه از دین در جامعه هست، دین فردی است و هر که پدر و مادرش متدین است یا معلم و مربی خوب دارد یا مسجدی است، متدین می شود در حالی که فرهنگ جامعه اسلامی با بهره گیری از فقه فرهنگ باید به گونه ای باشد که هر کس در آن نفس بکشد خودبخود متخلق به اخلاق اسلامی شود.

آیت الله اراکی با اشاره به اینکه رسول خدا(ص) توانستند چنین جامعه ای ایجاد کنند به گونه ای که حتی منافقان هم ناچار می شدند مؤمنانه رفتار کنند، افزود: ما نتوانسته ایم نظامی برای فرهنگ عمومی ارائه دهیم به همین دلیل فرهنگ ما را بیگانگان به دست گرفته اند و مبارزه ما صرفا مدافعانه است که چندان کارساز نیست.

اگر فقه اسلام را کامل استنباط و درست عرضه کنیم دنیا در برابر آن زانو می زند

وی یادآور شد: اگر بتوانیم فقه خود را در زمینه های مختلف و به شکل مورد نیاز جوامع، استنباط  و به شیوه های خوب عرضه کنیم، دنیا در برابر آن زانو می زند.

استاد حوزه علمیه در پاسخ به پرسشی درباره ضمانت اجرایی احکام در جامعه اسلامی گفت: ضمانت اجرایی در سیستم حکومت اسلامی از هر حکومتی قوی تر است چرا که پشتوانه ان گذشته از قدرت حکومت، اعتقاد مردم به وجوب اطاعت از ولی امر است اما مشکل ما در این است که آنچه باید اجرا کنیم را انقدر و انگونه که باید استنباط نکرده ایم.

جامعه شیعه نباید در جامعه اسلامی منزوی باشد

آیت الله اراکی در پایان درباره تقریب مذاهب خاطرنشان کرد: تأکید ائمه اطهار(ع) این بوده که جامعه شیعه نباید در جامعه اسلامی ایزوله و منزوی باشد چرا که حاصل آن بسیج جامعه غیرشیعی علیه جامعه شیعی و پیدایش فرقه هایی چون داعش می شود.

وی تأکید کرد: اصل اول در تقریب این است که ضمن حفظ اصول، جامعه شیعی را از جامعه غیرشیعی جدا ندانیم بنابراین کسانی که جاهلانه سرّ اهل بیت(ع) را فاش و شیعه و غیرشیعه را تفکیک می کنند، به تعبیر زیارت عاشورا «قتله بالالسن» ائمه اطهار(ع) هستند./۲۰۱/۹۳۰/ب۱