کرسی‌های نظریه‌پردازی بر پویایی مباحث فقه نظام می‌افزاید
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از مهر، پژوهشگاه فقه نظام ازجمله مراکز علمی است که در حوزه برگزاری کرسی‌های علمی ترویجی و نقد و مناظره فعالیت‌ها و اقدامات مختلفی را انجام داده است. برهمین اساس گفتگویی با حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر محمد حاج ابوالقاسم دولابی ریاست پژوهشگاه فقه نظام و نماینده مردم استان زنجان در مجلس خبرگان رهبری داشته ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
*با تشکر از وقتی‌که در اختیارمان قرار داده‌اید؛ موضوع فقه نظام و اهمیت نظریه‌پردازی در این حوزه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
قبل از ورود به بحث نظریه‌پردازی لازم است ابتدا اهمیت موضوع فقه و چیستی آن روشن شود تا پس‌ازآن در باب اهمیت نظریه‌پردازی در این حوزه توضیح دهم. علم فقه، علمی است که به وظایف مکلفین می‌پردازد و برای آن تقسیمات مختلفی وجود دارد که از ناحیه موضوع به فقه فردی و فقه نظام تقسیم می‌شود. فقه فردی به احکام و وظایف فردی مکلفین می‌پردازد درحالی‌که فقه نظام، ناظر به احکام و وظایف اجتماعی مکلفین است.
شیعه در طول هزار و اندی سال دائماً در موضع اقلیت نسبت به حاکمیت قرار داشته و در کمتر زمانی حاکمیت به دست شیعه بوده تا با سؤالاتی درباره نظامات اجتماعی مواجه شود، اما امروز و بعد از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی موضع نظامات اجتماعی به شکل بسیار عمیقی موردتوجه و سؤال حوزه‌های علمیه قرارگرفته و وظیفه‌ی عالمان دینی است که به آن پاسخ دهند و اگر ما به این سؤالات پاسخ ندهیم و نتوانیم خواسته‌های مطلوب نظام و کشور را در جهت دینی کردن جامعه به مردم ارائه کنیم، با یک خلأ بزرگ مواجه خواهیم شد. جامعه‌ی دینی، جامعه‌ای است که نه‌تنها در آن افراد به‌صورت فردی تدین دارند بلکه با رفتارهای بر خواسته از دین شکل‌گرفته و در عرصه اجتماعی هم شاهد حاکمیت نظامات اجتماعی دینی است.
بر همین اساس در شرایطی که ما تشکیل حکومت داده‌ایم تلاش برای فراهم آوردن نظامات اجتماعی مختلف ضرورتی اجتناب‌ناپذیر به شمار می‌رود. پژوهشگاه فقه نظام به‌عنوان یکی از مراکز حوزوی که باهدف تعمیق و گسترش فقه نظام در فضاهای مختلف شکل‌گرفته و رسالت خود را گفتمان سازی و ترویج فقه نظام در حوزه‌های علمیه و همچنین در فضاهای دانشگاهی می‌داند تلاش می‌کند تا خلأهای علمی موجود در این حوزه را از طریق برگزاری کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و نوآوری و مناظره و همچنین کرسی‌های ترویجی رفع نماید. از این منظر کرسی‌های نظریه‌پردازی، هم بر پویایی مباحث فقه نظام می‌افزاید، هم جذابیت آن را دوچندان می‌کند و هم به ایجاد نگرش‌های جدید در این شاخه منجر می‌شود. لذا برای دستیابی به این هدف از فضلای حوزوی که در این زمینه دارای تحصیلات عالی هستند و تلاش‌های خوبی از خودشان به ثبت رسانده‌اند استفاده می‌کنیم.
*اهداف پژوهشگاه در راستای برگزاری کرسی‌های نظریه‌پردازی و ترویجی و آزاداندیشی چیست؟
یکی از اهداف مهم پژوهشگاه فقه نظام ترویج فقه نظام در شاخه‌های مختلف حوزه‌های علمیه و ایجاد درک عمومی و گفتمان فقه نظام در حوزه‌ها و مشارکت در تولید فقه نظام از طریق برگزاری کرسی‌های ترویجی و نقد است. البته در محیط حوزه، مراکز پژوهشی مختلفی به این رسالت اشتغال دارند، پژوهشگاه فقه نظام هم به‌عنوان یکی از پژوهشگاه‌ها درزمینهٔ تولید فقه نظام تلاش می‌کند. اما نکته‌ای که سبب می‌شود این مرکز از مراکز دیگر متمایز باشد، گفتمان سازی و فعالیت‌های تبلیغی ترویجی در این عرصه‌هاست.
