منتظر، اجازه دست کشیدن از فرهنگ سازی و آرمان گرایی را ندارد

به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از شبستان، تحلیل جایگاه فرهنگ و اندیشه در مسیر تحقق و دستیابی به جامعه آرمانی عصر ظهور و تبیین چارچوب و مختصات صحیح اسلامی در مسئله علم ورزی و دانش پژوهی در کنار بررسی چالش های موجود برای ساخت تمدن نوین اسلامی در عصر غیبت امام معصوم(ع)، ما را بر آن داشت تا با حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمدمهدی لطفی، مدیر گروه ادیان مرکز تخصصی مهدویت حوزه علمیه قم گفت وگویی ترتیب دهیم. آنچه در ادامه می خوانید مشروح بخش دوم و پایانی این گپ و گفت است:

عده ای معتقدند دستیابی به تمدن نوین اسلامی در عصر غیبت با توجه به نبودن امام معصوم(ع) مقدور نخواهد بود، آیا این تحلیل را موثق می دانید؟ راهکارهای عملیاتی برای ساخت تمدن اسلامی در عصر غیبت بر چه پایه هایی استوار هستند؟

دستیابی به تمدن اسلامی در چارچوب دین مبین اسلام قطعاً مورد نظر و خواست جامعه اسلامی خواهد بود. دین اسلام به علت جامعیت خود تمام نیازها و درخواست های جوامع بشری را پاسخگو است، یکی از این نیازها بحث الگوسازی و ایجاد تمدنی متقن و الهی برای سایر جوامع و فرهنگ ها است. اگر دین و مبانی فکری ای، تمایل دارد جاودانه باشد می بایست برای تمام اعصار تا آخرالزمان، برنامه و چارچوب تهیه و تدوین کرده باشد و این مسئولیتی است که اسلام به علت آخرین و کامل ترین دین بودن، بر عهده دارد.

دین اسلام قطعاً با توجه به گزاره های اصولی خود، دارای پتانسیل تمدنی است، بنابراین، تنها کار جامعه اسلامی تبدیل کردن این نیروی بالقوه، به فعل و عمل است. در واقع جامعه اسلامی برای رسیدن به تمدن و حرکت روبه جلوی فرهنگی نیازمند استخراج یک برنامه صحیح از مبانی والای اسلام است؛ این برنامه کامل در روایات و قرآن کریم موجود است.

گام دوم در این پروسه بعد از استخراج برنامه، نیازمندی به یک مجری است، باید یک مدیر و مدبر کارآمد با تدبیر، برنامه های اسلامی را عملیاتی کند؛ قطعاً این مدیر و مدبر کسی خواهد بود که خداوند برای انسان ها تعیین کرده باشد. خداوند در قرآن کریم به پیامبر(ص) می فرماید: «وَ أَنزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَينِ‏ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيهمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُون»، یعنی ای پیامبر(ص)، ما قرآن را برای تو فرستادیم تا آن را برای مردم تبیین و تحلیل کنی؛ طبق این روایت، مدیر و اجرا کننده فرامین الهی شخص پیامبر اکرم(ص) است و بعد از ایشان طبق روایات صحیح تمامی فرق اسلامی، پیامبر(ص) فرمودند که، دوازده تن بعد از من، امامت و هدایت شما را به عهده می گیرند که اگر در اجرای دستورات خداوند، از آنها پیروی کنید گمراه و زیانکار نخواهید شد. این مختصات و چارچوب حرکتی فرهنگ اسلامی است که نبی مکرم(ص) تبیین فرمودند؛ در حال حاضر و بعد از امامت حضرت امیر(ع) و سایر ائمه(ع)، نوبت امامت و هدایت امام عصر(عج) است، این شرایط فوق العاده ای که در حال حاضر وجود دارد این مطلب است که، جامعه از هدایت و امامت امام معصوم(ع) بی بهره است و فی الحال نیز می بایست، مسیر و روش فرهنگی و تمدنی اسلامی را طی کند؛ آیا تکلیف جامعه اسلامی این است که از هرگونه حرکتی بازبایستد و تا آمدن آن رهبرالهی، منتظر بماند؟ آیا با توجه به نبودن امام عصر(عج)، نمی توان در مسیر و صراط فرهنگی و تمدنی اسلامی گام برداشت؟

به عبارت دیگر آیا در دوران غیبت امام عصر(عج)، کلیه برنامه ها و چارچوب های حرکتی اسلامی تعطیل خواهد شد؟ یا اینکه با توجه به غیبت ولیّ خدا و ناقص ماندن اجرای کامل برنامه های الهی، می توانیم تا سرحد امکان و حدالمقدور، در جهت حرکت و نیل به آرمانهای فرهنگی و اندیشه ای اسلامی، گام برداریم؟ به طور قطع و یقین انسان های عادی نمی توانند نقش اساسی آن رهبر الهی را در هدایت جامعه بر عهده بگیرند اما این معنا به این مفهوم نیست که ما می بایست تمامی حرکت ها و تلاش های خود را تعطیل کنیم؛ این مطلبی است که هم عقلاً و هم نقلاً نفی شده است.

