نظارت غرب بر چگونگی پیشرفت نظام آموزشی ایران

به گزارش سرویس فرهنگی خبرگزاری رسا، در این نوشتار با توجه به چیستی و متن سند موسوم به 2030، به بررسی ایرادات شکلی و محتوایی وارد به این سند می‌پردازیم. حائز اهمیت است که دقت داشته باشیم این مسائل مجموعه‌ای از سوالات و ابهامات درباره چرایی و چگونگی اجرای این سند در ایران اسلامی است که ذهن بسیاری از مردم، نخبگان و دلسوزان نظام را به خود مشغول نموده است و از دولت محترم انتظار می‌رود برای روشنگری در افکار عمومی این مشکلات و ابهامات را رفع نماید و پس از آن به اجرای این سند  در نظام آموزشی کشور بپردازد.

۱- نکته اساسی مشکل سند 2030 منافات اصل قبول این سند با استقلال کشور است.

اینکه چرا در نظام اسلامی دارای مبنا و نظام تعلیم و تربیت هستیم، باید مجری بی چون و چرای اسناد یک سازمان خارجی و بیگانه شویم؟ مقام معظم رهبری فرمودند: به چه مناسبت یک مجموعه‌ به‌ اصطلاح بین‌المللی تحت نفوذ قدرت‌های دنیا، برای ملت‌ها تکلیف مشخص کند؟... اینجا جمهوری اسلامی ایران است و در این کشور مبنا اسلام و قرآن است. اینجا جایی نیست که سبک زندگی معیوب و ویرانگر و فاسد غربی بتواند اعمال نفوذ کند. در نظام جمهوری اسلامی پذیرش چنین سندی، معنا ندارد. (17 اردیبهشت 96) (1).

علت تاکید رهبری بر این امر، پیوستگی توجه به مبانی بومی ـ اسلامی با استقلال جمهوری اسلامی ایران است؛ تاکید و توجه به استقلال کشور، طبق اصول 2، 3، 9، 154 و... قانون اساسی و سوگندنامه رئیس‌جمهور و نمایندگان مجلس مندرج در آن، از اساسی‌ترین اصول قانونی و مبنایی نظام اسلامی است، تا حدی که از مشهورترین شعارهای مردمی در اوج مبارزات انقلابی، «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» بوده است.

۲- ابهام در نسبت این سند با اسناد قانونی و بالادستی کشور

پیش از این در شورای عالی انقلاب فرهنگی، «سند تحول بنیادین آموزش و پرورش» و «نقشه جامع علمی» (2) در سال‌های اخیر، به تصویب رسیده است. پس از تاکیدات رهبر معظم انقلاب (مدظله العالی) در مورد لزوم تدوین «سند تحول بنیادین آموزش و پرورش»، این سند مهم و حیاتی با استفاده از بدنه توانمند کارشناسی کشور تدوین، تصویب و برای اجراء در اختیار نهادهای مسئول و اجرائی قرار گرفته است.

در این سند مهم با نگاهی جامع، ابتدا «فلسفه تعلیم وتربیت» مبتنی بر نگاه اسلام به انسان، جامعه و ... تبیین و ترسیم شده و سپس برای تحقق اهداف تعلیم و تربیت اسلامی، الزامات اجرائی لازم در همه ابعاد اعم از نیروی انسانی، کتب درسی، محیط آموزشی و ... پیش بینی و ترسیم شده است. (3)

طبق اظهارات دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1393 حتی الزامات اجرایی این سند مهم هم تحت عنوان «نقشه راه سند تحول آموزش و پرورش با 131 راهکار» نیز در اختیار نهادهای مربوطه و وزارت آموزش و پرورش قرار گرفته است. (4) وزیر آموزش و پرورش پیشین نیز بر اهمیت این سند و تاکید مقام معظم رهبری بر اجرایی شدن آن تاکید دارد.

ایشان در سال 1394 می‌گوید: «پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تلاش‌های زیادی برای اصلاح وضعیت تعلیم و تربیت برداشته شد، اما مشکل اساسی همه این تلاش‌ها این بود که اصلاحات و تغییرات مبتنی بر تعلیم و تربیت اسلامی نبود و سند تحول بنیادین آموزش و پرورش برای نخستین بار مفاهیم بنیادین تعلیم و تربیت اسلامی را وارد نظام آموزش و پرورش ما کرد.

وی در همین رابطه می افزاید: تدوین و تصویب سند تحول بنیادین آموزش و پرورش یک کار طاقت فرسای علمی، تخصصی و ریشه‌ای بود که از سال 1382 کلید خورد... رکن اصلی حرکت وزارت آموزش و پرورش در برنامه ششم طبق فرمایش رهبر معظم انقلاب«مدظله العالی» اجرایی کردن سند تحول آموزش و پرورش است.

