مروری بر دویست و سی‌امین ماهنامه معرفت + چکیده
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، مؤسسه امام خمینی(ره) دویست و سی‌امین شماره ماهنامه علمي - ترويجي علوم انساني معرفت، ویژه دین شناسی را به مدیر مسئولی احمد رهنمایی در بهمن 95 منتشر کرده است.
در این شماره این مقالات پیش روی خوانندگان قرار گرفته است:
شيعيان واقعي و مشاهده فراسوي دنيا
حقانيت اديان و مسئله نجات از ديدگاه علامه طباطبائي
درنگي در تفسير آيات بيانگر رابطه تصديقي قرآن با كتاب هاي آسماني پيشين
بررسي تطبيقي حقيقت مرگ در دين زرتشت و اسلام با تأكيد بر اوستا و قرآن
بررسي آموزه «گناه ذاتي» از منظر كتاب مقدس
كليساي ارتدوكس قبطي و قرائت اوليه از مسيحيت
ريشه هاي تاريخي و علل اسلام هراسي معاصر
شيعيان واقعي و مشاهده فراسوي دنيا
آيت الله علامه محمدتقي مصباح
چکيده: اين مقاله به ويژگي شيعيان در مشاهده فراسوي جهان مي پردازد. به اجمال مي توان فهميد كه ممكن است انسان در همين سراي دنيا بهشت و جهنم را مشاهده و درك كند، چنان كه رسول اكرم صلي الله عليه و آله، در شب معراج بهشت و جهنم را مشاهده كرده و اين معنا اختصاص به حضرات معصومان عليهم السلام دارد. گاهي نيز ممكن است برخي مؤمنان بهشت و جهنم را به صورت مكاشفه ببينند، شبيه آنچه عرفا ادعا مي كنند.
همچنين ممكن است درك بهشت و جهنم به اين معنا باشد كه مؤمنان چنان بر بهشت و جهنم تمركز يافته و همه فكر و ذكرشان شده است كه گويا اين تمركز آنان را از غير آخرت بازداشته است؛ گويي بهشت و جهنم را مي بينند.
آنچه از ما انسان‌های عادي ساخته است اينكه چنان فكر و ذهن خود را بر امور آخرت متمركز كنيم كه بهشت و جهنم را باور كنيم؛ گويي آن را مي بينيم. بهترين راه تحصيل اين حالت، انس انسان با قرآن است و تدبر و تأمل در معاني و مفاهيم قرآني است. به گونه اي كه به هنگام قرائت قرآن، در آيات مربوط به بهشت و جهنم و رحمت، چنان در آن تدبر كنيم كه گويي مخاطب آيات قرآن خود ما هستيم.
حقانيت اديان و مسئله نجات از ديدگاه علامه طباطبائي
سيداحمد طباطبائي ستوده
چکيده: با توجه به كثرت اديان در زمان حاضر و ادعاي پيروان آن مبني بر حقانيت دين خود و آخرين بودنِ آن، اين دو سؤال در طول ساليان متمادي، فيلسوفان دين و الهي دانان را به خود مشغول نموده كه اولاً، كدام دين از حقانيت برخوردار است؟ و ثانيا، پيروي از كدام يك از اديان، نجات و سعادت را به ارمغان خواهد آورد؟
پاسخ به اين دو سؤال مهم معمولاً در قالب سه رويكرد مطرح مي شود: انحصارگرايي، پلوراليزم (كثرت گرايي ديني) و شمول گرايي. اما علامه طباطبائي در رويكردي نوين، با مطرح نمودن حقيقت مشترك اديان آسماني و وحدت ذاتي اديان، صورت مسئله و نزاع را تغيير داده و وجود كثرت و تنوع در ميان اديان الهي را از اساس باطل مي داند. در واقع، ايشان پس از تخريب مبناي بحث، به طراحي بناي نويني پرداخته كه در آن فقط يك دين مطرح است كه حقيقت نيز همواره با هموست. ايشان همچنين با طرح عنوان «مستضعف» درباره برخي از پيروان اديان، فضاي جديدي در مسئله نجات ايجاد مي نمايد. اين نوشتار به تبيين ديدگاه علامه طباطبائي در خصوص حقانيت اديان و مسئله نجات پرداخته و با بررسي نظرات ايشان، رويكرد نوين و متفاوتي را در اين موضوع ارائه مي نمايد.