پژوهشگاه فقه نظام مصمم است تا فضلای حوزه را با ماهیت فقه نظام و شاخه‌های آن از طریق برگزاری نشست‌های علمی و کرسی‌های مناظره و دعوت از آنان برای حضور در این نشست‌ها و حتی به‌عنوان ناقد کرسی‌ها آشنا کند. از طرف دیگر یکی از رسالت‌هایی که برای خودمان تعریف کرده‌ایم تثبیت مرجعیت حوزه است. چراکه حوزه علمیه به‌عنوان مرجع اصلی پاسخگویی به سؤالات مردم تا زمانی که به اصلی‌ترین نیازهای جامعه پاسخ ندهد مرجعیت علمی تامی برای جامعه نخواهد داشت.
امروز اگرچه حوزه‌های علمیه در عرصه سؤالات فردی بهترین پاسخ‌ها رادارند و به همین خاطر مرجعیت علمی حوزه‌ها در عرصه فقه فردی انکارناپذیر است، اما در عرصه مسائل اجتماعی ورود فعالی نداشته‌اند و به همین خاطر مرجعیت فعالیت‌های اجتماعی در حوزه علمیه شکل نگرفته است.
علمای حوزه علمیه می‌توانند با توجه به منابع قرآنی و روایی غنی‌ای که دارند با مسلح شدن به ادبیات امروز و آگاهی به مسائل مختلفی که در عرصه اجتماع مطرح می‌شود پاسخ‌های درخور شأنی ارائه کنند و درنتیجه مرجعیت علمی حوزه در عرصه فقه اجتماع هم پدید آید و اگر حوزه در این عرصه فعالیت مناسبی نداشته باشد شاهد تسخیر فضاهای اجتماعی توسط نظریه‌های وارداتی و الگوهای غربی خواهیم بود. برای جلوگیری از اتفاق، کرسی‌های ترویجی را یکی از مهم‌ترین ابزارها دانستیم. به همین منظور با دبیرخانه هیأت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره شورای عالی انقلاب فرهنگی تفاهم‌نامه همکاری امضا کردیم تا این مباحث در چارچوب نظام‌مندی به‌پیش رود.
*پژوهشگاه تاکنون چند کرسی ترویجی برگزار کرده است؟
ازآنجایی‌که پژوهشگاه اخیراً با دبیرخانه کرسی‌های نظریه‌پردازی تفاهم‌نامه امضا کرده است، تعداد کرسی‌های ما چشم‌گیر نیست. اما تلاش می‌کنیم با فعال کردن ظرفیت‌های موجود نیازهای فقهی نظام را در مباحث مختلف پوشش دهیم. همان‌طور که اشاره کردم از یک‌سو ظرفیت‌های بسیار زیادی در حوزه وجود دارد و از سوی دیگر نظام به فعالیت‌های فقهی برای پاسخگویی به مسائل در عرصه‌های مختلف نیازمند است، ازاین‌رو به هراندازه که لازم باشد، از ظرفیت‌های حوزه استفاده خواهیم کرد.
شناسایی ظرفیت‌های حوزه بسیار مهم است. به همین منظور نشریه ترویجی رصد فقه نظام تدارک دیده‌شده تا ظرفیت‌های حوزه علمیه شناسایی شود و از این ظرفیت‌ها برای برگزاری کرسی‌های ترویجی استفاده شود. اما به‌طورکلی تاکنون شش کرسی ترویجی با عناوین «طراحی نظام بازار اسلام»، «مفهوم شناسی فقه سیاسی و فقه حکومتی»، «مهاجرت نخبگان از منظر فقه سیاسی»، «تعامل عالمان دینی با نظام اسلامی»، «بررسی فقهی روش عدم مغایرت در تصویب قوانین کشور»، و «فقه نظامات اجتماعی مستلزم صورت‌بندی اصل» برگزار کرده است که با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته سال آتی ما، تعداد این کرسی‌ها بیشتر هم خواهد شد./۱۳۲۵//۱۰۲/خ