۳- تلاش دولت یازدهم برای تصویب محرمانه و اجرای محرمانه و فراقانونی 2030 در کشور

سوال دیگری که ذهن بسیاری از مردم را به خود مشغول کرده است، اینکه چرا دولت در این زمینه برای عموم مردم اطلاع رسانی نکرده است؟ چرا با بزرگان فرهنگی و علمی در نهادهای رسمی و غیررسمی مشورتي صورت نگرفته است؟ اگر این سند، سند خوب و کارشناسی شده‌ای است، نباید با ترس و به صورت پنهانی تصویب و اجرا شود!

رهبر انقلاب اسلامی در 17 اردیبهشت، به موضوع پذیرش سند 2030 سازمان ملل و یونسکو از جانب دولت اشاره کردند و با انتقاد شدید از این موضوع گفتند: «این سند و امثال آن، مواردی نیستند که جمهوری اسلامی ایران تسلیم آنها شود، امضای این سند و اجرای بی سر و صدای آن قطعاً مجاز نیست». درباره این مسئله نیز باید گفت چون سند 2030 سندی بین المللی است، طبق اصل 77 قانون اساسی برای تصویب و اجرایی کردن آن به مصوبه مجلس نیاز می باشد. (5)

۴- حساسیت آموزش کودکان و نوجوانان و اهمیت آن در تربیت

به اعتراف همه دانشمندان، کودکان و نوجوانان از لحاظ ذهنی و روانی، حساس‌ترین و بی‌دفاع‌ترین قشر هستند. اساسا آموزش به عنوان کلیدواژه رشد و پیشرفت ذهن انسان، حساسیت بالایی دارد. طبق بسیاری از نظریات علمی، بسیاری از ناهنجاری‌های اجتماعی و بزهکاری‌ها در دوران بزرگسالی، ناشی از روند غلط آموزش در دوران کودکی است.

طبق برخی از احادیث و روایات نیز آموزش در دوران نوجوانی به نوعی با گوشت و خون آدمی پیوند می‌خورد و اساس شخصیت انسان از طریق آموزش صورت می پذیرد. (6) لذا باید در خوراک آموزشی این قشر حساس دقت فراوانی داشت و در رابطه با بایدها و نبایدهای بیگانگان احتیاط پیشه کرد.

۵- نظارت غرب بر چگونگی پیشرفت نظام آموزشی ایران

یکی از موارد مشخصا مشکل‌دار این سند، پذیرش نظارت مستقیم سازمان یونسکو با ارسال گزارش اجرای این سند درباره چگونگی اجرا و پیشرفت نظام آموزشی ایران است. (7) بهتر است توجه داشته باشیم که نظارت مستمر با قدرت کنترلی، یکی از بهترین راهکارهای تغییر یک سیستم محسوب می شود. اصولا بحث نقش نظارتی، یکی از بالاترین جایگاه هایی است که عموما به در عرصه بین الملل به نهادها یا کشورهایی واگذار می شود که یا حق اعمال نظر در امری را دارند یا لااقل جایگاه مشورتي جدی داشته باشند.

شورای امنیت سازمان ملل که باید برای حفظ امنیت ملل مظلوم دنیا باشد، به جایگاهی برای فشار بر کشورهای مستضعف تبدیل شده است! یا سازمان مللی که باید مروج عدالت در جهان باشد، عربستان سعودی را به عنوان رئیس کنوانسیون حقوق زنان معرفی می‌کند! نباید توقع داشت سازمان یونسکو صرفا فعالیت فرهنگی بشردوستانه و غیرسیاسی داشته باشد.

جدای از آنکه در جهان امروز یکی از راه ها کسب درآمدهای هنگفت فروش اطلاعات کشورها و مردم جهان به سازمان های بین المللی است و همانگونه که شرکت‌های معروف رسانه‌ای مثل فیس بوک و گوگل علنا به چنین فعالیت هایی مشغول‌اند، چندان مطمئن نیستیم که سازمان‌های به اصطلاح فرهنگی نیز چشم از چنین درآمدهایی بپوشند! همه این ها به زبان ساده یعنی همان جاسوسی اطلاعات. پس باید در زمینه نظارت و گزارش به هر سازمان و نهاد بین المللی کمال دقت را داشته باشیم تا با دست خود برای دشمنان جاسوسی نکنیم.

۶- تناقض گویی دولتی ها درباره اجرای سند 2030 (8)

معاون اول رئیس جمهور در نامه‌ای در 29 اردیبهشت، اعلام کرد ایران چنین سندی را امضا نکرده است و این سند برای ایران، الزام آور نیست. این ادعا از سوی وی در حالی مطرح م‌ شود که دولت ایران به طور رسمی در یونسکو و سازمان ملل و اجلاس اینچئون کره جنوبی، برای اجرای این سند، تعهداتی داده است و شاهد این مدعا تصویب‌نامه هیئت وزیران به تاریخ 25/6/1395 برای تسهیل اجرای این سند در کشور تحت نظر آموزش و پرورش، با امضای آقای جهانگیری است.