درنگي در تفسير آيات بيانگر رابطه تصديقي قرآنبا كتاب هاي آسماني پيشين
غلامعلي عزيزي كيا
چکيده: آموزه مصدق بودن قرآن براي كتاب هاي آسماني پيشين در تعداد قابل توجهي از آيات قرآن مطرح شده است. آيا مقصود خداوند از مصدق بودن، ظاهر ابتدايي اين آيات است كه تمام محتواي كتاب هاي آسماني در دست كتابيان عصر نزول را گواهي مي كند؟ يا آنكه اين ظاهر ابتدايي مقصود نيست؟
اگر پاسخ منفي است، چه راه حلي براي كشف مقصود خداوند از اين آيات وجود دارد؟ تفسيرهاي ارائه شده از اين آيات گاه با آيات ديگر قرآن ناسازگار است و برخي ديگر نيز نياز به تكميل دارد. اين مقاله به روش توصيف و تحليل، ديدگاه هاي مختلف در شرح و تفسير اين آيات را بررسيده و با استناد به آيات مرتبط با اين موضوع، مقصود از مصدق بودن قرآن را تأييد في الجمله كتاب هاي آسماني موجود در عصر نزول قرآن مي داند.
بررسي تطبيقي حقيقت مرگ در دين زرتشت و اسلامطبا تأكيد بر اوستا و قرآن
سيدمحمد حاجتي شوركي
محمد جعفري
چکيده: از مسائل كلامي مورد اختلاف ميان دين اسلام و زرتشت، آموزه مرگ است. نوشتار حاضر، با هدف بررسي تطبيقي چيستي مرگ و مقوله هاي مرتبط با آن در دو دين زرتشت و اسلام، ابتدا به تعريف و توصيف آموزه مرگ و مسائل مرتبط با آن در دين زرتشت و اسلام مي پردازد، سپس با بيان شباهت ها و تفاوت ها در اين زمينه، در پايان تحليلي نو ارائه مي نمايد. شباهت هايي در اين بين وجود دارد؛ ازجمله: حتمي بودن و عموميت مرگ و حيات روح پس از مرگ.
اما تفاوت ها بيشتر است، كه در اين خصوص مي توان به وصف خالقيت مرگ براي «اهريمن» در دين زرتشت و «الله» خالق مرگ در اسلام، شر بودن مرگ در كيش زرتشت و خير بودن مرگ در دين اسلام و وظيفه مبارزه انسان با مرگ در دين زرتشت و اشتياق مؤن به مرگ در دين اسلام اشاره كرد.
اين مقاله با روش تطبيقي ـ تحليلي نگاشته شده و تأكيد آن در ارائه مباحث بر دو متن مقدس يعني قرآن و اوستاست.
بررسي آموزه «گناه ذاتي» از منظر كتاب مقدس
سيدمصطفي حسيني
چکيده: آموزه «گناه ذاتي» يكي از مهم ترين باورهاي مسيحيان است و نقش آن در مسيحيت كنوني، اساسي و بنيادي است. متن كتاب مقدس به عنوان يكي از دلايل و مستنداتِ مهم اين آموزه محسوب شده است.
بنابراين، بررسي اين آموزه از منظر كتاب مقدس، امري ضروري و مهم تلقي مي شود. در ميان متن هاي كتاب مقدس، كه در تأييد آموزه «گناه ذاتي» استفاده شده، عبارت 5:12 «رساله به روميان» جايگاه مهمي دارد و مطمح نظر بسياري از متألهان مسيحي قرار گرفته است.
در بررسي انجام گرفته، مشخص شد، علاوه بر پاسخ هايي كه به اين متون داده شده، تفاسير ديگري نيز از اين متن هاي كتاب مقدس وجود دارد كه بر آموزه «گناه ذاتي» منطبق نمي گردد. از سوي ديگر، مي توان به عباراتي از كتاب مقدس اشاره كرد كه با اين آموزه همنوا نيستند. در اين نوشتار، تلاش شده است تا هر دو دسته از متون (متوني كه در حمايت اين آموزه وجود دارد و متوني كه با آن ناسازگار است) بررسي شود.