آیا در قرآن تبیینی درباره حرکت فکری فرهنگی جامعه اسلامی در عصر غیبت وجود دارد؟

در قرآن کریم نشانه هایی دال بر اینکه در عصر غیبت، نباید تلاشی در جهت اعتلای جامعه اسلامی کرد، دیده نمی شود و قرآن کریم اجازه دست کشیدن از احکام و عبادات و فرایض و فرهنگ سازی اسلامی را در عصر غیبت به کسی نداده است. قرآن کریم نمی گوید مسلمین دست روی دست بگذارند تا ولی خدا بیاید و معضلات را برطرف کند؛ چون اینگونه تبیین نشده است، ما می بایست در عصر غیبت به سراغ برنامه های مشخص شده برویم و تا سرحد امکان و توانایی و تا جایی که امکان فهم و دریافت است، به اجرای برنامه ها و اصول تعیین شده بپردازیم؛ این نکته نباید فراموش شود که قطعاً مقدار فهم و دریافت ما نسبت به ائمه(ع) از قرآن کریم و مفاهیم والای آن بسیار ناچیز است؛ این نکته نیز باید یادآوری شود که در دوران غیبت، ما توانایی رهبری و هدایت جامعه را همانند امام معصوم(ع) نداریم، آن حضرات(ع) با اشرافی که به تعالیم قرآن دارند، تمامی وجوهات کلام خداوند را می فهمند و درک می کنند ولی ما با توجه به توانایی هایمان، مقدار کمتری از این مفاهیم را دریافت می کنیم.

نکته اینجا است که جامعه اسلامی و مردم همان مقداری را که از مفاهیم درمی یابند، می بایست اجرا و پیگیری کنند؛ حرکت به سمت آرمان ها و دست یافتن به جامعه حقیقی اسلامی، تکلیفی است که بر دوش فرد فرد افراد حکومت اسلامی قرار گرفته است و افراد نبایست از این مسئولیت شانه خالی کنند.

خداوند در قرآن کریم ما را نسبت به توانایی هایمان تکلیف کرده است «ولایکلف اللّه نفساً الّا وسعها»، خداوند در باب انجام وظایف «حکم مایطاق» نداده است، بنابراین، وظیفه و تکلیف ما نسبت به تحقق تمدن حقیقی اسلامی و جامعه آرمانی الهی، به نسبت قدرت و توانایی هایمان در انجام اموراست؛ از طرف دیگر خداوند در قرآن کریم می فرماید: «وَأَن لَيسَ لِلإِنسانِ إِلّا ما سَعى»، یعنی شما هر چقدر که تلاش و کوشش کنید، نتیجه و حاصل به دست خواهید آورد؛ طبق این آیه شریفه تلاش و مجاهدت در انجام امور، وظیفه الهی و دینی هر انسانی است؛

بنابراین نمی بایست در مسیر اعتلاء و تحقق فرهنگ و تمدن اسلامی در عصر غیبت دست روی دست گذاشت و از هر کوشش و اهتمامی دست کشید؛ بلکه می بایست با مراجعه به فرامین قرآنی و روایی ائمه معصومین(ع)، هر چقدر که ممکن و مقدور است در مسیر رسیدن به آرمان های متعالی اسلامی گام برداریم. یقیناً گام های آخر و نهایی و تمدن ساز و حرکت های ایده آل فرهنگی و بشری دراین پروسه زمانی تحقق کامل خواهند یافت که امام عصر(عج) در بین مردم و مسلمین باشند و مسئولیت رهبری مردم و جامعه را بر عهده بگیرند؛ آن زمان قطعاً مدینه فاضله امت اسلامی و تمدن عمیق الهی برای همه ابناء بشر قابل رویت خواهد بود و شاهد تحقق حقیقی عدالت اجتماعی درعرصه های گوناگون خواهیم بود./۱۳۲۵//۱۰۲/خ