اما دو روز بعد از این نامه خود دولتی‌ها این ادعا را نقض کردند؛ وقتی مهدی فیض، معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش در اول خرداد، در همایش هدایت تحصیلی قطب غرب کشور گفت «‌سند 2030 در سال ۹۵ توسط وزیر وقت آن زمان یعنی آقای فانی به امضا رسید و اکنون یک سال از امضای سند می‌گذرد».

پس از این تناقضات درباره اصل سند، توجیه دیگری از طرف مسئولان بالا گرفت که سند 2030 هیچ تعهدی برای اجرا ندارد. اما قابل توجه است که در سند 2030 بیش از 167 بار عنوان «تعهد و ضمانت دولت‌ها» قید و در تمام این موارد تاکید شده است «دولت‌ها و کشورها متعهد می‌شوند و ضمانت می‌کنند.

در ادعای دیگری برخی دولتی‌ها گفته‌اند که ایران برای اجرای این سند، شروط و تحفظ‌هایی تعیین کرده است. ضمن اینکه این ادعا خود نیز ناقض عدم الزام آوری اسن سند است؛ اگر سند 2030 را امضا نکردید و تعهدآور نیست پس چرا حق تحفظ گرفتید؟

باید گفت اولا اگر طبق توضیحات پیشین قبول کنیم که اصل تصویب چنین سندی با استقلال کشور تنافی دارد، پس اولین تحفظ دولت باید به نسبت اصل سند باشد و نه فقط بندهایی از آن. دوما اینکه سند 2030 هم در اجلاس اینچئون کره جنوبی با حضور وزیر آموزش و پرورش دولت یازدهم و هم در اجلاس سران سازمان ملل با حضور شخص آقای روحانی با قید «بدون رای و نظر مخالف» به تصویب رسیده است، در حالی که اگر مخالفتی از سوی حتی یک کشور، از جمله از سوی ایران صورت گرفته بود، این سند با قید «اجماع عمومی» تصویب می‌شد.

ضمن آنکه در متن فارسی سند، موسوم به سند ملی آموزش 2030، نیز هیچ بندی با قید تحفظ ذکر نشده است و تحفظ کلی، ذهنی یا شفاهی هم هیچ اعتباری نمی تواند داشته باشد. از دیگر نشانه‌های تعهد دولت، یکی تلاش برای اجرای این سند در کشور است، دیگری قید تعهدات در ابلاغیه دولت برای اجرای این سند و .... هستند.

۷-  اعتراض جمعی از نخبگان کشور به این سند

انتقادات علمایی چون آیات عظام مکارم شیرازی، نوری همدانی، جعفر سبحانی و همچنین اعتراضات نخبگان و بزرگان کشوری مثل آقای مخبر ذزفولی (دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی)، استاد رحیم پور ازغدی (از اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی)، محمدمهدی زاهدی وفا، (رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس)، استاد حسین کچوئیان (از اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی و عضو هیئت علمی دانشگاه)، بسیاری از ائمه جمعه در سراسر کشور، برخی کارشناسان امور تعلیم و تربیت و... نشان از وضعیت خاص محتوای این سند دارد که باید با دقت بررسی شود./۸۸۱/ت۳۰۳/س

نویسنده: حسن فرج نژاد

منابع

1. http://farsi.khamenei.ir/news-content?id=36415
2. . http://sccr.ir/Pages/?current=news&gid=11&Sel=213633&langid=1
3. . http://sccr.ir/Pages/?current=news&gid=1&Sel=1166676
4. http://sccr.ir/Pages/?current=news&gid=4&Sel=711739&langid=1
5. اصل ۷۷: عهدنامه‏ها، مقاوله‏نامه‏ها، قراردادها و موافقت‏نامه‏‏های بین‏المللی باید به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد. (متن قانون اساسی در سایت دیوان عدالت اداری)
6. حدیثی که آموزش قرآن در دوران نوجوانی باعث می شود قرآن با گوشت و خون وی مخلوط می شود.
7. طبق تصویب نامه هیئت وزیران مورخ 25/6/1395 و برگرفته از صحبت های نماینده سازمان یونسکو در ایران و یکی از بندهای تعهدات سند 2030.
8. برگرفته از یادداشت مهمان روزنامه کیهان، یکشنبه ۲۱ خرداد ۱۳۹۶، سال هفتاد و پنجم شماره ۲۱۶۴۴