كليساي ارتدوكس قبطي و قرائت اوليه از مسيحيت
سيدمحمدحسن صالح
چکيده: مسيحيان مصر از ديرباز در اين كشور حضور داشته و در مقاطع مختلف تاريخي نقش آفريني نموده اند. كليساي ارتدوكس مصر كه امروز به كليساي ارتدوكس قبطي مشهور است، بعد از شوراي جهاني كالسدون از بقيه كليساهاي شرقي و غربي كناره گيري كرد و مستقلاً به حيات خود ادامه داد.
در اين مقاله با روش توصيفي ـ تحليلي، با اشاره به بزنگاه هاي مهم تاريخي اين كليسا، به مهم ترين ويژگي هاي اعتقادي و عملي آن اشاره شده است.
نگارنده معتقد است، كليساي قبطي امتداد اختلافات خاص مسيح شناسي در دوره آباء مسيحي است كه به طور مشخص ميان دو كليساي اسكندريه و انطاكيه در جريان بود. ازاين رو، مهم ترين ويژگي اين كليسا مسيح شناسي تك ذات انگارانه آن است كه متأثر از الهيات يوناني مآب مدرسه اسكندريه است.
از سوي ديگر، پيوند اين كليسا با رهبانيت، سبب تداوم آن در طول تاريخ و عبور از تنگناهاي مختلف شده است. همچنين اين كليسا در دهه هاي اخير كوشيده است اختلافات اعتقادي خود با كليساي كاتوليك رم را به حداقل برساند.
جستاري در زبان دين
سيداكبر حسيني قلعه بهمن
چکيده: در زبان دين موضوعات مختلفي مورد بحث و تحقيق قرار مي گيرد. از جمله آنها صحبت از صدق و كذب پذيري گزاره هاي ديني است. به اعتقاد ما، بسياري از باورهاي ديني، به شكلي مشاهده پذير قابل صدق و كذب هستند. درباره اينكه آيا واژگاني كه در باب امر الوهي به كار برده مي شوند، معنايي مشابه با معنايي در مخلوقات دارند، گفت وگوهاي بسيار زيادي مطرح شده است.
اين چالش علاوه بر انديشمندان و الهي دانان غربي، در ميان مسلمانان هم جريان داشته و ديدگاه هاي مختلفي در اين باب مطرح گرديده است. نظر غالب در نزد اماميه، اشتراك معنوي در اوصاف الهي است؛ يعني اوصافي كه هم براي خالق استفاده شده اند و هم مخلوق، مشترك معنوي اند؛ ولي داراي مراتب اند و صدق آنها تشكيكي است. اين نوشتار مي كوشد با روش تحليلي ـ توصيفي به برخي از مباحث زبان دين با دقتي خاص نظر كند.
ريشه هاي تاريخي و علل اسلام هراسي معاصر
عباس عيسي زاده
سيدحسين شرف الدين
سيدحسين اخوان علوي
چکيده : اسلام هراسي، كه در دو دهه اخير، بيشتر به «ترس يا تنفر از اسلام و در نتيجه، ترس و تنفر از همه مسلمانان» تعريف مي شود، پديده اي است متشكل از ابعاد گوناگون تاريخي، فرهنگي، اجتماعي و سياسي كه درك صحيح آن مستلزم نگاهي چندوجهي است. در اين مقاله، با استفاده از روش توصيفي ـ تحليلي و با گردآوري اطلاعات از منابع متعدد كتابخانه‌اي، «ريشه هاي تاريخي و علل اسلام هراسي معاصر» بررسي شده است؛ از ريشه هاي مهم تاريخي، نظير جنگ هاي صليبي در قرون وسطا، كشورگشايي ترك هاي عثماني پس از آن و نيز استعمارگري ملل اروپايي در سده هاي 18 و 19 ميلادي، تا تبيين و تشريح علل و زمينه هاي بروز اين پديده. به طور كلي، علل و عوامل بسياري در شكل گيري اسلام هراسي نقش داشته اند كه جهل و ناآگاهي از اسلام و عدم شناخت دقيق آن يكي از مهم ترين آنهاست. علت عمده ديگر ترس ريشه اي از اسلام در غرب است. علاوه بر اين دو مورد، در انتهاي مقاله، با بهره گيري از منابع متعدد، يازده علت فرعي ديگر نيز به اختصار ذكر شده است.
مؤسسه امام خمینی(ره) ماهنامه علمي - ترويجي علوم انساني معرفت، ویژه دین شناسی رادر 117 صفحه به قمیت 3500 تومان در بهمن 95 منتشر کرده است./۹۹۸/ن۶۰۴/ش